W dziejach rozwoju Łodzi przemysłowej niezwykle duże znaczenie odegrała rodzina Ginsbergów. Pochodzili oni z Częstochowy i już w połowie XIX wieku zaliczani byli do grupy najbogatszych rodzin żydowskich w Królestwie Polskim. Ich związki z Łodzią datują się od lat 50. XIX wieku. Warto w tym miejscu nadmienić, że właśnie z Częstochowy wywodziła się grupa kupców i przemysłowców, która przodowała pod względem aktywności ekonomicznej ( rodzina Zandów, Seydemanów (Zajdemanów), kilka rodzin Landauów i Markusfeldów). Grupa ta dysponowała rozgałęzionymi kontaktami handlowymi i finansowymi i w latach 60. i 70. XIX wieku zdobyła między innymi najsilniejszą pozycję w dostawach surowców włókienniczych, głównie bawełny, a także ich półfabrykatów.
W latach 50. XIX wieku pojawił się w Łodzi Majer Ginsberg, który wraz ze starszym bratem Eizykiem (Ajzykiem) był współwłaścicielem domu handlowego "E. Ginsberg et Co". Prowadził również rozliczne interesy ze swoim szwagrem Adolfem (Wolfem) Landauem. Dziećmi Majera i Rozalii (Rody z Landauów) byli: Bernard, Adolf i Wilhelm. Dwaj pierwsi byli założycielami domu handlowego "Bernard Ginsberg", później "Bracia Ginsberg", z siedzibą w Berlinie, który między innymi specjalizował się w dostawach bawełny na rynek Królestwa, a także prowadził rozliczne operacje kredytowo-finansowe. Firma ta w latach 1868-1878 dzierżawiła przędzalnię bawełny, a także, wraz z bankierem berlińskim, Emanuelem Lohnsteinem, drukarnię tkanin od spadkobierców Ludwika Geyera.
W dniu 9 sierpnia 1869 roku bracia: Bernard, Adolf i Wilhelm nabyli na własność osadę fabryczną w dobrach Kromołów, gdzie była czynna przędzalnia bawełny. W ten sposób Ginsbergowie stworzyli podstawy do rozwoju wielkiego przedsiębiorstwa bawełnianego - Towarzystwo Akcyjne "Zawiercie".
(dzisiejsza ulica Tymienieckiego) 16/18. Jego wspólnikiem był Szaja Rosenblatt. Wraz z tym ostatnim w latach 1871-1879 Wilhelm Ginsberg dzierżawił w obiekcie należącym do rodziny Geyerów (Biała Fabryka) niewielką przędzalnię wełny. Był też dzierżawcą obiektów fabrycznych Leonarda Fesslera (Piotrkowska 264/266), które później przeszły na własność Karola Scheiblera...
Wymienione wyżej inicjatywy nie obejmują wszystkich kierunków jego aktywności ekonomicznej. W 1865 roku nabył od brata Bernarda nieruchomość przy Nowym Rynku (Plac Wolności) 8, gdzie zamieszkał ze swoją rodziną. Tam również znalazła siedzibę jego firma, występująca w charakterze domu
Szaja Rosenblatt handlowego "Wilhelm Ginsberg". W końcu lat 70. XIX wieku, jako osoba schorowana przyjął do swego przedsiębiorstwa w charakterze wspólnika szwagra Szaję Landaua. Wilhelm Ginsberg zmarł 27 czerwca 1879 roku w Łodzi.
W 1860 roku Wilhelm Ginsberg zawarł związek małżeński z Ernestyną (Esterą) Landau, pochodzącą z Częstochowy. Małżeństwo doczekało się pięciorga dzieci:
Estera Ginsberg po śmierci męża aktywnie włączyła się do działalności filantropijnej. W 1883 roku ze środowiska zamożnych kobiet pochodzenia żydowskiego wyszła inicjatywa założenia ochronki dla dziewcząt wyznania mojżeszowego. Po uzyskaniu zezwolenia władz administracyjnych została ona otwarta na początku 1885 roku. Mieściła się w wynajętych pomieszczeniach. Do końca lat 80. świadczyła usługi dla ok. 50 podopiecznych. Długoletnią przewodniczącą zarządu była właśnie Estera Ginsberg, która na potrzeby ochronki przekazywała corocznie znaczne środki finansowe i dobra materialne.
W dniu 7 maja 1896 roku Estera (Ernestyna) Ginsbergowa sporządziła testament, w którym zapowiedziała realizację fundacji "Przytułek imieniem Wilhelma i Ernestyny Ginsbergów dla wdów i kobiet-kalek wyznania mojżeszowego". Wybudowany z jej środków wraz z nieruchomością miał przejść na własność Dozoru Bożniczego w Łodzi "jako przedstawiciela Gminy Żydowskiej", ale bez możliwości zmiany jego przeznaczenia. Do przytułku miały być przyjmowane wdowy pochodzenia żydowskiego w wieku od 55 lat,
stale w Łodzi zamieszkałe, w Królestwie Polskim urodzone, których mężowie również byli krajowcami, przeważnie lepszego pochodzenia, pozbawione zupełnie środków utrzymania i opieki, do pracy niezdolne i z dobrej konduity zarządowi przytułku znane lub należycie poświadczone.
W przypadku pozostawania wolnych miejsc do przytułku miano przyjmować kobiety kalekie, niezdolne do pracy, urodzone w Królestwie Polskim. Pensjonarkom miano zagwarantować bezpłatne dożywotnie korzystanie z obiektów pensjonatu, oraz wyżywienie, odzież i pomoc lekarską. Na czele przytułku miał stać zarząd składający się z przedstawicieli Dozoru Bożniczego, łącznie z rabinem i członkowie rodziny Estery Ginsbergowej zamieszkali w Łodzi: syn Stanisław i zięć Ignacy Kohn, a następnie ich potomkowie. Ginsbergowa zobowiązała się wydzielić na realizację tego celu 50 tysięcy rubli, w tym 25 tysięcy na zakup nieruchomości i budowę budynku przytułku. Pozostała część miała stanowić kapitał żelazny, z którego dochody przeznaczano na utrzymanie tej instytucji. Wykonawcami testamentu uczyniła syna Stanisława i zięciów mieszkających w Królestwie Polskim. Zobowiązywała się między innymi do wybudowania przytułku w okresie dwóch lat od swej śmierci.
W dniu 13 marca 1899 roku Ginsbergowa nabyła od Aleksandra Roszkowskiego i Augusta Fogta nieruchomość. Przylegała ona od strony północnej do ulicy Średniej (Pomorskiej) i była zlokalizowana naprzeciwko instytucji tanich mieszkań dla ludności żydowskiej, założonej przez rodzinę Goldfederów:
W końcu w 1899 roku wystąpiono do władz administracyjnych z prośbą o zatwierdzenie projektu budowy 2-piętrowego budynku z podpiwniczeniem i poddaszem mieszkalnym oraz oficyną dla potrzeb projektowanego przytułku. Odpowiedni projekt opracował znany łódzki architekt i budowniczy, Gustaw Landau-Gutenteder. Kamień węgielny pod budowę przytułku położono 8 kwietnia 1900 roku.
W krótkim okresie powstał nowoczesny pensjonat wyposażony w windy, dysponujący szerokim zapleczem usługowym w postaci kuchni, pralni i pokoi kąpielowych. Przedłużały się jednakże prace związane z wyposażeniem obiektu i zagospodarowaniem jego otoczenia. Przytułek był przeznaczony na przyjęcie 30 wdów lub kalekich kobiet i dysponował 13 lokalami użytkowymi.
W dniu 19 lipca 1902 roku zmarła w Częstochowie Estera Ginsbergowa. Jej spadkobiercy rozpoczęli postępowanie spadkowe, ale nie zostało ono przeprowadzone do wybuchu I wojny światowej. Realizacją woli zmarłej zajęli się syn Stanisław i zięciowie: Ignacy Kohn, Herman Ginsberg i Józef Dawid Birnbaum. Podjęli rozmowy z przedstawicielami Dozoru Bożniczego w Łodzi i Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności w celu przyspieszenia prac nad zatwierdzeniem fundacji. Wydaje się, że rodzina Ginsbergów była raczej zainteresowana przekazaniem przytułku w użytkowanie Łódzkiemu Żydowskiemu Towarzystwu Dobroczynności (ŁŻTD). Była to bowiem rodzina wybitnie asymilatorska, jej przedstawiciele należeli do środowisk postępowych ludności żydowskiej Królestwa Polskiego. Tymczasem w Dozorze Bożniczym rosły wpływy środowisk narodowych i litwaków.
Jednakże Rząd Gubernialny Piotrkowski po zapoznaniu się z tekstem Ernestyny (Estery) Ginsberg zalecił realizację jego postanowień, a więc przekazania pensjonatu wraz z nieruchomością w posiadanie Dozorowi Bożniczemu.
W połowie listopada 1903 roku Dozór Bożniczy w składzie: Rabin Eljasz Chaim Majzel, Szaja Rosenblat i Adolf Dobranicki wyraził zgodę na przyjęcie darowizny. W tej sytuacji gubernator piotrkowski zwrócił się do generał-gubernatora warszawskiego o zatwierdzenie celu fundacji W. i E. Ginsbergów, co stało się 13 kwietnia 1904 roku.
Nie doszło jednak do uruchomienia przytułku dla wdów i kobiet-kalek pochodzenia żydowskiego. Przekazanie obiektu przy ulicy Średniej (dzisiaj Pomorska) 105 na własność Dozorowi Bożniczemu wymagało zakończenia postępowania spadkowego po W. i E. Ginsbergach. Jak wiadomo, nie zostało przeprowadzone. Być może nie udało się osiągnąć jednomyślnej zgody wszystkich spadkobierców. Również wybuch Rewolucji 1905-1907 i następujące po niej wydarzenia stanęły temu na przeszkodzie. Dopiero 25 marca 1926 roku zamknięto zgodnie z przepisami postępowanie spadkowe. Właścicielką nieruchomości została Leonia Ginsberg. W dniu 31 marca 1926 roku sprzedała ona powyższą nieruchomość wraz ze znajdującymi się na niej obiektami za stosunkowo skromną kwotę 26 tysięcy zł Towarzystwu Społecznemu Polskiego Gimnazjum Męskiego w Łodzi.
Z inicjatywą założenia Towarzystwa wystąpiła grupa działaczy społecznych i samorządowych związanych z PPS i zbliżonymi do niej środowiskami politycznymi. W dniu 11 listopada 1922 roku Urząd Wojewódzki Łódzki zatwierdził jego statut. Celem instytucji było założenie i prowadzenie 8-klasowego gimnazjum męskiego. Członkami mogły być osoby narodowości polskiej, bez różnicy wyznania. Większość członków rekrutowała się z osób pochodzenia żydowskiego, wywodzących się z kręgów asymilatorskich i zdecydowanie postępowych. Cele wychowawcze sprowadzały się do utrzymywania polskiego charakteru szkoły, zbliżaniu uczniów o różnych wyznaniach i bezwyznaniowych i propagowaniu demokratycznego zbliżania dzieci pochodzących z różnych środowisk społecznych. Szkoła dążyła do przeniesienia punktu ciężkości nauczania na pracę własną uczniów, zorganizowaną w pracowniach, warsztatach, ogrodach, bibliotekach i instytucjach samorządowych. Dążono więc do organicznego powiązania haseł "szkoły pracy" z zadaniami wynikającymi z programów nauczania.
Przez kilka lat Gimnazjum nie posiadało własnego budynku. W 1922 roku rozpoczęto gromadzenie środków na nabycie posesji przy ulicy Wysokiej 21, którą zakupiono za 3 mln marek polskich. Deprecjacja waluty markowej uniemożliwiła budowę obiektu szkolnego. W 1923 roku Towarzystwo otrzymało od Hermana Ginsberga propozycję nabycia obiektów przy ulicy Pomorskiej 105, co zostało zrealizowane w roku 1926.
Towarzystwo Społeczne dokonało powiększenia obiektu szkolnego przez dobudowanie w 1935 roku kolejnej oficyny. Nabyto plac przylegający do nieruchomości szkolnej, który dochodził do ulicy Wierzbowej. Urządzono tam ogród warzywny i owocowy.
Po II wojnie światowej powstało w obiektach przy ulicy Pomorskiej 105 VIII Liceum im. Adama Asnyka.
Oficjalna strona szkoły:
TUTAJ
Zobacz jeszcze:
MIEJSKIE GIMNAZJUM MĘSKIE W ŁODZI
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Łodzi
MIEJSKA ELEMENTARNA SZKOŁA ŻYDOWSKA FUNDACJI IM. HERMANA I MINY MAŁŻONKÓW KONSTADT
ŻYDOWSKIE GIMNAZJUM MĘSKIE. ŁÓDŹ, ULICA PRÓCHNIKA 43
DAWNA SZKOŁA ZGROMADZENIA KUPCÓW
Żydzi łódzcy - działalność charytatywna
źródła:
Kazimierz Badziak, Jacek Walicki. Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi (do 1939r.).
[red.]: Wiesław Puś, Stanisław Liszewski. Dzieje Żydów w Łodzi 1820-1944. Wybrane problemy.
Fot. Monika Czechowicz
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
- syn Stanisław (Salomon) znany działacz gospodarczy,
- córka Dorota (Debora) żona inżyniera-technologa Józefa Dawida Birnbauma, z którym przeniosła się do Warszawy,
- córka Rozalia (Ruchla) żona przemysłowca Ignacego Kohna,
- córka Ewa, żona Stanisława Strassa, obywatela austriackiego,
- córka Leonia (Lea) żona znanego przemysłowca i działacza gospodarczego Hermana Ginsberga, syna Karola, zamieszkala od 1896 roku w Warszawie.
Estera Ginsberg po śmierci męża aktywnie włączyła się do działalności filantropijnej. W 1883 roku ze środowiska zamożnych kobiet pochodzenia żydowskiego wyszła inicjatywa założenia ochronki dla dziewcząt wyznania mojżeszowego. Po uzyskaniu zezwolenia władz administracyjnych została ona otwarta na początku 1885 roku. Mieściła się w wynajętych pomieszczeniach. Do końca lat 80. świadczyła usługi dla ok. 50 podopiecznych. Długoletnią przewodniczącą zarządu była właśnie Estera Ginsberg, która na potrzeby ochronki przekazywała corocznie znaczne środki finansowe i dobra materialne.
W dniu 7 maja 1896 roku Estera (Ernestyna) Ginsbergowa sporządziła testament, w którym zapowiedziała realizację fundacji "Przytułek imieniem Wilhelma i Ernestyny Ginsbergów dla wdów i kobiet-kalek wyznania mojżeszowego". Wybudowany z jej środków wraz z nieruchomością miał przejść na własność Dozoru Bożniczego w Łodzi "jako przedstawiciela Gminy Żydowskiej", ale bez możliwości zmiany jego przeznaczenia. Do przytułku miały być przyjmowane wdowy pochodzenia żydowskiego w wieku od 55 lat,
stale w Łodzi zamieszkałe, w Królestwie Polskim urodzone, których mężowie również byli krajowcami, przeważnie lepszego pochodzenia, pozbawione zupełnie środków utrzymania i opieki, do pracy niezdolne i z dobrej konduity zarządowi przytułku znane lub należycie poświadczone.
"Rozwój", rok 1900.
W krótkim okresie powstał nowoczesny pensjonat wyposażony w windy, dysponujący szerokim zapleczem usługowym w postaci kuchni, pralni i pokoi kąpielowych. Przedłużały się jednakże prace związane z wyposażeniem obiektu i zagospodarowaniem jego otoczenia. Przytułek był przeznaczony na przyjęcie 30 wdów lub kalekich kobiet i dysponował 13 lokalami użytkowymi.
Tanie mieszkania dla ludności żydowskiej sfinansowane przez rodzinę Goldfederów.
Fot. arch: Jednodniówka "Dzień ubogich w Łodzi", 17 września 1911 rok.
Jednakże Rząd Gubernialny Piotrkowski po zapoznaniu się z tekstem Ernestyny (Estery) Ginsberg zalecił realizację jego postanowień, a więc przekazania pensjonatu wraz z nieruchomością w posiadanie Dozorowi Bożniczemu.
Przez kilka lat Gimnazjum nie posiadało własnego budynku. W 1922 roku rozpoczęto gromadzenie środków na nabycie posesji przy ulicy Wysokiej 21, którą zakupiono za 3 mln marek polskich. Deprecjacja waluty markowej uniemożliwiła budowę obiektu szkolnego. W 1923 roku Towarzystwo otrzymało od Hermana Ginsberga propozycję nabycia obiektów przy ulicy Pomorskiej 105, co zostało zrealizowane w roku 1926.
"Głos Polski", rok 1926.
"Głos Poranny", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1936.
Po II wojnie światowej powstało w obiektach przy ulicy Pomorskiej 105 VIII Liceum im. Adama Asnyka.
TUTAJ
Zobacz jeszcze:
MIEJSKIE GIMNAZJUM MĘSKIE W ŁODZI
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Łodzi
MIEJSKA ELEMENTARNA SZKOŁA ŻYDOWSKA FUNDACJI IM. HERMANA I MINY MAŁŻONKÓW KONSTADT
ŻYDOWSKIE GIMNAZJUM MĘSKIE. ŁÓDŹ, ULICA PRÓCHNIKA 43
DAWNA SZKOŁA ZGROMADZENIA KUPCÓW
Żydzi łódzcy - działalność charytatywna
Kazimierz Badziak, Jacek Walicki. Żydowskie organizacje społeczne w Łodzi (do 1939r.).
[red.]: Wiesław Puś, Stanisław Liszewski. Dzieje Żydów w Łodzi 1820-1944. Wybrane problemy.
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi