baedeker łódzki: 02/06/16

Na ścianie kamienicy przy ulicy Pogonowskiego 35 powstał mural inspirowany obrazem ze zbiorów Muzeum Miasta Łodzi. To początek projektu Off Galeria realizowanego przez Fundację Urban Forms.

Mural powstał tuż obok boiska Szkoły Podstawowej Nr 26 w Łodzi. Malunek przedstawia autorską interpretację obrazu Jerzego Krawczyka „Myśli o działaniu, myśli o myśleniu”. Mural wykonali dwaj łódzcy grafficiarze - Ovca i Meisal.

Jerzy Krawczyk

Artysta malarz urodzony w 1921 roku w Łodzi, zmarł w roku 1969 (także w Łodzi).
Był jedną z najciekawszych indywidualności w łódzkim środowisku artystycznym, a zarazem najbardziej cenionym reprezentantem eklektycznej środowiskowo i artystycznie Grupy (Malarzy) Realistów.

Kompozycja przestrzenna - molo (1965).

Krytycy najczęściej jednak wpisują jego sztukę w szeroki obszar recepcji surrealizmu, podkreślając zarazem, że tworzył poza kanonem - prezentował własną wizję świata, która znalazła odbicie w dziełach niepowtarzalnych i dzięki temu rozpoznawalnych.

Łowicz (obraz niedatowany).

Edukację artystyczną rozpoczął Krawczyk przed wojną: w latach 1935-1939 w Szkole Rysunku i Malarstwa Szczepana Andrzejewskiego w Łodzi. W roku 1938 otrzymał stypendium twórcze tego miasta i wyjechał na dalsze studia do Wiednia, gdzie uczył się pod kierunkiem Wolfganga von Kaltenbacha. W czasie okupacji przebywał w niewoli w Dortmundzie. Po wojnie powrócił do Łodzi i rozpoczął studia w pracowni Leona Ormezowskiego w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych (obecnie Akademia Sztuk Pięknych), ale wkrótce je przerwał. Od 1947 roku do końca życia pracował jako rysownik w Zakładzie Anatomii Prawidłowej łódzkiej Akademii Medycznej. Uprawiał malarstwo sztalugowe i monumentalne, sporadycznie rysował.

Birkenau (1967).

Z przedwojennego dorobku artysty przetrwało niewiele, znany jest zatem przede wszystkim z prac powojennych, najbardziej - z powstałych w ostatnim okresie samobójczo zakończonego życia. Zadebiutował w 1945 roku na pierwszej wystawie okręgowej w Ośrodku Propagandy Sztuki; wtedy też został przyjęty do Związku Polskich Artystów Plastyków. W roku 1947 pokazał swoje prace na wspólnej wystawie z Władysławem Strzemińskim i Teresą Tyszkiewicz.

W latach powojennych początkowo Krawczyk szedł "z obłędną konsekwencją i pracowitością" w kierunku wyznaczonym przez Strzemińskiego i jego teorię: "Przerabiał praktycznie lekcje widzenia Bizancjum, gotyku, renesansu, baroku [...]".

Z drugiej strony, powstały wówczas obrazy nacechowane postimpresjonistycznie jak Ulica żydowska (Ulica przy Starym Rynku, 1946) czy Martwa natura (Ryby, 1947) oraz Martwa natura z kapeluszem (1948).

Pojawiło się również kilka prac mających propagandowy wydźwięk (Opowiadanie o Ludowym Wojsku Polskim, Obora w PGR), utrzymanych w konwencji tradycyjnego realizmu.

Szybko jednak malarz okrzepł w zainteresowaniach - w latach 1955-1958 zdecydowanie uległ urokowi dawnej Łodzi i pod wpływem fascynacji jej atmosferą namalował szereg lirycznych bezludnych pejzaży, lakonicznie przedstawiających fragmenty miasta, przede wszystkim fragmenty ulic (kilka wersji kompozycji Ulica Milionowa, Ulica Głęboka, Ulica Piotrkowska) bądź samą architekturę (Katedra romańska).

Obok nich powstawały kameralne, malarsko niemal ascetyczne, krajobrazy wiejskie z groteskowo zmienionymi proporcjami elementów ukształtowania terenu i umownie potraktowanymi sylwetkami ludzkimi. W tym samym okresie sporadycznie podejmował tematykę religijną:

Chrystus w domu Szymona Faryzeusza (1957).

Na swoją osobistą malarską nutę trafił jednak dopiero odnosząc się do szeroko pojmowanej tradycji "realizmu magicznego", który to termin najczęściej stosowany jest w historii sztuki XX wieku na określenie prowincjonalnych odmian malarstwa "nowych rzeczowości" lat 20.-30., pod pewnymi względami bliskich idei i poetyce surrealizmu.

Okno (1965)

Dojrzały charakter jego sztuki ukształtował się w ostatnich piętnastu latach życia artysty. Z tego okresu pochodzą najbardziej znane jego prace. I one jednak nie są plastycznie jednolite. Pierwszy etap owego dojrzałego okresu można połączyć z inspiracjami malarstwem de Chirico, to malarstwo o "aurze smutku i swoistego wzruszenia", która emanuje z pejzaży miejskich i wiejskich.

Osobne miejsce zajmują w tym dorobku ekspresjonistyczne kompozycje o tematyce żydowskiej - ukazujące polską prowincję lub nawiązujące do wojennej żydowskiej martyrologii (Spaleni, 1962; Przesyłka bez wartości, 1964).

Przesyłka bez wartości (1964).

Inna grupa prac powstałych w tym okresie była zdeterminowana przez niezwykle surowy, autoironiczny bądź wręcz autoszyderczy stosunek artysty do samego siebie, co objawiło się w serii przejmujących, tragicznych w wyrazie, metaforycznych autoportretów, w których widać, jak Krawczyk

"pastwi się [...] nad własnym wizerunkiem i świadomie siebie zohydza"

(Quasimodo, 1957;Gruby Jurek, 1958; Faust, 1962; Myszy i ludzie, 1963; Autoportret - Trutka, 1966).

Faust (1962).

Organizacyjnie Krawczyk był związany z Grupą Malarzy Realistów, z którą kilkakrotnie wystawiał, począwszy od pierwszej prezentacji w 1962 roku, otwartej w XLV-lecie Rewolucji Październikowej (później brał udział w kolejnych ekspozycjach, w roku 1963, 1965, 1966).

Wśród członków grupy znaleźli się twórcy bardzo różni, którzy nie znajdowali dla siebie naturalnego miejsca w aktualnym życiu artystycznym. Na tle innych środowisk wyraziście zaistnieli artyści łódzcy, których twórczość w znacznym stopniu tyleż rodziła się z inspiracji klimatem rodzinnego miasta z typowymi dlań widokami - fabrycznymi kominami i pejzażami ukazującymi robotnicze przedmieścia, co ów klimat odzwierciedlała.

Krytycy dostrzegli jednak oryginalność artystycznej propozycji łodzian, a zwłaszcza Krawczyka, którego stosunkowo zgodnie uważano z jednego z najciekawszych członków grupy.

Okno (1969).

Najpełniejsze informacje na temat twórczości artysty zawierają katalogi ekspozycji w Muzeum Historii Miasta Łodzi.

Mural i jego twórcy:

Ntk Ovca – niezależny rzemieślnik sztuki airbrush (czyli prac wykonywanych aerografem) i graffiti, maluje od 1996 roku. Specjalizuje się w malowaniu komercyjnym. W 2005 roku wyjechał do Danii, gdzie rozwinął technikę airbrush i od 2010 roku zdobył dwukrotnie mistrzostwo Danii oraz czwarte miejsce w całej Skandynawii. Wykonał prace dla Sonny Erocsson Polska, dla właściciela LEGO, dla papieża Benedykta XVI i wielu innych.

Meisal – Sławomir Krysiak urodzony w Łodzi w 1981 roku. Aktywnie działający od 1996 roku. Autor wielkoformatowego graffiti w Polsce o powierzchni 998 mkw. Uczestnik wielu akcji, jamów i imprez poświęconych kreowaniu dobrego wizerunku graffiti w przestrzeni miejskiej.

„Obraz jest połączeniem nurtu hiperrealizmu martwej natury w wykonaniu Jerzego Krawczyka z łódzkimi korzeniami sztuki graffiti. Jest on wynikiem takiego samego podejścia do estetyki wykonania i użycia barw, które między pokoleniem Jerzego Krawczyka, a naszym mają bardzo podobny wymiar. Ich połączenie ma symbolizować kontynuację rzemiosła, sztuki, kultury z okresu przed i powojennych. Jest złożonym hołdem dla wszystkich artystów, którzy mimo wojny potrafili odnaleźć się w zaistniałej sytuacji i tworzyć kolejne dzieła”.

Meisal & Ntk Ovca in progress @ Pogonowskiego 35

OFF Galeria na Polesiu