Paweł Lewy i… „styl 1937 roku” w Łodzi.

Pod koniec lat 20. ubiegłego stulecia, zaczął się rozwijać w Łodzi nowy nurt w architekturze zwany modernizmem. Założenia modernizmu były proste - piękno budowli miały tworzyć jego funkcje użytkowe. Zaczęły powstawać budynki z nastawieniem na ich funkcjonalność. Budowano kamienice według założeń Le Corbusiera: zapewniające słońce i przestrzeń. Budowano w tym stylu całe osiedla mieszkaniowe, budynki użyteczności publicznej i zakłady przemysłowe.

Dzisiaj obejrzymy realizacje Pawła Lewego - architekta, który zaprojektował dla Łodzi kilka willi i luksusowych jak na owe czasy kamienic.
Studiował na Politechnice w Dreźnie, a swoją działalność w Łodzi rozpoczął w 1918 roku, podejmując współpracę z Mieczysławem Lewinsonem. Wspólnie zaprezentowali projekt „Willi pana W.” na wystawie zorganizowanej w kwietniu 1918 roku przy ulicy Piotrkowskiej 71.

Następnie do 1923 roku wspólnie prowadzili biuro architektoniczne przy ulicy Przejazd (dzisiejsza ul. Tuwima).

W 1920 roku Paweł Lewy krótko prowadził biuro architektoniczno-budowlane „Lewinson i Lewi” z Henrykiem Lewinsonem.

 Kalendarz Informator m. Łodzi i województwa łódzkiego, rok 1923.

Paweł Lewy prowadził intensywną działalność przez cały okres międzywojenny, ale większość jego realizacji związana jest z okresem końca lat 30. XX wieku, gdy wzniósł wiele kamienic określanych jako „luksusowe”, reprezentujące „styl 1937 roku”. W latach 1937-1939 był członkiem Oddziału Łódzkiego SARP (Stowarzyszenie Architektów Polskich).

Wybrane prace Pawła Lewego w Łodzi:

Narożna kamienica przy al. Mickiewicza 15, róg al. Kościuszki (realizacja w latach 1936-1937). Jeden z najbardziej efektownych akcentów architektonicznych centrum miasta o charakterystycznym, zaokrąglonym narożniku z obszernymi loggiami.

Ulica Gdańska 55, róg Zielonej - dawna kamienica Judy Salomonowicza, właściciela mechanicznej fabryki pończoch mieszczącej się przy ulicy Gdańskiej 57 (realizacja w latach 1936-1938). Stanęła na pustej działce należącej wówczas do Rudolfa Kellera. W 1938 roku zmian w projekcie dokonał Henryk Lewinson. Cofnięta część elewacji od strony ulicy Zielonej ujęta została zaokrąglonymi wykuszami (druga należąca niegdyś do Salomonowicza kamienica znajduje się przy ulicy Gdańskiej 74, i jest dziełem Jerzego Rozenberga).

Kamienica Prusickiego i Bendera przy ulicy Narutowicza 93a (lata realizacji 1937-1938).

Kamienica przy Placu Komuny Paryskiej 3, dawnej ulicy Świętokrzyskiej (realizacja w latach 1937-1939). Dynamiczna bryła ujęta na narożach półkoliście zakończonymi balkonami w „stylu okrętowym”. Przy okazji po sąsiedzku, przy placu Komuny 1, możemy podziwiać piękną modernistyczną kamienicę Szymela i Heleny Wileńskich, zaprojektowaną przez wspólnika Pawła Lewego – Henryka Lewinsona:

Poniżej: kamienica przy ulicy Piotrkowskiej 224/226 (lata realizacji 1935-1937).

Kamienica została zaprojektowana wspólnie z Henrykiem Lewinsonem dla Stanisławy i Kazimierza Monitzów (podaję za: Krzysztof Stefański. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta. Inne źródła podają, że projekt wykonał tylko Henryk Lewinson).

Inne realizacje Pawła Lewego w Łodzi:

Willa przy ulicy Narutowicza 95 (lata realizacji 1929-1931). Rozbudowana w roku 1937.
Również:

Willa przy ulicy Jana Matejki 30 (1935-1936), zburzona w 2003 roku w związku z rozbudową Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego.

Zabudowania przemysłowe za willą Ludwika Beutnera przy ulicy Marii Skłodowskiej-Curie 18 i inne.

Fot. Monika Czechowicz

źródła:

Jacek Strzałkowski. Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 roku.

Krzysztof Stefański. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta.
http://www.polskaniezwykla.pl/

BAEDEKER POLECA:

Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta (do 1939 roku), to publikacja prezentująca środowisko architektów i budowniczych miasta, a po części także geometrów i urbanistów oraz inne osoby, których działalność miała decydujący wpływ na ukształtowanie architektonicznego krajobrazu miasta. Mamy okazję nie tylko poznać sylwetki twórców wielu znanych łódzkich budynków, ale również przyjrzeć się bliżej temu środowisku i problemom z jakimi się ono borykało.
Zaprezentowane sylwetki 246 postaci (a także firm), tworzących do II wojny światowej, zawierają podstawowe dane biograficzne oraz wybrany dorobek twórczy. Źródłem wiedzy o łódzkich architektach i budowniczych były bogate zasoby archiwalne i biblioteczne, a niekiedy informacje zaczerpnięte od potomków danej postaci.
Publikację wzbogaca blisko 300 ilustracji: widoki licznych gmachów, projekty oraz wizerunki twórców.

Przeczytaj jeszcze:
PLAC KOMUNY PARYSKIEJ
BUŁA, czyli... Biblioteka Uniwersytetu Łódzkiego