Wacław Kowalewski (1891-1962)
-architekt i działacz krajoznawczy.
Urodził się w Sieradzu. Był absolwentem Szkoły Realnej w Kaliszu i Wydziału Architektury Politechniki Lwowskiej. W czasie studiów, w latach 1910-1911, praktykował w znanej lwowskiej firmie "A. Zachriewicz i J. Sosnowski".
Po ukończeniu studiów pracował w Wydziale Krajowym we Lwowie, a następnie jako zastępca inżyniera powiatowego w Sieradzu (w latach 1912-1914). W okresie I wojny światowej zatrudniony był czasowo w firmie "Lutosławski" w Wilnie (w latach 1915-1916).
"Dziesięć lat Odrodzonej Polski Niepodległej w życiu powiatu łódzkiego 1918-1928".
Po pierwszej wojnie światowej osiadł w Łodzi, pracując w latach 1918-1925 jako kierownik Inspekcji Budowlanej w Wydziale Budownictwa Zarządu m. Łodzi, następnie Oddziału Zabudowy. W 1933 roku był jednym z założycieli Rotary Club Łódź.
W 1936 roku zorganizował Łódzki Klub Kajakowy "Pingwin" i do wybuchu wojny był jego prezesem. W 1937 roku wspólnie z innym członkiem klubu, Lepiarskim, założył wytwórnię kajaków składanych, która jednak po roku zbankrutowała.
Księga adresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego
1937-1939
Już na Politechnice Lwowskiej Kowalewski zetknął się z Mieczysławem Orłowiczem, krajoznawcą i popularyzatorem turystyki. Zainteresował się turystyką, w tym i taternictwem. W 1906 roku został wybrany sekretarzem, a potem wiceprezesem nowo powstałego Akademickiego Klubu Turystycznego we Lwowie. W zarządzie klubu pozostawał do chwili ukończenia studiów i wyjazdu ze Lwowa. Członkiem Towarzystwa Tatrzańskiego został zapewne (brak dokładnej daty) we Lwowie. W 1921 roku był współorganizatorem Łódzkiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego (PTT) i jego wiceprezesem, zaś w latach 1930 (1931?) - 1933 był prezesem Oddziału. Później, do 1939 roku, funkcji organizacyjnych już nie pełnił.
Mieczysław Orłowicz (1881-1959)
- polski doktor prawa, urzędnik ministerialny II Rzeczypospolitej i Polski Ludowej, z zamiłowania krajoznawca i popularyzator turystyki. Autor licznych przewodników turystycznych.
Wacław Kowalewski utrzymywał ścisły kontakt z Mieczysławem Orłowiczem, bywał na wyprawach przez niego organizowanych, a Orłowicz kilkakrotnie organizował wycieczki do Łodzi i okolic ze względu na niego.
Wacław Kowalewski należał do wybitnych łódzkich architektów lat międzywojennych. W jego dorobku znajdują się zarówno domy i osiedla mieszkalne, jak i szkoły oraz kościoły. Był członkiem Koła Architektów i Budowniczych, z ramienia którego zasiadał w 1929 roku w jury konkursu na gmach szkoły przy ulicy Rokicińskiej, a nastepnie członkiem Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Architektów Polskich (SARP). Publikował w prasie łódzkiej artykuły na tematy artystyczne.
W czasie okupacji Kowalewski pozostał w Łodzi i pracował w firmie J. Schumanna. Był ożeniony z Ewą Rudnicką, z którą miał dwoje dzieci: Teresę i Andrzeja.
Po wybuchu wojny państwo Kowalewscy razem z dziećmi zostali wyrzuceni przez Niemców ze swego pięknego mieszkania przy ulicy Narutowicza 107. Na ich miejsce wprowadzili się tzw. Balten Deutches – Niemcy z terenów Łotwy i Estonii. Architekta z rodziną nie zesłano jednak do Generalnej Guberni, lecz pozostawiono w Łodzi, gdyż Kowalewski potrzebny był Niemcom przy pracach budowlanych. Do końca wojny mieszkali w prymitywnych warunkach w piwnicy swego domu…
Dom przy ulicy Narutowicza 107.
Po 1945 roku Wacław Kowalewski pracował jako inżynier nadzoru w Zjednoczeniu Przedsiębiorstw Budowlanych oraz starszy inspektor nadzoru Dyrekcji Budowy Osiedli Robotniczych.
Nie zapominał też o swoim zamiłowaniu do turystyki. W 1945 roku włączył się do prac przy reaktywowaniu Oddziału PTT i do 1950 roku był członkiem zarządu...
W grudniu 1950 roku nastąpiło w Warszawie połączenie Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego z Polskim Towarzystwem Tatrzańskim w Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK). W Łodzi połączenie to nastąpiło w marcu 1951 roku, powstał wtedy okręg łódzki PTTK, z którego z czasem wyodrębniły się oddziały, w tym Oddział Łódzki. W PTTK funkcji organizacyjnych nie pełnił, uprawiał jedynie aktywnie turystykę górską, narciarską i kajakową.
Ważniejsze realizacje Wacława Kowalskiego w Łodzi:
OBIEKTY MIESZKALNE
Osiedle Spółdzielczego Towarzystwa Budowy Domów dla Oficerów Wojska Polskiego przy parku im. 3 Maja, pomiędzy ulicą Zagajnikową (obecnie ulica Kopcińskiego), Tkacką, Małachowskiego. Projekt z 1928-1930 roku - cztery bliźniacze domy piętrowe oraz czteropiętrowy budynek przy ulicy Zagajnikowej (Kopcińskiego), obecnie nieco zniekształcony przez przebicie podcieni.
Osiedle Spółdzielni Budowlanej Urzędników Oddziału Łódzkiego Banku Gospodarstwa Krajowego na Radiostacji (1932-1933) - sześć piętrowych domów jednorodzinnych pomiędzy ulicą Tkacką a Małachowskiego.
Domy przy ulicy Tkackiej 5 i 7.
Domy przy ulicy Małachowskiego 6 i 8.
Osiedle zostało wybudowane dla urzędników BGK, Banku Polskiego i innych
urzędników państwowych. Powstało dzięki inicjatywie Spółdzielni Mieszkaniowej
z o.o. Urzędników Łódzkiego Oddziału Banku Gospodarstwa Krajowego. W latach 1933-34 powstało sześć domów
jednorodzinnych z podcieniami, werandą i tarasami oraz otoczonych ogródkami.
Na parterze umieszczono kuchnię, jadalnię i gabinet, pierwsze piętro stanowiło
strefę prywatną właścicieli, w której zlokalizowano sypialnię, pokój dziecięcy,
łazienkę i wc. Wszystkie domki wyposażono w instalację wodno-kanalizacyjną,
gazową i elektryczną, połowa z nich ponadto otrzymała centralne ogrzewanie.
Można powiedzieć, że w czasach międzywojennych osiedle reprezentowało wszelkie
wygody i luksus (standardowo w większości domów toalety były usytuowane
na podwórku). Do dziś kolonia mieszkalna urzędników BGK na Radiostacji jest
jednym z piękniejszych przykładów modernizmu w Łodzi.
Dom czynszowy przy ulicy Narutowicza 107 (1928-1936), wolnostojący wielorodzinny budynek o modernistycznej formie, zrywający ze schematem śródmiejskiej kamienicy czynszowej. Wacław Kowalewski mieszkał w tym budynku.
Kamienica przy ulicy Brzeźnej 6, reprezentująca "styl 1937 roku" (1935- 1936).
Pierwotnie Wacław Kowalewski zaprojektował w 1930 roku jednopiętrową willę. W 1935 roku właściciel posesji doktor medycyny Edward Ziegler zdecydował o wzniesieniu w tym miejscu luksusowej kamienicy o czterech kondygnacjach. Ostatecznie powstał budynek dwupiętrowy.
BUDYNKI SZKOLNE
Szkoła powszechna przy ulicy Zagajnikowej 28/32, dzisiaj ulica Kopcińskiego (1919-1922), dekoracja frontonu w formie neobarokowej, w duchu "stylu dworkowego".
Szkoła powszechna na Nowym Rokiciu przy ulicy Przyszkole 42 (1924-1926) - największy z gmachów szkolnych międzywojennej Łodzi, o zmodernizowanych formach klasycyzujących.
"Głos Rudy Pabianickiej", jednodniówka informacyjno-społeczna, rok 1938.
Szkoła im. marszałka Józefa Piłsudskiego w Rudzie Pabianickiej (wówczas samodzielne miasto, dziś dzielnica Łodzi), przy ulicy Rudzkiej 56 (projekt z 1935 roku). Po II wojnie światowej mieściło się tutaj m.in. XX Liceum Ogólnokształcące, była tu filia AWF w Warszawie, później Uniwersytet Łódzki miał tu swoje pomieszczenia dydaktyczne. Obecnie budynek został przystosowany do roli Domu Opieki Społecznej.
OBIEKT SAKRALNY
Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Marii Panny w Rudzie Pabianickiej (projekt 1936-1939), ukończenie w latach 1848-1953. Architekt nawiązał do tradycji średniowiecznej i renesansowej w zmodernizowanej interpretacji.
Dawny kościół pw. św. Józefa
(fotografia z lat 20.,30. XX wieku)
Kościół pw. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Marii Panny obecnie.
Wacław Kowalewski zmarł 9 grudnia 1962 roku w Łodzi. Pochowany został na Cmentarzu Katolickim na Dołach. Żona Ewa zmarła w 1981 roku i spoczywa razem z mężem.
"Dziennik Łódzki", rok 1962.
źródła:
Krzysztof Stefański. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i budowniczych miasta.
Joanna Olenderek. Łódzki modernizm i inne nurty przedwojennego budownictwa. Tom2. Osiedla i obiekty mieszkalne.
https://lodz.travel/
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
oraz stron: http://www.rotary.intv.pl/
oraz stron: http://www.rotary.intv.pl/
Kościoły Drewniane http://www.kosciolydrewniane.pl/
Strona parafii Chabielice http://parafia.chabielice.pl/
Przeczytaj jeszcze w baedekerze: