baedeker łódzki: Krańcówka na rogu ulic Franciszkańskiej i Północnej. Łódzkie tramwaje po II wojnie światowej.

2014

W pierwszym okresie po wyzwoleniu jedną z podstawowych trosk władz miasta było odtworzenie sieci linii tramwajowych - głównego środka transportu miejskiego w okresie przedwojennym. Cel ten osiągnięto już w drugiej połowie 1945 roku, o czym informował na łamach "Dziennika Łódzkiego" z dnia 16 września dyrektor Wawrzyński, naczelny Kolei Elektrycznych Łódzkich (KEŁ).

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

W tym czasie osiągnięto normalną częstotliwość kursowania pojazdów wynoszącą 10-12 minut, choć stan taboru pozostawiał wiele do życzenia; innym utrapieniem tramwajarzy byli liczni "gapowicze", którzy z trudem odchodzili od zwyczaju z czasów okupacji, kiedy to niepłacenie za bilet traktowano jako formę patriotycznego protestu.

Wkrótce podjęte również zostały roboty zmierzające do takiego rozszerzenia komunikacji tramwajowej, aby objęła ona również nowe, inkorporowane do Łodzi tereny. W październiku 1946 roku uroczyście otwarto przedłużenie linii tramwajowej na ulicy Narutowicza, doprowadzonej teraz do gmachu Polskiego Radia.

"Dziennik Łódzki", rok 1946.

Między czerwcem a wrześniem 1949 roku zbudowano odcinek torowiska prowadzący na Cygankę, a uroczystość zakończenia prac w dniu 25 września zaszczycił swoją obecnością premier Józef Cyrankiewicz.

"Dziennik Łódzki", rok 1949.

Na przełomie 1949 i 1950 roku rozpoczęła się budowa niezwykle ważnej dla Łodzi linii na al. Kościuszki; równocześnie kończyły się prace przy torowisku na odcinku od ulicy Ogrodowej do ulicy Zgierskiej, a wykonanie infrastruktury tramwajowej na całej trasie ul. Zgierska - al. Kościuszki (do ulicy Żwirki) nastąpiło ostatecznie w 1960 roku. Przedłużona została trasa w kierunku Stoków, a także na północ - ulicą Łagiewnicką - wiodła nowa linia. Nowy układ sieci tramwajowej pozwalał pozwalał na wyłączenie z ruchu placu Wolności na czas wieców i manifestacji oraz łączył peryferyjnie rozlokowane nowe osiedla ze Śródmieściem. Ważnym wydarzeniem zmieniającym "topografię" miejskiej komunikacji, było przeniesienie linii tramwajowych z ulicy Piotrkowskiej na ciąg ulic Zachodnia- al. Kościuszki, co nastąpiło w dniu 1 maja 1960 roku, tramwaj nocny "eksperymentalnie" zastąpiono autobusem kursującym dawną trasą od Rynku Bałuckiego do pl. Niepodległości. Usunięcie tramwajów z reprezentacyjnej ulicy miasta nie oznaczało wyłączenia jej ze struktury komunikacji miejskiej - wciąż prowadziło nią kilka linii autobusowych.

Zmiany nastąpiły również w kursowaniu linii podmiejskich, które swą krańcówkę posiadały dotychczas na placu Wolności.

2025

Do końca lat 40. XX wieku podmiejskie linie tramwajowe miały swoją krańcówkę na placu Wolności, co kłóciło się z przewidywanym reprezentacyjnym charakterem tego miejsca. Na początku 1950 roku zapadła decyzja o budowie nowej pętli (mówiąc po łódzku - krańcówki) na rogu ulic Franciszkańskiej i Północnej, na pustym terenie przeznaczonym pod park.
Zaprojektowana przez inż. Wiśniewskiego długa na 140 metrów wiata, o faliście zrysowanej linii dachu i zaokrąglonych ścianach dwóch krańcowych budynków, utrzymana została w estetyce typowej dla obiektów związanych z transportem (niewielkie dworce autobusowe, stacje benzynowe) wznoszonych w latach 50. Organiczne, zakrzywione kształty przywodziły na myśl Streamline Modern, nazywany też stylem opływowym.

Szkic do projektu budynku stacji tramwajów podmiejskich przy zbiegu ulic Północnej i Franciszkańskiej.

W 1951 roku oddano do użytku torowisko, w roku następnym trwały intensywne prace przy wznoszeniu przystanku, zaś całość ukończono we wrześniu 1952 roku.

Fot: archiwum Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.

Poczekalnia na pętli/ krańcówce tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi.

Łódź w latach 50/60. Fot. Ignacy Płażewski

(zbiory Muzeum Miasta Łodzi)

Obecnie to jedna z najstarszych krańcówek w Łodzi. Pasażerowie czekali tu na odjazd do Zgierza, Aleksandrowa i Konstantynowa. Był kiosk, mały bar. Teraz jest pusto...

"Odgłosy", rok 1964.

Poczekalnia na pętli/ krańcówce tramwajów podmiejskich przy ulicy Północnej w Łodzi.

Łódź w latach 50/60. Fot. Ignacy Płażewski

(zbiory Muzeum Miasta Łodzi)

Krańcówka przy ulicy Północnej jest jedną z najbardziej znanych w Łodzi, dzieki swojej architekturze, typowej dla okresu, w którym została wybudowana. Wzniesiona w 1951 roku, w 1953 powstała poczekalnia dla pasażerów. Krańcówka była istotnym węzłem komunikacyjnym w Łodzi, to tu kończyły się, bądź zaczynały swojej trasy tramwaje linii podmiejskich, ponadto w latach 60. XX wieku kursowały do niej tramwaje linii miejskiej 26 i 26bis. Pętla pełniła swoją rolę do 31 stycznia 2004 roku, kiedy o godzinie 23.26 odjechał z niej ostatni rozkładowy tramwaj linii 45. Infrastruktura tradycyjna nie została jednak zlikwidowana, a pętla pełniła rolę pomocniczą w przypadku zatrzymań ruchu lub remontów. W 2012 roku na sesji Rady Miejskiej podjęto decyzję o przekazaniu budynków znajdujących się na terenie krańcówki Łódzkiej Okręgowej Izbie Architektów.

Zaopiekować się tym miejscem chcieli łódzcy artyści, ale nie dostali zgody.

W 2007 roku w parku i pod wiatą krańcówki przez kilka miesięcy można było oglądać wystawę "Ziemia z nieba", która cieszyła się ogromnym zainteresowaniem łodzian.