Życie filatelistyczne Łodzi w latach dwudziestych.

W latach dwudziestych minionego stulecia Towarzystwo Filatelistyczne w Łodzi przeżywało trudności (czytaj TUTAJ), ale istniały też w Łodzi inne formy życia filatelistycznego i rozwijały się dość pomyślnie. Nazwiska kilkunastu łodzian należących do Związku Międzynarodowych Filatelistów „Unia” opublikował w 1921 roku wznowiony przez Eugeniusza Alfreda Szczerbana „Filatelista”, a członków Międzynarodowego Towarzystwa Filatelistów „Polonia” jego organ „Polonia” wydany w 1922 roku w Piotrkowie Trybunalskim.

W „Echu Filatelistycznym”  (nr 11-12 z 1924 roku) znajduje się ogłoszenie przedstawiciela brazylijskiego klubu „Brasil Cosmopolita”, które świadczy, iż zagraniczne stowarzyszenia wymiany liczyły na kontakty z Łodzią.

Należy przypomnieć, że organizacje tego typu nie były stowarzyszeniami filatelistycznymi w obecnym tego słowa znaczeniu, grupowały jedynie zbieraczy prowadzących korespondencyjnie wymianę, przeważnie w formie zestawów znaczków w zeszytach i dbały, aby ta wymiana odbywała się według ustalonego regulaminu. Kto go nie przestrzegał, na przykład rozliczał się nieuczciwie z pobranych znaczków, tego umieszczano na tzw. czarnej liście publikowanej w czasopiśmie danego towarzystwa. Ich działalność miała jednakże poważne znaczenie dla ówczesnej filatelistyki, gdyż wymiana krajowa i zagraniczna spełniała wtedy dużą rolę w uzupełnianiu zbiorów.

Łódź była po I wojnie światowej ośrodkiem wydawniczym. W 1920 roku ukazał się tutaj pierwszy polski katalog pt. „Ilustrowany podręcznik i katalog polskich znaczków pocztowych” wydany przez Biuro Filatelistyczne W.Lichtensteina, w 1922 roku Jerzy Krzyżanowski opublikował pierwszy zeszyt „Informatora filatelistycznego na rok 1922. Katalog znaczków polskich i poradnik dla filatelistów”.

Mniejsze znaczenie miały cenniki publikowane przez firmy: B.Brausa, I.Epsteina, T.Frenkla, J.Krzyżanowskiego, W.Lichtensteina, tym niemniej są one dowodem dużej operatywności miejscowych kół kupieckich wykraczających poprzez tego rodzaju formę poza granice rodzinnego miasta. Cenniki te oferowały nie tylko znaczki polskie i zagraniczne, ale również bogaty zestaw przyborów filatelistycznych, albumy i czasopisma fachowe oraz różnego rodzaju katalogi kilku firm zagranicznych. Znaczki ponadto można było wtedy nabywać w kilkunastu księgarniach, składach materiałów papierniczych i w innych tego typu sklepach.

Poważny wkład w dzieło krzewienia filatelistyki łódzkiej wniosły miejscowe czasopisma: „Przegląd Filatelistyczny” wychodzący w latach 1921-1922 i „Echo Filatelistyczne” wydawane w latach 1924-1925. 

Od 1934 roku ukazywał się „Brief-marken-Presse”, miesięczny dodatek do dziennika „Freie Presse”. Znaczna liczba autorów tych pism rekrutowała się z łodzian. Informacje ogólne z dziedziny interesującej filatelistów zamieszczał dziennik „Republika”.

Jerzy Krzyżanowski wydał broszurkę w języku angielskim i francuskim o znaczkach wydania krakowskiego, a swoje cenniki z lat 1923-1924 drukował w dwóch językach – polskim i esperanto.

JERZY KRZYŻANOWSKI -

(1885-1956). Inżynier elektryk, kupiec filatelistyczny, także wydawca i publicysta. W Łodzi prowadził Dom Filatelistyczny Esperantysta Filatelejo (Unua Esperantista Filatelejo). W latach 1921-1937 wydał dziewięć firmowych cenników, niektóre także w języku esperanto oraz Informator filatelisty na rok 1922 (próba opracowania katalogu znaczków polskich). W latach 1924-1925 wydawał w Łodzi miesięcznik „Echo Filatelistyczne”, wyróżniony na  międzynarodowych wystawach w Wiedniu (medal srebrny) i w Moskwie (list pochwalny). Publikował także na temat polityki emisyjnej Poczty Polskiej na łamach „Filatelisty Polskiego”, „Nowego Filatelisty” i „Ilustrowanego Przeglądu Filatelistycznego”. 

Prowadził również ostrą kampanię z fałszerzami znaczków polskich. W 1939 roku przy współpracy Włodzimierza Polańskiego, Włodzimierza 
Rachmanowa i Stanisława Rembielińskiego opracował i rozpowszechnił w rękopisie katalog znaczków polskich. 

Był członkiem władz Zrzeszenia Przemysłowego Kupców Branży Filatelistycznej, należał do Międzynarodowego Związku Kupców Branży Filatelistycznej w Berlinie. Zgromadził dużą bibliotekę (ok.3 tysięcy tomów) z zakresu filatelistyki i historii poczty w języku polskim, francuskim, niemieckim i rosyjskim. Część zbiorów zakupiło Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu. Był członkiem Komitetu Organizacyjnego zaplanowanej na rok 1940 Ogólnopolskiej Wystawy Filatelistycznej w Łodzi.

Po upadku w roku 1924 Towarzystwa Filatelistów zbieracze łódzcy utrzymywali kontakty w ramach organizacji mających charakter klubów. Klub taki istniał między innymi przy związku pomocniczych pracowników handlu, ale o jego dziejach niewiele wiadomo, nie osiągnął on większego znaczenia. O wiele pomyślnej rozwijała się działalność Oficerskiego Klubu Filatelistów. Według informacji „Ilustrowanego Przeglądu Filatelistycznego” (nr 10 z 1926 roku) jego organizatorem był mjr Ludwik Steinbach. Redakcja pisma zaznaczyła, że zasługi mjr Steinbacha w ośrodku toruńskim pozwalają żywić nadzieję, że „zdoła i łódzką filatelistykę poprowadzić na realne tory”, co było wyraźną aluzją do przeżywanych przez nią trudności. Klub przyjmował do swego grona także osoby cywilne, ale tylko „zarekomendowane”. Według relacji ustnych klub ten kontynuował swoją działalność do połowy lat trzydziestych XX wieku, ale jego zamknięty charakter uniemożliwił mu kształtowanie na szerszą skalę rozwoju filatelistyki w środowisku łódzkim.

LUDWIK STEINBACH, 

(1889-1964). Oficer w armii austriackiej, a po odzyskaniu niepodległości w 1918 major Wojska Polskiego. W latach 1923-1939 i 1945-1950 członek Związku Filatelistów w Toruniu. Członek Zarządu i założyciel sekcji wymiany zeszytowej. W 1926 był współzałożycielem Oficerskiego Klubu Filatelistów w Łodzi, który prowadził działalność do połowy lat trzydziestych. Po przeniesieniu się do Lwowa był też członkiem Lwowskiego Towarzystwa Filatelistów (1934-1939). Członek Komisji Rewizyjnej Związku Stowarzyszeń Filatelistycznych w Polsce (1936-1937). Po II wojnie światowej zamieszkał we Wrocławiu i w latach 1947-1948 należał do wrocławskiej sekcji Polskiego Towarzystwa Filatelistycznego w Krakowie. Był inicjatorem przekształcenia się tej sekcji w Towarzystwo Filatelistyczne we Wrocławiu, w którym w latach 1948-1950 był członkiem Zarządu. Od 1950 członek Polskiego Związku Filatelistów. Delegat na I, II, IV, V, VI i VII Walny Zjazd PZF. Członek (1954-1961) i zastępca członka (1961-1963) Głównego Sądu Koleżeńskiego. Członek Komisji Naukowo-Badawczej ZG PZF. Organizator wystaw i wystawca. Był członkiem Komitetu Organizacyjnego II Wszechpolskiej Wystawy Filatelistycznej w Toruniu w 1933, na której jego specjalizowany zbiór znaczków austriackich nagrodzono medalem pozłacanym. 

Znaczek wydany z okazji II Wszechpolskiej Wystawy Filatelistycznej w Toruniu w 1933 roku.

Ludwik Steinbach był gospodarzem V OWF „Warszawa 1938”, na której wystawił bogaty zbiór listów z XVIII i XIX wieku oraz manuskrypt swego dzieła o historii poczty w Galicji wraz ze sporządzoną przez siebie mapą szlaków pocztowych Galicji. Za prezentowane eksponaty otrzymał najwyższe wyróżnienie: złoty medal wraz z nagrodą honorową. Najważniejsze publikacje: Austriacka poczta w obu Galicjach i Bukowinie w latach 1772-1820 (1934,1949; w jęz. niemieckim 1962), Przedznaczkowe pieczątki pocztowe Galicji 1772-1850(1939), Polskie znaczki pocztowe z nadrukiem Groszy (1952), Przedfilatelistyka w dawnej Galicji (1958), 400-lecie Poczty Polskiej jako zbiór motywowy (1960), Pamiątki filatelistyczne z obchodów stulecia pierwszego polskiego znaczka pocztowego (1962,1963). Był autorem wielu artykułów w polskiej i zagranicznej prasie filatelistycznej. Wyróżniony Złotą Odznaką Honorową PZF. Jego podobizna znajduje się na znaku opłaty karty pocztowej wydanej w 1984roku.

Przed II wojną światową filatelistyka uchodziła za hobby typowo młodzieżowe, toteż nieletni zbieracze mieli w tym czasie poważną przewagę liczebną nad dorosłymi. Stwierdzenie to potwierdzają wspomnienia czołowych działaczy ruchu filatelistycznego, zdecydowana większość z nich zaczęła interesować się znaczkami jeszcze przed osiągnięciem pełnoletniości. Odrębne organizacje zrzeszające przed 1939 rokiem młodocianych zbieraczy należały do rzadkości toteż grupowali się oni wokół osób prywatnych, przeważnie nauczycieli filatelistów, względnie tworzyli sekcje, kąciki zainteresowań w ramach innych stowarzyszeń, co zaoszczędzało im trudności związanych z rejestracją u władz.

Śmiało można przyjąć, że przed II wojną światową istniały w województwie łódzkim większe lub mniejsze niezorganizowane grupy młodocianych zbieraczy przynajmniej we wszystkich szkołach średnich. Organizacje natomiast z tego okresu znane są tylko dwie; w Radomiu i właśnie w Łodzi. Było to Koło Filatelistów przy Dziale Młodych (później Podkomitet Działów Młodych i Starszych) łódzkiej YMCA, powstałe już w 1920 roku. Pierwszymi członkami byli między innymi S.Rosiński, S.Pakuła, bracia Szubscy. Opiekunem został  T.J.Kozłowski, Polak amerykańskiego pochodzenia, który według akt z 1935-1937 roku pełnił w miejscowej YMCA funkcję wicedyrektora.

Młodociani filateliści grupujący się wokół łódzkiej YMCA początkowo byli zorganizowani na zasadzie kółka zainteresowań, dopiero od marca 1934 roku tworzyli Klub Filatelistów.

Budynek YMCA, ulica Moniuszki 4A. 

YMCA, czyli Chrześcijańskie Stowarzyszenie Młodzieży Męskiej. Autorem projektu gmachu YMCA był Wiesław Lisowski. W budynku mieści się najstarsza w Łodzi kryta pływalnia, której budowę zakończono już po wojnie, w 1949 roku. Przez długie lata po II wojnie światowej budynek był siedzibą Młodzieżowego Domu Kultury, pełniąc podobne, jak przed wojną funkcje. Od końca lat 90 znów jest własnością YMCA.

Klub filatelistyczny przy YMCA istniał do wybuchu wojny w 1939 roku. Nie był organizacją zbyt liczną, przeciętnie należało do niego ok. 20 chłopców, a zebrań w okresie jesienno-zimowym odbywało się od jednego do trzech. Do najważniejszych osiągnięć Klubu należy zorganizowanie w 1935 roku wystawy filatelistycznej w lokalu własnym, znajdującym się wówczas przy ulicy Piotrkowskiej 86 na trzecim piętrze. Według drukowanego kalendarzyka zajęć, wystawa miała trwać od 2 do 6 marca, ale według innych danych wiadomo, że była otwarta do 9; przedłużono zatem czas jej trwania. Ogółem zwiedziło ją 156 osób…

Zawiadomienie o wystawie Klubu Filatelistycznego YMCA.

Na zakończenie, (już kolejna)  filatelistyczna propozycja baedekera J

Polski Związek Filatelistów, oddział łódzki:

TUTAJ

Przeczytaj jeszcze:

Początki filatelistyki łódzkiej

źródło:

Filatelistyka w Łódzkiem. [red:] Ryszard Rusin.

Polski Związek Filatelistów

BAEDEKER POLECA:

Filatelistyka w Łódzkiem. Pod redakcją Ryszarda Rusina. Autorzy: Henryk Białek, Walenty Boguń, Mieczysław Czernik, Czesław Danowski, Władysław Farbotko, Tadeusz Hampel, J.Zbigniew Piekuł, Ryszard Rosin, Jerzy Tokar, Lesław Zabilski. Książka wydana przez Polski Związek Filatelistów, Okręg Łódzki.

Fot. archiwalne ze strony PZF i inn.

Fot. współczesne Monika Czechowicz