Aresztowano kilkudziesięciosobową grupę żydowskich literatów, dziennikarzy, plastyków i aktorów, stałych bywalców kawiarni Astoria (róg Piotrkowskiej i Śródmiejskiej, dziś Więckowskiego). Aresztowanych ciężko pobito i torturowano. Naziści zażądali okupu za ich wypuszczenie.
2 listopada
W lesie łagiewnickim rozstrzelano 15 osób z grupy zatrzymanej w Astorii. Ci z pozostałych, którzy nie mogli się wykupić, trafili do obozu na Radogoszczu.
7 listopada
Żydom nie wolno było wchodzić na ulicę Piotrkowską. Wprowadzono zakaz zawierania małżeństw między Żydami a Polakami i Niemcami.
9 listopada
Na życzenie łódzkich Niemców Łódź została włączona do Rzeszy, znalazła się pod władzą namiestnika Kraju Warty Artura Greisera, który był zwolennikiem szybkiej germanizacji podległych mu obszarów. Zaczął się krwawy terror wobec Polaków i Żydów.
Artur Greiser
10 listopada
Niemcy spędzili na Plac Wolności Żydów, którym kazali wywiercić dziury w pomniku Tadeusza Kościuszki, później go wysadzili w powietrze. Przez następne dni grupy żydowskich robotników musiały rozbić zburzone fragmenty pomnika na kawałki.
Niemieccy żołnierze przy zniszczonym pomniku Tadeusza Kościuszki.
Nocą z 10 na 11 listopada podpalono też łódzką synagogę przy ulicy Spacerowej (dziś aleja Kościuszki róg Zielonej). Rozbiórkę budynku zakończono wiosną 1940 roku. Kolejne synagogi zostały podpalone w następnych dniach:
- przy ulicy Wolborskiej (dopiero wiele miesięcy później ruiny zostały rozebrane)
- przy Gdańskiej 18 (był to ośrodek łódzkiego syjonizmu, do tej synagogi uczęszczał przed wojną między innymi Chaim Mordechaj Rumkowski, późniejszy "król getta")
- przy ulicy Wólczańskiej 6 (opisał to Icchak Kacenelson w "Pieśni o zamordowanym żydowskim narodzie". Naziści znęcali się wówczas nad rabinem i szamesem (woźnym synagogi). Mury synagogi zostały zburzone do marca 1940 roku).
Do połowy 1940 roku zachowano natomiast synagogę przy ulicy Zachodniej 56 (dziś plac pod numerem 70). Był w niej kręcony propagandowy antysemicki film. Potem została spalona wraz z cennym księgozbiorem. Przetrwała jedynie niewielka synagoga przy ulicy Rewolucji 1905 roku nr 28 w drugim podwórku. Należała do rodziny Reicherów. Na początku wojny została przejęta przez Niemca.
Róg Starego Rynku i Wolborskiej, w tle Synagoga Staromiejska.
11 listopada
Na bałuckim Rynku Niemcy powiesili trzy osoby. Była to pierwsza publiczna egzekucja w Łodzi.
(fot:http://www.zwoje-scrolls.com/shoah/index.html , zebrał Andrew Kobos)
Aresztowano przedstawicieli łódzkiej inteligencji i duchowieństwa, która nie chciała podporządkować się okupantom, w tym Żydowską Radę Starszych, która została powołana kilka dni wcześniej. Po interwencji Rumkowskiego, Przełożonego Starszeństwa Żydów, naziści zwolnili 10 radnych. Pozostali (20 osób) zostali rozstrzelani lub wywiezieni do obozów koncentracyjnych.
14 listopada
Prezes rejencji kalisko-łódzkiej Friedrich Ubelhor wydał zarządzenie nakazujące Żydom - bez względu na wiek i płeć - noszenie na prawym ramieniu, bezpośrednio pod pachą opaski o szerokości 10 cm. Jak napisano, miała mieć ona kolor "żydowsko-żółty". Osobom, które nie chciały się podporządkować się temu zarządzeniu, groziła kara śmierci. Zabroniono też Żydom opuszczania mieszkań od godziny 17 do 8 rano.
Był to pierwszy tego rodzaju akt wprowadzony w życie na terenie III Rzeszy. Zarządzenie Reinharda Heydricha o oznakowaniu Żydów ukazało się dopiero 1 października 1941 roku i nie dotyczyło dzieci do szóstego roku życia. Kara też była inna; jeśli ktoś naruszył zakaz, był karany grzywną 150 marek lub aresztem do sześciu tygodni.
źródło:
Joanna Podolska. Litzmannstadt-Getto. Przewodnik po przeszłości.
Źródła kalendarium (podaję za Joanną Podolską):
- Julian Baranowski, Łódzkie getto 1940-1944. Vademecum, Archiwum Państwowe w Łodzi & Bilbo, Łódź 2003
- Marek Budziarek, Łódź, Loodsch, Litzmannstadt. Wycinki z życia mieszkańców okupowanego miasta, Literatura, Łódź 2003.
- Icchak (Henryk) Rubin, Żydzi w Łodzi pod niemiecką okupacją 1939-1945, Kontra, Londyn 1988.
- The Last Ghetto. Life in the Lodz Ghetto 1940-1944, red. Michal Unger, Yad Vashem 1995.
Państwowe Archiwum w Łodzi
Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC)
Yad Vashem http://www.yadvashem.org
i inn