baedeker łódzki: Szkoła Rękodzielniczo-Przemysłowa, ulica Stefana Żeromskiego 115

Potrzeby rozwijającego się przemysłu włókienniczego sprawiały, że w Łodzi rosło zapotrzebowanie na średnią kadrę techniczną. To zadecydowało o utworzeniu w 1869 roku, u progu wielkoprzemysłowego rozwoju miasta, Łódzkiej Wyższej Szkoły Rzemieślniczej, której struktura i program nauczania oparty został na wzorach szkoły włókienniczej w niemieckim Chemnitz. Przymiotnik "wyższa" jest w tym wypadku mylący, gdyż była to szkoła techniczna na poziomie średnim. Umieszczono ją w gmachu dawnej Szkoły Realnej:

Szkoła Rzemieślnicza przy Nowym Rynku (dzisiaj Plac Wolności). Czytaj TUTAJ.

Z biegiem lat szkoła ta przestała dobrze spełniać swoją funkcję. Była przede wszystkim zbyt ciasna, brakowało w niej miejsca na odpowiednio wyposażone warsztaty, niezbędne w szkole średniej o profilu technicznym. A miejsca na rozbudowę przy Nowym Rynku nie było. W 1899 roku zmieniono jej nazwę na Szkołę Rękodzielniczo-Przemysłową, nadając jej ściśle techniczny profil i rozpoczęto jednocześnie przygotowania do budowy nowego, znacznie obszerniejszego gmachu.

W listopadzie 1899 roku o wykonanie planów poproszono trzech znanych łódzkich budowniczych: Kazimierza Stebelskiego, Otto Gehliga i Dawida Landego. Z tych trzech propozycji wybrano projekt firmowany przez przedsiębiorstwo Gehliga, którego właściwym autorem był pracujący w jego biurze Piotr Brukalski.

Projekt z kosztorysem przekraczającym 300 000 rubli zatwierdzono w maju 1901 roku. Jednocześnie ruszyły też prace budowlane, na parceli przy ulicy Pańskiej, wyodrębnionej z terenu parkowego, zwanego wówczas "Ogrodem przy ulicy Pańskiej" (dzisiaj park im. Józefa Poniatowskiego. Czytaj TUTAJ).

Prace budowlane prowadzone były przez firmę "Nestler i Ferrenbach". Trwały do lata 1903 roku.

Oddany do użytku budynek był ówcześnie największym i najbardziej nowoczesnym gmachem szkolnym Łodzi.

"Rozwój", rok 1919.

"Rozwój", rok 1920.

"Praca", rok 1920.

"Rozwój", rok 1921.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Ilustrowana Republika", rok 1933.

Księga Adresowa Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego, rok 1937.

Założony został na osiowym planie w kształcie litery U, z bocznymi skrzydłami biegnącymi w głąb posesji i środkowym tylnym ryzalitem z klatką schodową.

Główny budynek uzupełniło laboratorium chemiczne i warsztaty mechaniczne oraz dwa domy mieszkalne - dla dyrektora szkoły i dla urzędników.

W laboratorium i warsztatach znajdowały się szkolna tkalnia, farbiarnia i drukarnia, co pozwalało na odtwarzanie w warunkach szkolnych całego cyklu produkcyjnego podobnego jak w przemyśle włókienniczym.

Ilustrowana Republika, rok 1926.

Elewacje zewnętrzne budynku oblicowane zostały cegłą koloru jasnożółtego, co nadało budynkowi ciekawy wyraz plastyczny.

Duże prostokątne okna parteru i dwóch pięter rozdzielone zostały regularnie płaskimi ryzalitami. Część środkowa wysunięta została w formie ryzalitu do przodu i podwyższona. Ozdobiły ją duże zamknięte półkoliście okna a zwieńczyła attyka. Architektura gmachu nawiązująca do wzorców neorenesansowych ( podobnie jak w znacznie wcześniejszym budynku Gimnazjum Męskiego), na początku XX wieku była już anachronizmem, ale uproszczenie detalu i duże okna wskazują na próbę jej nowocześniejszej interpretacji. W niektórych opracowaniach, opis budynku znajdziecie w tekstach o łódzkim modernizmie - ja uważam, że nieco na wyrost.

O wartości budynku decydowały jednak, przede wszystkim jego walory funkcjonalne. Sprawiały one, że gmach dobrze spełniał rolę średniej uczelni technicznej.

"Głos Poranny", rok 1935.

Dziennik Urzędowy Komisariatu Urzędowego m. Łodzi, rok 1919.

"Praca", rok 1920.

W 1919 roku szkołę przekształcono w Państwową Szkołę Techniczno-Przemysłową i w latach 1921-1924 rozbudowano według projektów Kazimierza Stebelskiego i Wiesława Lisowskiego tworząc nowe warsztaty i pracownie, które pozwalały na znaczne rozszerzenie programu nauczania.