baedeker łódzki: Muzeum Miasta Łodzi - Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko.

„Nowy poczet władców Polski” to seria 49 portretów namalowanych przez wybitnego polskiego grafika profesora

Waldemara Świerzego w latach 2003 – 2013 na podstawie najbardziej aktualnej wiedzy historycznej. Projekt jest objęty Honorowym Patronatem Prezydent Miasta Łodzi Hanny Zdanowskiej.

Na wystawie „Nowy poczet władców Polski. Waldemar Świerzy kontra Jan Matejko” można porównać dzieła

współczesne z reprodukcjami 42 rysunków sprzed ponad 100 lat. Portretom towarzyszą barwne opisy fizyczności władców.

Przedstawię tylko kilka, nie chcę odbierać Wam przyjemności zwiedzania:

Bolesław Chrobry

Pierwszy król Polski był tak atletycznej postury, że potrzebował specjalnego konia, który mimo to szorował brzuchem po trawie. Uwielbiał ucztować. Podczas bitwy z Rusią wojewoda ruski Bed wyśmiewał tłusty brzuch Chrobrego. Wzburzony władca przepłynął Bug, nie oglądając się na swoich wojów i rzucił się na wroga.

Bolesław, czterokrotnie żonaty, to miłośnik kobiet (tylko jak to oddać na portrecie?). Jako pierwszy bił w Polsce monety. Wielki (pod każdym względem) władca średniowiecznej Europy.

Mieszko II Lambert

Pisał i czytał po łacinie, znał niemiecki, fundował kościoły, ale władcą był kiepskim, od XV wieku zwanym Gnuśnym. Zrzekł się korony, a przez skandal z kochanką opuściła go żona. Gall Anonim prawie pominął w kronice Mieszka II, a jedynie napisał:

Czesi schwytali (go) zdradziecko na wiecu i rzemieniami skrępowali mu genitalia tak, że nie mógł już płodzić (…). Mieszko tedy powrócił wprawdzie z niewoli, lecz żony więcej nie zaznał...

Władysław I Herman

Gamoń i niedołęga, człowiek dobrej, lecz wątłej woli, przyciśnięty fizycznym jakimś kalectwem... - pisano w Władysławie. Twierdzono, że to popychadło w ręku swoich i obcych, mąż pozbawiony talentu i ambicji, skłonny tylko do intryg, podstępów, ociężały i schorowany. Zdominowany przez kochanka swojej żony Judyty - palatyna Sieciecha, objął tron po wygnaniu Bolesława Szczodrego. Nieudolne batalie, bezmyślność i konflikty z synami, Zbigniewem i Bolesławem Krzywoustym do cna pozbawiły go autorytetu i dobrego słowa wśród opisujących jego panowanie kronikarzy.

Bolesław Krzywousty

Podanie głosi, że mały Bolesław z taką odrazą patrzył na hańbę rządów ojcowskich, aż nerwowy grymas wykrzywił mu gębę. Żywiołem Krzywoustego były walka i polowania. Podobnie jak przodkowie był podstępny i bezwzględny. Rycerskie usposobienie jednało Bolesławowi zwolenników. Krzywousty odniósł wielkie zwycięstwo nad cesarzem niemieckim Henrykiem V. Pojmał i oślepił brata Zbigniewa. Zbrodnia ta wywołała w Polsce wrzenie i Bolesław odbył ciężką pokutę.

Leszek Biały

Ze względu na specyficzny wygląd, jasne włosy oraz bladą cerę, Leszek był dość często opisywany. Książę okazał się władcą bez polotu, któremu w zasadzie nic się nie powiodło, a księstwo krakowskie wychodziło spod jego rządów uszczuplone o Pomorze Gdańskie. Ma więc Leszek u historyków opinię fatalną - lenia i beztalencia. W 1227 roku do Gąsawy zwołano wiec, który miał rozstrzygnąć spór o Wielkopolskę. namiestnik Pomorza Gdańskiego Świętopełk napadł na książąt nago zażywających przyjemności w łaźni. Uciekającego Leszka przeszyto dzidą.

Zygmunt August

Po matce odziedziczył gorący temperament. Współcześni zachwycali się urodą Zygmunta Augusta. Według relacji papieskiego nuncjusza Juliusza Ruggieriego, król był miernego wzrostu, chudy, czarno zarastał niewielką brodą, rozdzieloną niby nożyce, cerę miał śniadą i był raczej delikatnej budowy, od młodości ze sporymi zakolami.

Ostatni z Jagiellonów nie doczekał się męskiego potomka.

Projekt Nowy Poczet Władców Polski został zainicjowany w 2004 roku przez Andrzeja Pągowskiego, grafika, malarza, organizatora wielu akcji kulturalnych i społecznych, który zaprosił do współpracy w malowaniu portretów swojego profesora Waldemara Świerzego. Historyk Marek Klat z zespołem wziął na siebie ciężar przygotowania materiałów źródłowych, aby powstające portrety były oparte na jak najbardziej aktualnej wiedzy historycznej.

Portrety były namalowane w latach 2007-2013. Waldemar Świerzy stworzył ich 49, używając swojej ulubionej techniki gwaszu. Był to największy, obok serii muzycznej, projekt w życiu artysty. Obrazy powstawały w kolejności chronologicznej - portret ostatniego króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego jest równocześnie ostatnim dziełem w życiu artysty, który zmarł dosłownie kilka dni po zakończeniu tej pracy.

Jest to pierwszy pełny poczet władców Polski. Matejko pominął kilka postaci, częściowo z powodu niepełnej wiedzy historycznej, częściowo z potrzeby chwili - w ciężkich czasach naród potrzebował pokrzepienia, a nie przywoływania pamięci podłych i nikczemnych władców.

Poczet Świerzego to barwna, pełna emocji galeria zróżnicowanych postaci, ukazana w kontrze do monumentalnego potraktowania władców na pełnych szczegółów, monochromatycznych rysunkach Matejki.

Mecenasem Kolekcji jest PKO Bank Polski.

W części edukacyjnej są zaprezentowane kolekcje monet, banknotów, znaczków pocztowych i kopert wykorzystujących wizerunki władców Polski, kilka reprintów rysunków Jana Matejki udostępnionych przez Muzeum Narodowe we Wrocławiu, przestrzenne reprodukcje kolekcji XVIII-wiecznych medali z wizerunkami władców Polski wybitych w srebrze na polecenie króla Stanisława Augusta, wydawnictwo „Poczet Królów Polskich – zbiór portretów historycznych. Rysunki Jana Matejki”, z komentarzami historycznymi Stanisława Smolki i Augusta Sokołowskiego, Wiedeń 1893 r.

Do tej pory wystawa była prezentowana na Zamku Królewskim w Warszawie oraz w Muzeum Narodowym Oddział Zielona Brama

w Gdańsku i w Muzeum Miejskim Wrocławia. Planowane są wystawy w kolejnych miastach.

Waldemar Świerzy (1931-2013)

Plakacista, grafik, ilustrator książek, profesor Akademii Sztuk Pięknych w Poznaniu i Warszawie, laureat licznych nagród polskich i międzynarodowych. Jego prace znajdują się w wielu kolekcjach sztuki w kraju i za granicą.

Należał do ścisłego grona najwybitniejszych europejskich plakacistów, był jednym z twórców "polskiej szkoły plakatu" z lat 60. i 70. XX wieku. Jest autorem ponad tysiąca plakatów, głównie o tematyce kulturalnej (teatralne, filmowe, cyrkowe i muzyczne), ale w jego dorobku nie brakuje prac o wymowie społecznej czy propagujących sport.

Świerzy sportretował ponad 250 znanych postaci. Międzynarodową sławę przyniosły artyście plakaty z portretami muzyków (słynny cykl Wielcy ludzie jazzu).

Tworząc wizerunki polskich władców, Waldemar Świerzy zapowiadał, że nie będą one idealizowane, jak w Poczcie Matejki, że będą ukazywać z krwi i kości, namiętnych, pełnych życia, nierzadko okrutnych. W czasie tworzenia serii 49 portretów zmagał się z wieloma przeciwnościami. Nie przeszkodziło to jednak Świerzemu w namalowaniu barwnych postaci, dzięki którym odległa historia staje się bliższa i bardziej interesująca.