baedeker łódzki: NOWY CMENTARZ ŻYDOWSKI W ŁODZI

Najstarszy cmentarz utworzony w 1811 roku przez gminę żydowską w Łodzi znajdował się na Starym Mieście przy ulicy Wesołej (obecnie ulica Zachodnia, czytaj TUTAJ). Oficjalnie służył wiernym do 1892 roku, do założenia nowego cmentarza na Marysinie, na północ od ówczesnej ulicy Brzezińskiej.

Budowę cmentarza poprzedziły wieloletnie starania o zakup właściwej parceli, oddalonej przepisowo od terenów zabudowanych.

Obszar nowego cmentarza uformowano ostatecznie w 1893 roku. Znalazły się na jego terenie różne budynki gospodarcze oraz synagoga, największy w Polsce dom przedpogrzebowy i łaźnia rytualna.

Koszt budowy domu przedpogrzebowego pokryła Mina Konstadt, wdowa po Hermanie, znanym kupcu i finansiście.

Potężną żelazną bramę dla cmentarza ufundował przemysłowiec Markus Kon.

Wysoki mur wewnętrzny oddziela część grzebalną od części gospodarczej, obie zajmują obszar 40 ha. Na części gospodarczej wystawiono w latach 50-tych XX wieku charakterystyczny pomnik wymordowanych Żydów, jego bryła ma kształt obozowego pieca krematoryjnego, a połamane gałęzie dębu są symbolem śmierci.

"Dziennik Łódzki", rok 1959.

Więcej typowej, cmentarnej symboliki odkryjemy oglądając kamienne macewy i grobowce. Jest ich ponad 160 tysięcy i reprezentują wszystkie odmiany sztuki cmentarnej.

Warto przypomnieć, że wśród spoczywających tu osób napotykamy znane nazwiska wielkich łodzian; przemysłowców, wybitnych lekarzy, prawników, architektów, malarzy, muzyków, są tu także groby rodziców Juliana Tuwima i Artura Rubinsteina, oraz mogiły znanych rabinów i cadyków.

Mauzoleum Izraela Kalmana Poznańskiego, najbardziej spektakularny żydowski grobowiec na świecie.

Wewnątrz grobowca znajdują się dwa sarkofagi: Izraela oraz jego żony Leonii, w otoczeniu grobowca sarkofagi synów, córki oraz wnuków.

Grobowiec rodziny Silbersteinów, w tle mauzoleum Poznańskiego.

Grobowiec rodziny Jarocińskich.

Grobowiec Miny i Hermana Konsztatów (Konstadtów) był pierwszym wybudowanym grobowcem rodzinnym na cmentarzu. Herman - honorowy obywatel Łodzi i filantrop, Mina - fundatorka domu przedpogrzebowego.

Grób Augusty Landau z domu Kohn.

Groby rodziny Dawida Prussaka.

Modernistyczny nagrobek dr. Zygfryda Lewinsona, wybitnego lekarza pogotowia nocnego (Linas Hacedek - kasa chorych).

Groby rodziny Hirszbergów.

Secesyjne grobowce rodziny Rappaportów.

Grobowiec Ignacego Sachsa w formie synagogalnej, jońskie kolumny wykonane z zielonego kamienia.

Sarkofag Izaaka Hertza okryty całunem, jeden z dwóch w Polsce nagrobków wykonanych w tym stylu.

... i nowe groby na cmentarzu.

Mogiła czworga młodych Żydów, którzy zostali zamordowani w 1946 roku za swoje pochodzenie. Młodzież żydowska na pamiątkę swojego pobytu pozostawia tu koszule z symbolami swoich szkół.

Tradycyjne macewy nagrobne zwrócone na wschód...

W południowej części cmentarza znajduje się rozległe pole gettowe, na którym pochowano ok. 43 tysięcy osób.

Przed wyjściem z cmentarza warto zatrzymać się przy cmentarnym murze. Znajdują się tu głębokie doły, wykopane zostały w ostatnich tygodniach wojny z przeznaczeniem dla 800 Żydów pozostawionych dla porządkowania getta. Na szczęście do planowanej egzekucji nie doszło.

Dzięki życzliwości i wsparciu Josefa Buchmanna z Frankfurtu n.Menem utworzono bazę danych osób pochowanych na cmentarzu. Udało się w niej zgromadzić dotychczas informacje dotyczące około 90 tysięcy osób.

Utworzono również portal internetowy cmentarza, który pozwala każdemu zainteresowanemu na przejrzenie wykazu nazwisk osób pochowanych w poszczególnych kwaterach. Zobacz TUTAJ.
Szczegółowe informacje dotyczące miejsca pochówku w oparciu o bazę i dokumentację cmentarną można uzyskać w tworzonym wspólnie przez Fundację Monumentum Iudaicum Lodzense i Gminę Wyznaniową Żydowską w Łodzi ARCHIWUM ŻYDÓW ŁÓDZKICH, którego siedziba jest przy ulicy Pomorskiej 18 w Łodzi.

Zabytkowy, największy w Europie cmentarz żydowski otwarty jest dla zwiedzających codziennie, jedynie w soboty i w niektóre święta żydowskie jest nieczynny.

Bejt olam - film Henryka Dąbkiewicza

Żydzi używają wielu nazw określających cmentarz: dom życia (beit chaim), dom wieczności (beit olam), dom grobów (beit kwarot) czy dom uroczystego zgromadzenia wszystkich żyjących (beit moed Lechom chaj), istnieje też określenie ogród żydowski (hortus judaeorum) oraz po prostu: dobre miejsce...