baedeker łódzki: 04/26/14

O trzydziestoletniej działalności Galerii Wschodniej można by zapewne opowiedzieć na wiele sposobów. Jeśli wziąć pod uwagę fakt, że jest to jedna z najdłużej działających w Polsce galerii autorskich, nasuwa się szereg pytań. Jakie jej cechy przesądziły o tej żywotności? Jaka strategia stoi za tym fenomenem? Czego ta historia może nas w tym momencie nauczyć? Spójrzmy na galerię jako strukturę organiczną, która pod wpływem warunków społecznych i ekonomicznych buduje własną tożsamość.

Jerzy Grzegorski, Adam Klimczak. Foto: Józef Robakowski, 1990.

Galeria Wschodnia powstała w 1984 roku z inicjatywy Jerzego Grzegorskiego i Adama Klimczaka, którzy przejęli mieszkanie przy ulicy Wschodniej 29 od Trupy Arlekina i Pantalona, prowadzonej przez Jarosława Orłowskiego, Piotra Bikonta i Wojciecha Czajkowskiego. Miejsce, gdzie pierwotnie przecinały się różne formy twórczości, a na porządku dziennym były próby teatralne, sesje free jazzowe i działalność polityczna, stało się od połowy lat osiemdziesiątych ważnym punktem dla sztuki niezależnej. Galeria i jej twórcy byli również zaangażowani w ważne inicjatywy artystyczne odbywające się w Łodzi, takie jak kolejne Konstrukcje w Procesie czy Muzeum Artystów. Wiodącymi w ramach jej programu formami artystycznymi były instalacje i performanse, co wyraźnie wskazuje na strategię poszerzenia autonomii artysty. Galerie autorskie w końcu zakładano właśnie po to, aby całą władzę nad warunkami prezentacji sztuki oddać jej twórcom.

Jerzy Grzegorski, Adam Klimczak. Foto: Marcin Polak 2014.

Ważna dla funkcjonowania Galerii Wschodniej jest również wspomniana w tytule kuchnia. Przestrzeń ta była i jest miejscem spotkań artystów, krytyków i gości galerii. To również symbol środowiska, które uformowało się za sprawą Wschodniej. Badania prowadzone od kuchni nie są więc siłą rzeczy jedynie rachunkiem zysków i strat. Oznaczają raczej punkt, w którym nie poddające się ilościowym reprezentacjom życie artystyczne ukazuje się jako skomplikowany system zależności towarzyskich, ekonomicznych i estetycznych.

Wystawa prezentuje bogatą dokumentację działalności galerii, która znajduje dopełnienie w szczegółowym badaniu ekonomicznych warunków jej działania oraz ich wpływu na formułę instytucjonalną i wybory estetyczne. W ten sposób artyści, składając hołd determinacji twórców galerii, komentują jednocześnie jej zaplecze ekonomiczne, społeczne oddziaływanie oraz miejsce, które zajmowała i zajmuje ta przestrzeń w polu sztuki.