Najstarsza zabudowa Łodzi koncentrowała się wokół obecnego Starego Rynku. Z rynku rozchodziło się kilka dróg prowadzących do okolicznych miast, wsi i młynów. Blisko rynku drogi miały charakter ulic, dalej przechodziły w zwykłe drogi wiejskie. Na północ od rynku usytuowany był plac Kościelny, na którym stał drewniany parafialny kościółek, wybudowany przed rokiem 1414.
Nazwy ulic i placów w Łodzi na planie miasta z 1853 roku.
Najstarsze znane ulice miasta to:
- Wójtowska (Starowiejska, od XVIII wieku Nadstawna) – wychodząca ku południowemu wschodowi, prowadziła do folwarku Starej Wsi i pierwotnej osady łódzkiej, wzdłuż brzegów stawu utworzonego na rzece zwanej wtedy Starą Strugą (Ostroga, dzisiejsza Łódka),
- Cyganka – wychodząca ku północy (prowadziła do wsi Radogoszcz i dalej do Zgierza),
- Nad Rzeką (Nadrzeczna, później Podrzeczna) – wychodząca w kierunku zachodnim, położona najbliżej rzeki,
- Drewna (od ok. 1770 roku Drewnowska, zwana tak od nazwiska rodziny Drewnowiczów) – wychodząca również w kierunku zachodnim,
- Stodolniana – prowadziła do stodół miejskich.
Po 1400 roku istnieją także wzmianki o ulicy Kościelnej, którą zwano też Szkolną, gdyż prowadziła do szkoły, znajdującej się w domu wikarego.
Wiele wytyczonych do połowy XIX wieku ulic nie miało latami oficjalnych nazw. Wobec utrwalania się w świadomości łodzian nazw nieoficjalnych, zwyczajowych, niekiedy niepoważnych, władze miasta w 1863 roku uporządkowały miejskie nazewnictwo – odtąd wszystkie ulice wytyczone wcześniej miały już nazwy oficjalne.
"Rozwój", rok 1900.
Wśród mieszkańców Łodzi, zwłaszcza Żydów i Niemców, funkcjonowały nazwy nieoficjalne, między innymi takie jak: Grotelstrasse (później oficjalnie ulica Dzielna, dzisiaj ulica Narutowicza), Piczmanstrasse (pózniej oficjalnie ulica Nawrót, obecnie Nawrot), Szwindelstrasse (później oficjalnie ulica Zachodnia), Todtenstrasse (póżniej oficjalnie ulica Ogrodowa).
"Rozwój", rok 1902.
Zmiany
nazw ulic i placów w Łodzi następowały w dziejach miasta
wielokrotnie.
W XX wieku dokonywano ich nawet masowo, wskutek różnorakich
zawirowań politycznych. Szczególnymi momentami sprzyjającymi
zmianom były:
"Gazeta Łódzka", rok 1915.
- okres międzywojenny – przywracano nazwy polskie oraz upamiętniano znane postaci.
"Republika", rok 1923.
"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1928.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1931.
"Łódzki Głos Obywatelski", rok 1932.
"Głos Poranny", rok 1937.
Rok 1939. Zmiana tablicy z nazwą ulicy Piotrkowskiej na Adolf Hitler Strasse.
Karta pocztowa z okresu okupacji niemieckiej 1939-1945:
"Litzmannstadt. Adolf Hitler Strasse".
"Głos Robotniczy", rok 1946.
Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Łodzi, rok 1965.
"Dziennik Łódzki", rok 1990.
"Dziennik Łódzki", rok 1990.
Proces
zmian w nazewnictwie ulic, choć już nie na tak wielką skalę jak w
poprzednim wieku, wciąż jest kontynuowany. Świadczą o tym choćby
decyzje radnych miasta z roku 2007, kiedy to przemianowano al. Włókniarzy na al. Jana Pawła II (na odcinku od ulicy Pabianickiej do al. Mickiewicza), fragment ul. Spornej na bł. Anastazego
Pankiewicza, a aleję Przyjaźni podzielono na dwie ulice:
ks. Zdzisława Wujaka (od ul. Puszkina do ul. Augustów) i św.
Brata Alberta Chmielowskiego (od ul. Puszkina do ul. Widzewskiej).
Decyzje takie na ogół nie są przyjmowane entuzjastycznie przez
społeczeństwo z uwagi na koszty związane z wymianą dokumentów, a
w przypadku firm – wzorów umów czy druków firmowych.
9
kwietnia 2008 roku Rada Miejska w Łodzi uchwałą nr XXX/0586/08 w sprawie
nazewnictwa ulic, placów i parków przyjęła moratorium na
wprowadzanie zmian już istniejących nazw.
Tą samą uchwałą wprowadzone zostały:
-
zasada nienazywania nowych ulic, placów i parków nazwiskami osób zmarłych w okresie do jednego roku od daty ich śmierci,
-
zasada nienadawania nowym ulicom, placom i parkom nazw o znaczeniu, pisowni lub brzmieniu podobnym do nazw w Łodzi już istniejących.
Znaczne
zmiany w nazewnictwie, wprowadzone 1 stycznia 2018 roku na podstawie
zarządzeń zastępczych wojewody łódzkiego Zbigniewa Raua, narzuciła Ustawa o zakazie propagowania komunizmu lub
innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych,
jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń
użyteczności publicznej oraz pomników. Zmienione zostały wtedy
nazwy 27 ulic i jednego placu;
5 stycznia tegoż roku Rada Miejska w Łodzi przywróciła uchwałą
wcześniej obowiązującą nazwę placowi Zwycięstwa, zaznaczając jednocześnie, że nazwa ta odnosi się
odtąd do wojny polsko-bolszewickiej, a nie do zwycięstwa nad
faszyzmem hitlerowskim.
Wykaz zmian nazw ulic i placów w Łodzi znajdziesz
źródło:
https://pl.wikipedia.org/
Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m. Łodzi, rok 1946.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
oraz ze strony https://pl.wikipedia.org/
Fot. współczesne Monika Czechowicz
Przeczytaj jeszcze w baedekerze: