baedeker łódzki: 11/22/13

W piątek (22 listopada) w Teatrze Nowym (ul. Więckowskiego 15) łódzka premiera spektaklu "Wszyscy byli odwróceni". Adaptację opowiadania Marka Hłaski wyreżyserował Michał Zadara.

"Wszyscy byli odwróceni" to tekst z okresu izraelskiego w twórczości Hłaski (jak "W dzień śmierci jego", "Brudne czyny", "Opowiem Wam o Esther"). Hłasko wyjechał do Izraela w 1959 roku, kiedy po pobycie we Francji władze Polski Ludowej odmówiły mu przedłużenia paszportu. Zamieszkał w kibucu, z którego go wyrzucono. Pisał i pracował - łowił ryby, naprawiał samochody, budował osiedle mieszkaniowe w Tel Awiwie, robił watę szklaną.

Bohaterowie opowiadania - Dov Ben Dov i Izrael Berg - przyjeżdżają do pustynnego miasta Ejlat w poszukiwaniu pracy. Opowieść o polskich Żydach, narodzinach nowego państwa i pragnieniu (oraz upadku) utopii jest też historią o mężczyznach - ich przyjaźni i relacji z kobietami.

Zadarę zainteresował głównie kontekst emigracyjny. - Chcę opowiedzieć o ludziach, którzy wtedy byli pomiędzy dwoma światami: nowym państwem Izrael i starą, naznaczoną przez Holokaust, Europą. Reguły życia w nowym społeczeństwie nie były do końca jasne: czy Izrael ma być kolejnym, normalnym krajem, czy ma być państwem doskonałym, utopią urzeczywistnioną? - mówił. - Obywatele tego kraju bardzo intensywnie zajmowali się swoją tożsamością, która nie była im dana z góry, tylko musieli ją wypracować. W takiej sytuacji dochodzi do niezwykle intensywnych napięć między ludźmi.

Marek Hłasko

Hłasko opowiada o polskich Żydach w Izraelu w latach pięćdziesiątych, tworząc fascynujący pejzaż losów ludzi, którzy w epoce po Zagładzie i przy narodzinach nowego państwa starają się poradzić sobie z życiem w zmieniających się warunkach. Hłasko uchwycił doświadczenie ludzi pomiędzy dwoma światami, starającymi się odbudować swój świat i samych siebie po zagładzie i po diasporze. Jest to opowieść o lojalności, miłości i samotności.

Michał Zadara, reżyser spektaklu "Wszyscy byli odwróceni".

fot. Agencja Gazeta Wyborcza

Michał Zadara w swoim spektaklu łączy ten temat z czasami współczesnymi:

Ludzie, którzy wtedy byli imigrantami, z przymusu, własnej woli, czy z kombinacji przymusu i własnej woli, byli wyjątkiem w świecie populacji stabilnie żyjących w jednym miejscu. Dziś dramat migranta staje się coraz powszechniejszy, i dotyka każdego kraju, każdego najmniejszego nawet miasta. Czyli coś, co się jawiło jako problem wyjątkowy w latach sześćdziesiątych dziś jest tematem uniwersalnym. Chciałem więc spróbować uchwycić ten temat w momencie, kiedy dopiero się ujawniał, zanim stał się ważnym - a może najważniejszym - tematem współczesności - mówi reżyser.

Zadara dorastał w Austrii, po ukończeniu liceum wyjechał do Stanów Zjednoczonych. Do Polski wrócił w 2001 roku. - Nie doświadczyłem emigracyjnego wykorzenienia. Dużo podróżowałem, kończyłem szkoły międzynarodowe, jestem kosmopolitą. Taka Polska mnie teraz interesuje: niejednorodna, heterogeniczna - opowiada. - "Papusza" Krauzów poruszyła mnie, bo to film o Polsce, ale opowiedziany po romsku. Romowie też marzyli o lepszej Polsce, która mogłaby stać się ich domem, Polsce tolerancyjnej.

Kosmopolityczny jest też najnowszy projekt Zadary - "10 Politycznych Piosenek" w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie - To pracownicy barów z kebabami tworzą nową Polskę - mówi reżyser.

Zwiastun spektaklu "Wszyscy byli odwróceni" zrealizowanego w Muzeum Historii Żydów Polskich. Warszawa, lipiec 2013.

"Wszyscy byli odwróceni" to koprodukcja Centrali, krakowskiej Agencji Artystycznej GAP, Muzeum Historii Żydów Polskich i łódzkiego Teatru Nowego. Warszawska premiera spektaklu została zorganizowana 18 lipca, w Muzeum Historii Żydów Polskich.
Zadara, laureat Paszportu "Polityki" w 2007 roku, współpracuje z Nowym po raz kolejny. Reżyserował świetny "Hotel Savoy", nagrodzony nadzwyczajną Złotą Maską.