MANUFAKTURA - KALENDARIUM

W XIX wieku Łódź była spełnieniem amerykańskiego snu o potędze. Była miejscem, które z niewielkiej i sennej wioski stało się tętniącą życiem metropolią, wypełnioną gwarem różnych języków, mieszanką kultur i religii. Pełną ludzi pracowicie dążących do realizacji najważniejszego celu, jakim była poprawa warunków życia i osiągnięcie awansu społecznego.

W 1835 roku z Aleksandrowa Łódzkiego do Łodzi przeniosła się rodzina żydowska Kalmana Poznańskiego z rocznym synem Izraelem. Kalman prowadził przy Starym Rynku kram z tkaninami i przyprawami, dając swojemu synowi podstawy do prowadzenia biznesu. Izrael, po przejęciu firmy ojca, wyczuł szansę na rozwój i awans. W tym tez wydarzeniu należy doszukiwać się korzeni Manufaktury.

1851 - Izrael Kalmanowicz Poznański zaślubia Leonię Hertz, która wnosząc w posagu tzw. „handel (sklep) towarami łokciowymi” wartości 750 rubli, zasila majątek męża będącego majstrem „profesji tkackiej” obejmujący manufakturę tkanin krajowych wartości 500 rubli, 

1852 - Kalman Poznański aktem notarialnym kupna-sprzedaży przekazuje synowi Izraelowi „handel towarami łokciowymi” wartości 2150 rubli (kumulacja kapitału rodzinnego).
Izrael Poznański prowadząc efektywnie handel wyrobami bawełnianymi, rozwija równocześnie działalność swojej manufaktury tkackiej,

1859 - oprócz dynamicznie rozwijanej działalności handlowej manufaktura tkacka Izraela Poznańskiego dysponuje już 50-oma warsztatami tkackimi zatrudniając 
75 pracowników,

1860 - znaczący wzrost zamożności pozwala od tego roku Izraelowi Poznańskiemu na angażowanie się również w mieszkalne inwestycje nieruchomościowe oraz w zakup gruntów najpierw w dolinie rzeki Łódki po wschodniej stronie Nowego Miasta (od strony Helenowa),

1865 - posiadając ponad 6000złp kapitału wstępuje do Zgromadzenia Kupców m.Łodzi, prowadząc z wielkim powodzeniem działalność handlową, m. innymi dla  Zakładów Bawełnianych Scheiblera,

1871 - Izrael Poznański zakupuje pierwsze parcele po zachodniej stronie Nowego Miasta wzdłuż ulicy Ogrodowej w kierunku cmentarzy miejskich (począwszy od ulicy Zachodniej), na których zbuduje swoje „imperium bawełniane” oraz osiedle wielokondygnacyjnych domów robotniczych,

1872 - buduje i uruchamia pierwszą tkalnię (parterową) przy ul.Ogrodowej wyposażając ją w 200 angielskich krosien mechanicznych napędzanych maszyną parową (skok technologiczny w tkactwie),

1874-75 - rozbudowuje tkalnię wyposażając ją o dalsze 1040 krosien - buduje oddział bielnika i apretury (faza wykończalnictwa)

1877 - zakupuje parcelę na rogu ul. Ogrodowej i Zachodniej z piętrowym domem, który stanowić będzie podstawę rozbudowy i budowy największej rezydencji pałacowej, - wybudował najładniejszy budynek fabryczny przędzalni wzdłuż ul. Ogrodowej uruchamiając 3600 wrzecion,

1878 - zwiększa zdolność produkcyjną przędzalni do 50000 wrzecion, - uzyskuje brązowy medal za prezentowane wyroby na Wszechświatowej Wystawie w Paryżu,

1879 - od tego roku aż do roku 1889 zakupuje kolejne nieruchomości wzdłuż ul.Zachodniej w stronę ul.Drewnowskiej,

- rozpoczyna budowę czterokondygnacyjnych domów robotniczych wzdłuż południowej pierzei ul. Ogrodowej,

1880 - uruchamia oddział tzw. „niciarni” przy oddziale tkalni parterowej,

1883 - buduje gazownię fabryczną,

1884 - buduje obiekt warsztatów naprawczych (później warsztatów elektrycznych)
- buduje odlewnię żelaza (później tzw. parowozownia),

1885 - buduje farbiarnię tkanin po północnej stronie koryta rzeki Łódki - buduje budynek kantoru wraz z portiernią rozbudowany w 1889 roku,
 

1887 - przechodzi na surowiec rosyjski i perski dostarczany przez własne oczyszczalnie bawełny w miejsce amerykańskiego, indyjskiego i egipskiego – obniżenie kosztów,

1888 - przenosi na teren przy ul. Ogrodowej w sąsiedztwo domów robotniczych drewniany kościół staromiejski z Placu Kościelnego przy ul. Zgierskiej,

1889 - przekształca firmę I.K. Poznański w rodzinne przedsiębiorstwo w postaci Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych I.K. Poznańskiego z kapitałem 5000000 rubli składających się z 200 akcji, a dożywotnio stając na czele Zarządu dysponuje 156 akcjami (w skład Towarzystwa Akcyjnego zaliczona została rezydencja pałacowa),

1890 - buduje zakładową remizę straży pożarnej,

1891 - buduje obiekt drukarni-wykończalni (najdłuższy budynek fabryczny) od strony ul. Drewnowskiej,
- buduje tzw. magazyn niski bawełny od strony cmentarza (obecnie wyburzony-przebiega nowa ulica Prof.J.Karskiego),

1895 - buduje obiekt tzw. tkalni wysokiej (budynek przeznaczony obecnie na Muzeum Sztuki),

1898 - buduje tzw. magazyn wysoki w zachodniej części zespołu fabrycznego,

1900 - majątek Izraela Poznańskiego wynosi ponad 11000000 rubli dzięki czemu zaliczany on był do grona najzamożniejszych przemysłowców Królestwa,
- zgon Izraela Poznańskiego,
- kierownictwo Spółki przejmuje najstarszy syn Ignacy Poznański,

1902-1903 - następuje ostateczne zakończenie rozpoczętej przez Izraela Poznańskiego latach 80-tych XIX wieku budowy rezydencji pałacowej w oparciu o zakupiony w 1877 roku narożny dom piętrowy łączący się z budynkiem kantoru oraz charakterystyczną bramą ozdobną i parkanem, w której znalazły się pomieszczenia mieszkalne, handlowe, Zarządu Spółki i magazynowe,

1904 - Spółka buduje stołówkę dla robotników przy południowej pierzei ulicy Ogrodowej,

1905 - Spółka uruchamia własną zakładową bocznicę kolejową ułatwiającą transport bawełny oraz innych materiałów i produktów gotowych,

1908 - zgon Ignacego Poznańskiego – Prezesa Spółki w latach 1900-1908,
- objęcie kierownictwa Spółką przez Jakuba Hertza zięcia Izraela Poznańskiego,

1912 - uruchomiono zakładową elektrownię,

1913 - zatrudnienie w Zakładach Bawełnianych I.K. Poznańskiego przed I wojną światową wynosi 7000 pracowników,

1914-1939 okres I wojny światowej, a następnie międzywojenny, to okres niepowodzeń finansowych Towarzystwa Akcyjnego Zakładów Bawełnianych I.K.
Poznańskiego -zamknięcie rynku radzieckiego po 1920 roku dla produktów włókienniczych, a następnie światowy kryzys gospodarczy- doprowadziły do zadłużenia firmy w bankach włosko- szwajcarskich, wskutek czego kierowanie zakładem w latach 30-tych XX wieku przejął przedstawiciel włoskiego Banca Commerciale Italiana, a rodzina Poznańskich nie odzyskała już liczącej pozycji w spółce,

1940-1945 - w okresie II wojny światowej okupant niemiecki przejął wszystkie akcje spółki i ich właścicielem uczynił spółkę Speidel Weber Corporation ( w zakładach produkowano wówczas tkaniny dla wojska niemieckiego oraz podzespoły do samolotów niemieckich itp.),

1945-1950 znacjonalizowane dawne Zakłady Bawełniane I.K Poznańskiego przybrały najpierw nazwę Zakłady Przemysłu Bawełnianego Nr 2, a następnie Zakłady Przemysłu Bawełnianego im Juliana Marchlewskiego, a w 1970 roku uzupełnione branżową nazwą „Poltex” (w latach 80-tych minionego wieku wyeliminowano z nazwy imię Juliana Marchlewskiego). Głównym rynkiem dla produktów przedsiębiorstwa od końca lat 50-tych ubiegłego wieku stał się ponownie rynek radziecki podobnie jak do I wojny światowej. Na początku lat 50-tych zatrudnienie kształtowało się na poziomie niespełna
12 tys. pracowników,

1971 - obwieszczeniem Konserwatora Miasta Łodzi ze stycznia 1971 roku unikalny zespół budownictwa przemysłowego dawnych Zakładów IK Poznańskiego wraz z przyległym pałacem zaliczony został do czterech najcenniejszych zabytków przemysłowych Łodzi,

1981-1989 – w tej dekadzie następował spadek zatrudnienia oraz systematyczny spadek ilości produkcji (o ponad 20%),

1990 - przeorientowanie gospodarki polskiej na system rynkowy i równoczesna utrata głównego rynku radzieckiego dla produktów tekstylnych już w I-szym półroczu spowodowały kryzys finansowy przedsiębiorstwa objawiający się dużym zadłużeniem i utratą płynności finansowej,
- w miesiącu lipcu Minister Przemysłu powołał Mieczysława Michalskiego na Kierownika Tymczasowego ZPB „Poltex”,

1990 cd. - brak prawnych rozwiązań systemowych uniemożliwił realizację programu naprawy przedsiębiorstwa poprzez restrukturyzację jego finansów,

1991 - w m-cu maju bank PBG S.A. zgłosił wniosek w sprawie upadłości ZPB „Poltex” w związku ze zgłoszeniem wniosku do Ministra Przemysłu w sprawie likwidacji przedsiębiorstwa
- Minister Przemysłu z dniem 1.08.1991r. postawił ZPB „Poltex” w stan likwidacji z przyczyn ekonomicznych powołując Mieczysława Michalskiego na stanowisko Likwidatora przedsiębiorstwa.
- Likwidator rozpoczyna szeroko zakrojoną akcję ofertowo-promocyjną w celu poszukiwania inwestora skłonnego zrealizować program restrukturyzacji ZPB „Poltex”,
 

1992 - w styczniu Minister Przemysłu i Handlu zatwierdził opracowany przez Likwidatora program likwidacji uwzględniający postanowienia zarządzenia organu założycielskiego w zakresie restrukturyzacji produkcyjno-nieruchomościowej ZPB „Poltex” będących jednocześnie zabytkowym urbanistycznym zespołem fabrycznym,

1992 cd.- w I-szym kwartale nastąpiło zakończenie działalności produkcyjnej nierentownych wydziałów przędzalni i tkalni,
- w IV kwartale Prezydent Miasta ostatecznie zrezygnował z deklarowanego wcześniej przejęcia przez Gminę zbędnych zabytkowych nieruchomości fabrycznych na cele Łódzkiego Centrum Targowo-Handlowego,

1993 - 3 lutego ukazuje się ustawa o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków (której brakowało wcześniej) stwarzająca szansę systemowego rozwiązania problemu restrukturyzacji przedsiębiorstwa za wolą wierzycieli,
- 18 lutego – na wniosek Powszechnego Banku Gospodarczego S.A. Sąd umarza postępowanie upadłościowe wobec ZPB „Poltex”,
- 7 września Minister Przemysłu i Handlu przekazuje nadzór założycielski nad przedsiębiorstwem Wojewodzie Łódzkiemu – Pełnomocnikowi Rządu d/s restrukturyzacji przemysłu łódzkiego,
- W drugim półroczu za zgodą organu założycielskiego Likwidator prowadzi rozmowy z wierzycielami przy udziale potencjalnego inwestora Konsorcjum IDD-C.Kosiński w sprawie wszczęcia bankowego postępowania ugodowegona podstawie przepisów Ustawy z dnia 3.02.1993r.,
- 4 grudnia podpisana została umowa wstępna pomiędzy Likwidatorem, a Konsorcjum IDD-C.Kosiński jako potencjalnym inwestorem ZPB „Poltex”,

1994 - wszczęcie bankowego postępowania ugodowego przez PBG S.A. wobec ZPB „Poltex” za zgodą organu założycielskiego oraz pozostałych wierzycieli,
 

1995 - I kwartał – przyjęcie przez wierzycieli i organ założycielski programu restrukturyzacji ZPB „Poltex”,

1995 cd. - 4 października zawarta została umowa inwestorska przez wierzycieli bankowych, organ założycielski i Likwidatora z inwestorem Konsorcjum IDD-C.Kosiński, która określała obowiązki inwestora w zakresie zapewnienia źródeł sfinansowania procesu kompleksowej restrukturyzacji przedsiębiorstwa na ustalonych zasadach i warunkach finansowych w programie restrukturyzacji,
- w grudniu zawarta została ugoda bankowa przez Likwidatora ZPB „Poltex” z grupą banków na czele z PBG S.A. uprawomocniona w miesiącu lutym 1994r.,
 

1996 - 16 maja Minister Przekształceń Własnościowych w wyniku ugody bankowej powołał jednoosobową spółkę skarbu państwa pod firmą Wykańczalnia Materiałów Włókienniczych „Poltex W” S.A. na bazie majątku dawnych ZPB „Poltex”, łącznie z zarządem na czele z Mieczysławem Michalskim,

1997 - III kwartał – zakończenie nierentownej działalności produkcyjnej Wydziału Wykończalni,
-18 grudzień – powołanie przez WMW „Poltex W” S.A. spółki nieruchomościowej z ograniczoną odpowiedzialnością „Poltex N” ( tzw. spółki córki) przejmującej ustalone w ugodzie bankowej zadania w zakresie przygotowania i realizacji programu rewitalizacji historycznego zespołu fabrycznego „Poltex” na warunkach przyjętych przez wierzycieli,
- IV kwartał – zakończenie ugody bankowej,

1998 - 31 marca następuje akt równoległej prywatyzacji spółki akcyjnej WMW „Poltex W" oraz spółki nieruchomościowej z ograniczoną odpowiedzialnością „Poltex N” zgodnie z ustaleniami zawartymi w ugodzie bankowej. Większościowe pule akcji i udziałów w spółkach przejmuje XXI Century City spółka z o.o.-Konsorcjum IDD-C.Kosiński z gwarancjami grupy kapitałowej obejmującej francuskie firmy Francarep, Fonciere Euris i Apsys,
- II kwartał – Firma Apsys Polska nabywa od spółki XXI Century City-Konsorcjum IDD-C.Kosiński 75% udziałów w „Poltex N” sp. z o.o. oraz 51% akcji w WMW „Poltex W” S.A.,
- w związku ze zmianą strategii ugodowej WMW „Poltex W” wymuszonej popytem na rynku WMW „Poltex W” S.A. po zakończeniu nierentownej działalności wykończalniczej w 1997r. nabywa 26% pulę akcji w branżowej firmie tj. w PZPB „Pamotex” S.A. za 9,5 mln PLN,
- III kwartał – nowy właściciel „Poltex N” sp. z o.o. nabywa nieruchomość  dawnego wydziału wykończalni, będącą częścią składową jednorodnego zabytkowego zespołu fabrycznego d.Zakładów Bawełnianych I.K Poznańskiego będącego przedmiotem rewitalizacji, stając się właścicielem całości terenu,

1999-2002 – Firma Apsys Polska – jako właściciel nieruchomości i jednocześnie inwestor obecnie największego przedsięwzięcia rewitalizacyjnego, dokonujewyburzeń wszystkich naniesień na tym terenie nie mających charakteru i żadnej wartości zabytkowej ( z drugiej połowy XX wieku) przygotowując historyczny teren do rozpoczęcia inwestycji, - promuje nową nazwę tego obszaru – Centrum Manufaktura

2002 - Urząd Miasta wydaje podstawowe pozwolenia budowlane dotyczące inwestycji na terenie dawnych ZB I.K Poznańskiego,

2003 - rozpoczynają się prace budowlane na terenie dawnej fabryki I.K. Poznańskiego związane z realizacją największego przedsięwzięcia rewitalizacyjnego pod nazwą Centrum Manufaktura

2006 - 17 maja, uroczyste otwarcie Centrum Manufaktura.

Fot. Monika Czechowicz

"Ilustrowana Republika", rok 1928

(zbiory WBP)

MAPA GOOGLE