poniedziałek, 1 lipca 2024

Kamienica Scheiblerów w Warszawie.


W centrum Warszawy, przy ulicy Trębackiej 4, pomiędzy Krakowskim Przedmieściem a Teatrem Wielkim, stoi dość prosty architektonicznie budynek. Nic dziś nie świadczy o tym, jaką był wspaniałą budowlą przed II wojną światową.

Trębacka 4, ok. 1912 roku.


W 1886 roku na placu po wyburzonych oficynach pałacu Załuskiego przy ulicy Trębackiej powstał dom należący do rodziny Scheiblerów – krewnych słynnego przemysłowca łódzkiego Karola Scheiblera.

"Dziennik Łódzki", rok 1885.

Kamienica przy Trębackiej, ok. 1886.

"Dziennik Łódzki", rok 1886.


Scheiblerowie wybudowali reprezentacyjną kamienicę, w której mieścił się magazyn i biura firmy.

Spis wystawców i okazów Wystawy Higieniczno-Spożywczej w Łodzi, rok 1903.

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1913.

Inwestorem była prawdopodobnie Anna Scheibler, wdowa po zmarłym w 1881 roku Karolu Scheiblerze, wybitnym przemysłowcu łódzkim.

 
Anna Scheibler z domu Werner, herbu Miron (1835-1921)
- fabrykantka, inwestorka, filantropka, wielokrotnie nagradzana pasjonatka ogrodnictwa.
Przeczytaj w baedekerze:

Karol Wilhelm Scheibler (1820-1881)
- jeden z największych łódzkich przemysłowców, nazywany "królem bawełny", który w branży włókienniczej nie miał sobie równych w całym Cesarstwie Rosyjskim. Od połowy lat 70. XIX wieku zakłady Scheiblera koncentrowały około 60% produkcji i 55% robotników przemysłu włókienniczego w Królestwie Polskim.
(źródło fotografii: Karol_Scheibler (wikimedia.org)
Przeczytaj w baedekerze:

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1863-1913.


Nazywanie kamienicy nazwiskiem Karola Scheiblera być może wynika z faktu, że prowadzenie "Towarzystwa Akcyjnego Manufaktur Bawełnianych Karola Scheiblera", przejął po ojcu jego syn, również Karol i był on w późniejszym okresie właścicielem budynku.

Karol Wilhelm Scheibler II (1862-1935)
- fabrykant, inwestor, działacz gospodarczy i społeczny, dyrektor naczelny zakładów i prezes zarządu "Towarzystwa Akcyjnego Manufaktur Bawełnianych Karola Scheiblera", sukcesor Karola Scheiblera. Uhonorowany w marcu 1930 roku przez prezydenta Ignacego Mościckiego Złotym Krzyżem Zasługi - "za zasługi dla rozwoju polskiego przemysłu węglowego oraz gospodarczego i kulturalnego rozwoju Zagłębia Dąbrowskiego".

"Tydzień", rok 1890.

"Tygodnik Ilustrowany", rok 1894.
(źródło fotografii: Trębacka 4 - kamienica Karola Scheiblera | Fundacja Warszawa 1939)

Budowę kamienicy rozpoczęto wiosną 1886 roku. Kamienica, zaprojektowana przez wybitnych ówcześnie architektów: Edwarda Lilpopa i Józefa Piusa Dziekońskiego, była ogromna, bo miała ponad 20-osiową fasadę, co przy jej trzech piętrach i poddaszu robiło niemałe, wręcz pałacowe wrażenie. Architekci nadali jej eklektyczny kostium, wykorzystując różne motywy renesansu włoskiego oraz niemieckiego. Bogate dekoracje architektoniczne wykonane w jasnym tynku odcinały się od ścian licowanych kolorową cegłą. Całość wieńczył imponujący, łamany dach, ozdobiony lukarnami, żeliwnym grzebieniem oraz trzema kopułkami. Zdjęcia, choć nie oddają kolorystyki i pełni splendoru, potwierdzają, że budowla była olśniewająca. Tym bardziej, że zadbano o każdy detal. Nad dekoracjami rzeźbiarskimi w postaci sztukaterii w bramie, czy kariatyd zdobiących skrajne ryzality, czuwał Władysław Wojtasiewicz. Zachwyt budziły nawet elementy żeliwne zdobiące balkony.

Widok na ulicę Trębacką. Widoczna kamienica Scheiblerów, ok. 1900 rok.

W kamienicy na parterze znajdowało się sporo sklepów, z których największy był oczywiście sklep z towarami firmy Scheibler. Obok niego mieścił się sklep z konfekcją Riedla, skład papieru Wattsona oraz Bank Międzynarodowy. 

Trębacka 4, rok 1940.


Kamienica, choć poważnie uszkodzona i spalona w 1939 roku (inne źródło: Krzysztof Stefański. Wielkie rody fabrykanckie Łodzi, podaje datę 1944) przetrwała w stanie częściowej ruiny do lat 50. XX wieku. 

Wtedy przebudowano ją na dwupiętrowy obiekt mieszczący biura. Bogaty wystrój fasady został jednak zastąpiony monotonną elewacją, przez co dziś trudno uwierzyć, że jest to dawny dom Scheiblerów. 



W 1994 roku gmach nadbudowano o piętro i w ten sposób osiągnął prawie pierwotną wysokość. Obecnie mieści się tu Krajowa Izba Gospodarcza.

Źródła:
Jerzy S. Majewski. Metropolia Belle Epoque.
Stanisław Łoza. Architekci i budowniczowie.
Krzysztof Stefański. Wielkie rody fabrykanckie w Łodzi i ich rola w ukształtowaniu oblicza miasta.
Trębacka 4 - kamienica Karola Scheiblera | Fundacja Warszawa 1939
Czar dawnej Warszawy - kamienica przy Trębackiej 4 (whitemad.pl)
Facebook Warszawa bez tajemnic

Lodzer Informations und Haus Kalender, 1910.

Fot archiwalne pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego w Warszawie, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi oraz stron:
Trębacka 4 - kamienica Karola Scheiblera | Fundacja Warszawa 1939
Obiekty - Kamienica Scheiblera przy ulicy Trębackiej 4 (muzeumwarszawy.pl)
Okres powojenny. Warszawa. Widok ulicy Trębackiej w stronę K... - Karol Pęcherski (1944.pl)
Warszawa - Ulica Trębacka - Online auction / Online bidding - Price – OneBid
Akta miasta Warszawy - Referat Gabarytów (warszawa.ap.gov.pl)
Czar dawnej Warszawy - kamienica przy Trębackiej 4 (whitemad.pl)

Fot. współczesne Monika Czechowicz

2 komentarze: