sobota, 5 października 2019

LITZMANNSTADT GETTO - Schupo i Gestapo, ulica Limanowskiego 1.


W narożnym budynku, przy Limanowskiego 1 (wówczas Alexanderhofstrasse), budynku który istnieje do dziś, w czasie wojny mieściła się siedziba ekspozytury łódzkiego Gestapo (Geheime Staatpolizei, Tajna Policja Państwowa) , a także VI rewiru Schupo (Schutzpolizei, Policja Prewencyjna, dosł. policja ochronna). Stąd sprawowany był nadzór polityczny i policyjny nad gettem.



Schupo pilnowało porządku. Strzegło, aby nikt nie uciekł z getta, ani nie wszedł nielegalnie na jego teren. Komendantowi VI rewiru Schupo podlegały wartownie getta. Było ich pięć: I - przy zbiegu Podrzecznej i Zachodniej, II - przy Franciszkańskiej i Smugowej, III - przy Spornej i Boya-Żeleńskiego, IV - przy Inflanckiej i Zagajnikowej oraz V - przy Okopowej i Franciszkańskiej. Poza tym wartownie znajdowały się wzdłuż granic getta, a także wydzielonych ulic: Zgierskiej i Limanowskiego. Posterunki ustawiane były co 50-100 metrów. 

Wokół getta umieszczono zapory i zasieki z drutu kolczastego. Wartownicy doskonale wiedzieli, czy nikt nie zbliżał się do granicy getta.

Zmiana warty na ulicy Zgierskiej.

 Funkcjonariuszy Schupo w pilnowaniu getta wspierały najpierw specjalne jednostki policji i SS, a na przełomie 1940/1941 roku - batalion policji z Hamburga. Od kwietnia 1941 roku działał specjalny batalion policji porządkowej złożony z blisko 600 funkcjonariuszy. Niektórzy z nich strzelali do Żydów zbliżających się do granic getta czy choćby idących wzdłuż zasieków. W ten sposób zabili wielu ludzi, nie musieli się z tego tłumaczyć. Według zarządzenia komendanta Schupo z czerwca 1941 roku funkcjonariusze mogli strzelać do każdego Żyda usiłującego opuścić getto bez ostrzeżenia. Ten rozkaz był często nadużywany.

Funkcjonariusze Schupo przejmowali na Bałuckim Rynku transporty Żydów przybywających do getta. Przy udziale Gestapo konfiskowali mienie, głównie pieniądze i biżuterię. Często robili to bardzo brutalnie.


Już w kwietniu 1940 roku w tym samym budynku przy ulicy Limanowskiego 1 dwa wydzielone pokoje zajmowała tajna polityczna policja państwowa, czyli Gestapo.

Zarządzenie powołujące placówki Gestapo na terenie Kraju Warty - w Poznaniu, Inowrocławiu i Łodzi
(zbiory IPN)

 Od końca 1941 roku Gestapo realizowało polecenia Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy w sprawie tzw. ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej. To funkcjonariusze Gestapo brali bezpośredni udział w akcji przesiedleń tysięcy Żydów z Kraju Warty oraz z Europy Zachodniej do łódzkiego getta, a potem sukcesywnego wysyłania ich do Chełmna nad Nerem i Oświęcimia.

Transporty przywożą do Łodzi ludność żydowską z Europy Zachodniej.


Strona tytułowa teczki ze zbioru akt Gestapo w Łodzi z dobrze zachowaną, oryginalną niemiecką okładką
(zbiory IPN)

Gestapo stosowało terror, aresztowania, egzekucje. Miało swoich konfidentów na terenie getta. W realizacji polityki eksterminacji pomagały im inne formacje hitlerowskiej policji i SS oraz żydowska służba porządkowa, zwłaszcza jej specjalny oddział, tzw. Sonderkommando.


Na budynku przy Limanowskiego 1 w 40 rocznicę likwidacji łódzkiego getta mieszkańcy Łodzi umieścili tablicę przypominającą tragedię 200 tysięcy Żydów i 5 tysięcy Cyganów.


Do lokalu VI rewiru policyjnego, mieszczącego się poza gettem w gmachu przy zbiegu ul. Limanowskiego i Zgierskiej, któremu podlega getto, zawezwani zostali komendant SP p. Rozenblat i adiutant komendy inż. Grosbart. Władze niemieckie odbyły z nimi konferencje o charakterze informacyjnym w związku z objęciem służby wartowniczej dokoła getta przez inną obsadę policyjną Schupo. Ze strony niemieckiej brali udział w konferencji tutejsi oficerowie policyjni oraz przedstawiciele komendy policji z Radomia. Zażądano od komendanta SP przedłożenia szczegółowego raportu dotyczącego organizacji SP, planu getta, podziały jego na rewiry, wyszczególnienia kompetencji Przełożonego Starszeństwa Żydów Chaima Mordechaja Rumkowskiego, stanu zdrowotnego mieszkańców, adresów wszystkich urzędów i instytucji gminnych, gęstości zaludnienia poszczególnych dzielnic i szeregu cyfr statystycznych.
Kronika getta łódzkiego, 7 kwietnia 1941, t. 1, s. 118.

Fotografia szkicu wykonanego przez komendanta Rejonu "Mchy" Dzielnicy Łódź-Północ AK Romana Zygadlewicza "Zawora"
(okres od listopada 1939 roku do stycznia 1945)(zbiory IPN)
źródła:
Joanna Podolska. Litzmannstadt-Getto. Ślady. Przewodnik po przeszłości.
Andrzej Rukowiecki. Łódź 1939-1945. Kronika Okupacji.
Kronika getta łódzkiego.

 Fot. archiwalne pochodzą ze stron:
WIRTUALNE MUZEUM DZIEDZICTWO ŻYDÓW ŁÓDZKICH museum.lodzjews.org/pl
Yad Vashem
https://graedu.pl
Bundesarchiv (fot. Zermin, 1941)
oraz ze zbiorów Instytutu Pamięci Narodowej i Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.
Fot. współczesne Monika Czechowicz

Przeczytaj jeszcze:

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz