Zegary pełne słońca. Ogród botaniczny 🌳🌞

Czy kwiaty wiedzą, która jest godzina? Chyba tak, skoro pąki wielu roślin otwierają się i zamykają o określonych porach.
Niezwykłą atrakcję obejrzeć można w Ogrodzie Botanicznym. To szlak "Czasoprzestrzeń przyrodnicza. Tworzy go sześć zegarów słonecznych, które wyjaśniają zależności pomiędzy porami roku i dnia a światem przyrody. 
Przykładem jest zegar analematyczny; aby zobaczyć godzinę, należy stać się jego częścią, dokładnie mówiąc - wskazówką. Czas pokaże nam nasz własny cień. W każdym zegarze słonecznym godzinę wyznacza gnomon, czyli wskazówka, która daje cień. Tu jest nim sam człowiek, który stoi w oznaczonym miejscu. Analemma to figura w kształcie ósemki, którą otrzymamy, gdy zaznaczymy pozycję Słońca o tej samej porze dnia w ciągu roku.
Zegary nie tylko wskazują godzinę, ale również ustawienie Ziemi wobec Słońca, porę roku, znak zodiaku czy różnicę między czasem lokalnym i urzędowym. 

Osoby, które uważają, że zegary słoneczne są uzależnione od słońca, mogą zobaczyć zegar wielokrotny z tarczą zegara księżycowego, dzięki której można odczytać godzinę w nocy podczas pełni księżyca. Nocny czas odczytać można także trzy dni przed i po pełni. 

Możemy podziwiać także zegar w formie kwiatu, którego wskazówka przypomina słupek kwiatowy z pręcikami, cyferblat zaś jest rabatą przedstawiającą płatki kwiatowe. Na ostatnim przystanku ścieżki można natomiast znaleźć tablicę przedstawiającą Linneuszowski zegar kwiatowy. Karol Linneusz, XVIII-wieczny szwedzki naukowiec, wykazał, że patrząc na kwiaty można określić czas. Wszystkie gatunki roślin z zegara Linneusza można znaleźć na terenie ogrodu. To na przykład grzybień ogrodowy czy mniszek lekarski.
Obelisk z analemmą i hiperbolami zodiakalnymi jest zegarem, a zarazem kalendarzem słonecznym, wskazuje też dzień równonocy. W wysokim obelisku jest szczelina. Słońce przechodzi przez nią tylko w południe. Gdy na cieniu zegara pojawia się smuga światła, Słońce znajduje się w najwyższym tego dnia punkcie na niebie - a dzieje się tak ok. 12.

Zegar interaktywny stanowi dobrą zabawę, szczególnie dla najmłodszych. By odczytać godzinę, należy odpowiednio naciągnąć linkę - naprężona pełni rolę wskazówki. To także jedyny zegar, który pokazuje lokalny czas słoneczny oraz różnicę między nim a obowiązującym nas obecnie czasem urzędowym. Tu można wspomnieć odlegle czasy, gdy nie było jeszcze ujednoliconego czasu urzędowego, a zegary słoneczne bardzo słusznie pokazywały kilkadziesiąt kilometrów dalej nieco inną godzinę.

Zegar równikowy to jeden z ładniejszych i łatwiejszych w obsłudze. To obręcz z cyferblatem, która rzuca cień na kamień i w ten sposób wskazuje godzinę. Obręcz równoległa jest do równika, wskazówka zaś do osi obrotu kuli ziemskiej, tak więc zegar ilustruje nachylenie Ziemi względem Słońca. Przy każdym zegarze w ogrodzie znajdują się tabliczki wyjaśniające, co i jak z niego można odczytać.
Zegary słoneczne projektowali młodzi gnomonicy z Polski (od greckiego gnomon - wskazówka), którzy pasjonują się zegarami słonecznymi. Ścieżkę dydaktyczną "Czasoprzestrzeń przyrodnicza" opracowali: Marcin Egert, Krzysztof Igras, Marek Szymocha i Dorota Mańkowska.
W 2005 roku ścieżka zegarów została uznana za najlepiej zagospodarowaną przestrzeń publiczną w województwie łódzkim. Nagrodę dla łódzkiego Ogrodu Botanicznego przyznało Towarzystwo Urbanistów Polskich.

Najstarsze zegary słoneczne pochodzą z odległych czasów. Nasi przodkowie zauważyli zależność między porą dnia a długością rzucanego cienia. Spostrzegli, że im bliżej południa, tym cień jest krótszy. Skonstruowali najstarsze przyrządy astronomiczne, zwane gnomonami. Rolę takiego przyrządu mógł spełniać wbity w ziemię patyk, kij pasterski, kolumna czy obelisk. Ten sposób obserwacji znany był Babilończykom, Hindusom oraz chińczykom, którzy potrafili według rocznych zmian długości cienia w południe określić nawet szerokość geograficzną. Podobne gnomony znano w starożytnym Egipcie i Grecji, a później także w Rzymie.
W Egipcie, gdzie panował kult Słońca, "smugi cienia" uważano za znaki od boga. Nie dziwi więc, że przed każdą świątynią stał wysoki obelisk, którego cień wskazywał czas rozpoczęcia nabożeństw.
Zegary w łódzkim botaniku znajdują się nieopodal wejścia od ulicy Krzemienieckiej. Najbliżej jest zegar kwiatowy, a dalej obelisk z analemmą, interaktywny, wielokrotny, analematyczny i równikowy.
źródło:
Joanna Blewąska. Zegary pełne słońca [w:] Marzena Bomanowska, Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska. Spacerownik łódzki.
🌳🌞Przeczytaj w baedekerze:
Labirynt naturalny z żywopłotu w Ogrodzie Botanicznym 🍀
Park im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi (na Zdrowiu).
ŁÓDZKI OGRÓD BOTANICZNY
Skansen Roślinny w Ogrodzie Botanicznym 🌳🌳🌻
Łódzki Ogród Zoologiczny
Budowa łódzkiego Orientarium

Fot. Monika Czechowicz