baedeker łódzki: 10/30/12

Kościół rzymskokatolicki Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny - przez setki lat nierozerwalny "partner" Placu Kościelnego. Znajduje się tutaj najstarsza parafia w Łodzi, ale sam obiekt nie jest najstarszym kościołem w mieście. Obecny kościół jest trzecim w tym miejscu. Na placu Kościelnym, dokładnie w tym samym miejscu już od średniowiecza stała drewniana świątynia.
Kościół w tym miejscu został wzniesiony w 1361 roku. Czynny był przez wiele lat, ale stopniowo popadał w ruinę. W drugiej połowie XVII wieku, po wojnach, epidemiach i pożarach, liczba miasta zmniejszyła się znacznie i nie byli oni w stanie remontować kościoła ani utrzymywać proboszcza. Przez kilka lat nie było w Łodzi księdza. Dopiero w 1763 roku proboszczem został ks. Karol Godaczewski, który nie mieszkał w Łodzi, lecz w bogatszym Srocku, gdzie również był proboszczem. W tym samym roku parafię wizytował ks. kanonik Antoni Sikorski, który stwierdził, że:
...jest zgorszeniem, aby tak lichy i ubogi kościół znajdował się w dobrach biskupich. Kościół ten nie nadaje się już do remontu i nie powinien być użytkowany, gdyż grozi zawaleniem.
W tej sytuacji postanowiono, aby na tym miejscu, to jest na tzw. Górkach Plebańskich wybudować nowy kościół.

Kościół, rok 1768.

W 1765 roku biskup Antoni Ostrowski sfinansował budowę nowego kościoła, którą zakończono w 1768 roku. Kościół konsekrowano tak jak poprzedni - pod wezwaniem Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny. Był to budynek drewniany konstrukcji zrębowej na podmurówce, kryty gontem, na planie prostokąta o długości 23, a szerokości 13 łokci, wysokości na 11 łokci. W 1837 roku kościół wydłużono do 51 łokci. Na tyłach plebanii znajdował się cmentarz.
W 1813 roku cmentarz otoczono parkanem i obsadzono topolami.

"Tydzień", rok 1895.

"Dziennik Łódzki", rok 1888.

W 1888 roku kościół przeniesiono na teren utworzonego w 1819 roku cmentarza katolicko-ewangelickiego przy drodze do wsi Mania (ulica Ogrodowa)) i konsekrowano go pod wezwaniem świętego Józefa. Stał się on kościołem filialnym parafii Wniebowzięcia NMP i otrzymał wezwanie św. Józefa Oblubieńca NMP.

Kościół św. Józefa przy ulicy Ogrodowej(czytaj TUTAJ).

Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego (źródło: FotoPolska)

Na miejscu przeniesionego kościoła w 1892 roku wybudowano nowy, murowany kościół według projektu Konstantego Wojciechowskiego, pod wezwaniem Wniebowstąpienia Najświętszej Marii Panny.

Poświęcenie fundamentów Kościoła Najświętszej Marii Panny.

Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego.

"Dziennik Łódzki", rok 1882.

Kamień węgielny położył w 1888 roku biskup Wincenty Chruściel-Popiel.

Konsekracji kościoła dokonał w 1897 roku biskup warszawki Kazimierz Ruszkiewicz.

Do roku 1888 drewniany, we władaniu biskupów włocławskich, dzisiaj już murowany, zbudowany w stylu wiślanym (nadwiślańskim) w 1897 roku (kościół jest jednym z niewielu, w którym zastosowano ten styl, który miał być typowo polskim stylem architektury).

Nową świątynię oddano do użytku w 1897 roku. Władza carska kazała, po zakończeniu budowy nowego, stary kościół rozebrać. Jednak dzięki sprytnemu fortelowi, udało się kościół św. Józefa uratować (wysłano do Petersburga list z prośbą o zgodę na umieszczenie w zabytkowym kościele obrazu św. Mikołaja, jako upamiętnienie opieki patrona nad następcą tronu, podczas jego podróży do Japonii. Władze carskie pozytywnie ten wniosek rozpatrzyły, nie doszukując się w nim niczego podstępnego).

"Rozwój", rok 1900.

Ołtarz główny – tryptyk gotycki – dzieło rzeźbiarza Antoniego Panasiuka. W środkowej części gotyku rzeźba sceny Wniebowzięcia NMP w otoczeniu Apostołów i trzech niewiast wokół pustego grobu. Nad nimi rzeźba sceny ukoronowania NMP. Na bocznych skrzydłach tryptyku są: płaskorzeźby przedstawiające radosne i chwalebne tajemnice różańca – z jednej strony, malowidła na blasze miedzianej ukazujące tajemnice bolesne – z drugiej. Obok tryptyku, po lewej stronie, figura bł. Czesława. Po prawej natomiast rzeźba św. Jana Kantego. Nad tryptykiem rzeźby patronów Polski – św. Wojciecha i św. Stanisława Biskupa i Męczennika. Drugi ołtarz – Najświętszego Serca Pana Jezusa.

"Rozwój", rok 1922.

Prezbiterium jest oświetlane przez ostrołukowe okna z wykonanymi w 1891 witrażami św. Wojciecha, św. Stanisława Biskupa, Wniebowzięcia NMP. Nad drzwiami prowadzącymi z prezbiterium do zakrystii umieszczona jest płaskorzeźba Chrystusa w Ogrójcu. W kaplicy obok prezbiterium jest ołtarz z gotycką nastawą, w której znajduje się obraz Matki Bożej Miłosierdzia – Matki Boskiej Łódzkiej. Natomiast nad drzwiami z prezbiterium do kaplicy Ucieczka Świętej Rodziny do Egiptu. W transepcie w półkolistej absydzie umieszczony jest obraz z barwną rzeźbą św. Anny uczącej czytać Maryję. Po drugiej stronie transeptu mieści się kaplica z barwną rzeźbą Świętej Rodziny.

Stacje drogi krzyżowej zostały wykonane w postaci drewnianych płaskorzeźb. Chór wsparty jest na dwóch filarach, a na nim znajdują się 37-głosowe organy w gotyckiej oprawie, sprowadzone z Wiednia w 1892 roku. Terakotowa posadzka, fundacji fabrykanta Izraela Poznańskiego, wyłożona została w latach 1891-1892.