baedeker łódzki: 10/25/15

Awangardowa rzeźbiarka Katarzyna Kobro była Rosjanką, córką Eugenii z Rozanowych i Mikołaja Kobro. Urodziła się w Moskwie 26 stycznia 1898 roku, ale dzieciństwo spędziła w Rydze. Maturę zdała w 1916 roku w ewakuowanym z Warszawy III Gimnazjum Żeńskim. Pracując jako wolontariuszka poznała w szpitalu ciężko okaleczonego na froncie Władysława Strzemińskiego, Polaka, oficera saperów w carskiej armii.

Jesienią 1917 roku Kobro wstąpiła do moskiewskiej Szkoły Malarstwa, Rzeźby i Budownictwa, przekształcone później w tak zwane II Wolne Pracownie Artystyczne (Swomas), gdzie uczyli Kazimierz Malewicz i Władimir Tatlin. Została członkiem Związku zawodowego Artystów Malarzy miasta Moskwy z legitymacją nr 655.

12 maja 1920 roku w Urzędzie Stanu Cywilnego w Smoleńsku wyszła za mąż za Strzemińskiego, a na przełomie lat 1921/1922 przedostała się z mężem przez zieloną granicę do Polski.

W dwudziestoleciu międzywojennym odwiedzała bliskich w Rydze, tam w 1924 roku wzięła ze Strzemińskim ślub kościelny.

Katarzyna Kobro i Władysław Strzemiński w Wiśle, 1933 rok.

Z mężem mieszkała kolejno w Szczekocinach, Brzezinach, Żakowicach, Koluszkach i najdłużej, bo prawie dwadzieścia lat – w Łodzi. Należała do polskich grup artystycznych Blok, Praesens i „a.r.” oraz międzynarodowej grupy Abstraction-Creation. Współorganizowała Międzynarodową Kolekcję Sztuki Nowoczesnej grupy „a.r.” przekazaną muzeum w Łodzi i stanowiącą rdzeń jego zbiorów sztuki XX wieku. W 1931 roku wspólnie ze Strzemińskim opublikowała rozprawę teoretyczną „Kompozycja przestrzeni. Obliczenia rytmu czasoprzestrzennego”.

Rzeźby, konstrukcje i kompozycje przestrzenne Kobro z metalu, drewna i szkła, a zwłaszcza te z polichromowanej blachy z lat 1925-1933, to dzieła nowatorskie.

Rzeźba Katarzyny Kobro. Zbiory Muzeum Sztuki w Łodzi.

"Budowa", rok 1936.

Kobro zrewolucjonizowała myślenie o rzeźbie. Artystka odrzuciła koncepcję rzeźby jako bryły, uważała, że rzeźba formuje przestrzeń.

Pod wpływem konstruktywizmu odrzuciła indywidualizm, subiektywizm i ekspresjonizm sztuki, w ich miejsce postulowała bezwzględny obiektywizm formy, podstawowym jej celem była budowa abstrakcyjnego dzieła sztuki, opartego na uniwersalnych i obiektywnych prawach, odkrywanych na drodze eksperymentu i analizy. Punktem wyjścia koncepcji rzeźby Katarzyny Kobro jest abstrakcyjne pojęcie nieskończonej przestrzeni. Przestrzeń tak pojęta jest jednorodna i nie posiada żadnych szczególnych miejsc, żadnego punktu odniesienia (np. w rodzaju środka układu współrzędnych). Stąd Kobro dążyła w swoich pracach do takiego zorganizowania przestrzeni, aby nie było w niej podziału na przestrzeń zamkniętą w bryle i otoczenie, ale by dzieło współistniało z przestrzenią, pozwalając jej przenikać się. Równocześnie z koncepcji jednorodności przestrzeni wynika likwidacja centrum kompozycyjnego, tak by każdy punkt rzeźby był jednakowo ważny.

Tworzyła też akty inspirowane kubizmem. Niemal wszystkie jej zachowane prace znajdują się w zbiorach Muzeum Sztuki w Łodzi.

Katarzyna Kobro. Akt - siedząca, 19201930. Zbiory Muzeum Sztuki w Łodzi.

Druga wojna światowa to czas biedy, walki o przetrwanie i narastającego konfliktu z mężem, zakończonego wygranym procesem o prawo do opieki nad córką i separacją.

Katarzyna Kobro z córką Niką. Łódź, ulica Srebrzyńska, rok 1937.

W 1949 roku artystka została skazana na sześć miesięcy więzienia za tak zwane odstępstwo od narodowości polskiej, a następnie, podczas rozprawy apelacyjnej, uniewinniona.

"Odgłosy", rok 1981.

Zmarła 21 lutego 1951 roku w Łodzi, pochowana jest w części prawosławnej cmentarza Doły.

Strona o artystce:

http://kobro.art.pl/

Grób Katarzyny Kobro-Strzemińskiej i jej córki, Niki Strzemińskiej na Cmentarzu Prawosławnym na Dołach w Łodzi.

W 2009 roku Teatr Telewizji zrealizował sztukę o tytule "Powidoki" w reżyserii Macieja Wojtyszki, w której pokazano życie prywatne Katarzyny Kobro i Władysława Strzemińskiego, w Łodzi powstały "Powidoki", film w reżyserii Andrzeja Wajdy - opowieś o życiu wybitnego polskiego malarza, Władysława Strzemińskiego, jednego z najbardziej znanych artystów awangardowych lat 20. i 30. W głównej roli zobaczymy Bogusława Lindę, partnerują mu m.in. Aleksandra Justa wraz z debiutującą na ekranie córką - 13-letnią Bronisławą Zamachowską oraz Krzysztof Pieczyński i Szymon Bobrowski. - Będzie to portret człowieka niezłomnego, pewnego drogi po której kroczy. Przez całe życie oddanego sztuce nie dla wszystkich – mówi o bohaterze filmu Andrzej Wajda, którego nietuzinkowa osobowość Strzemińskiego fascynowała od dawna. Warto przypomnieć, że Wajda był studentem wydziału malarskiego krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, a jego pasja przełożyła się na niezwykłą malarskość kadrów jego najlepszych filmów. Z czasem porzucił ASP na rzecz reżyserii. Autorem zdjęć jest nominowany do Oscara Paweł Edelman ("Pan Tadeusz","Pianista"„Katyń", "Pokłosie"), za scenografię odpowiada Marek Warszewski ("Miasto 44", "Karbala"), a kostiumy przygotowała Katarzyna Lewińska ("Dom zły", "W ciemności").

Bogusław Linda. Władysław Strzemiński.

"Głos Poranny", rok 1932.

BAEDEKER POLECA:

Małgorzata Czyńska . Skok w przestrzeń - biografia Katarzyny Kobro.

"Skok w przestrzeń" - taki tytuł nosi biografia Katarzyny Kobro, artystki niedocenianej za życia, która w pół wieku po śmierci uznana została za jedną z najwybitniejszych polskich rzeźbiarek. Autorką książki jest Małgorzata Czyńska.

Katarzyna Kobro - tajemnicza, wybitna i zapomniana artystka.

- Była niesamowita. To najwybitniejsza polska awangardowa rzeźbiarka, światowego formatu - mówi o Katarzynie Kobro autorka książki.

Katarzyna już jako dziecko "miała diabła za skórą" i bunt we krwi. Dzieciństwo spędziła w dostatnim mieszczańskim domu, przyszło jej jednak dojrzewać i kształtować się zawodowo w okresie rewolucji. Jej życiowym celem i powołaniem okazała się sztuka rodząca się w nowym bolszewickim państwie. Była propagatorką najnowocześniejszych rozwiązań artystycznych. Ambitna, pewna siebie i swoich koncepcji.

- Bardzo mało o niej wiemy. To, do czego mamy dostęp, to relacje jej córki, która jako dorosła kobieta spisała swoje wspomnienia o rodzicach. Opierałam się też na rozmowach z siostrzeńcem Katarzyny Kobro i na zdjęciach, na których wygląda jak typowa buntowniczka -

Z książki dowiadujemy się, jak to się stało, że Katarzyna Kobro została rzeźbiarką i żoną kalekiego Władysława Strzemińskiego, który - jak się uważa - dzięki młodej Kobro został słynnym artystą…