baedeker łódzki: DZIECI BAŁUT. MURALE PAMIĘCI 2016

W październiku 2016 roku powstały kolejne cztery malowidła składające się na projekt „Dzieci Bałut – murale pamięci”.

Piotr Saul, asystent na Wydziale Malarstwa i Rzeźby ASP we Wrocławiu przy współpracy z Damianem Idzikowskim asystentem w Pracowni Podstaw Grafiki Warsztatowej łódzkiej ASP namalowali je według koncepcji Katarzyny Tośty.

Projekt Stowarzyszenia „Na co dzień i od święta” pod nazwą. „Dzieci Bałut – murale pamięci” to nowatorski sposób przybliżania historii dzieci, które w getcie łódzkim doświadczyły okrucieństwa II wojny światowej. Wizerunki autentycznych dzieci polskich, żydowskich i romskich żyjących 70 lat temu na Bałutach, odwzorowane zostały na podstawie archiwalnych fotografii. W 2012 roku powstały pierwsze malowidła, a do tej pory jest ich już 21 i tworzą Ścieżkę Murali Pamięci.

Tegoroczna edycja projektu wiąże się z upamiętnieniem 75. rocznicy deportacji Żydów Zachodnich do Litzmannstadt Getto. Na ścianach kamienic przy ulicy Franciszkańskiej 13 i Jakuba 10 powstały wizerunki chłopców deportowanych w październiku 1941 roku. Wtedy to do getta w Łodzi przywieziono 20 tysięcy Żydów z zachodu. Przy ulicy Jakuba 10 zakwaterowani zostali Żydzi z Frankfurtu nad Menem oraz Pragi, przy ul. Franciszkańskiej 13 Żydzi z Frankfurtu nad Menem.

Ulica Franciszkańska 13. Chłopiec z getta.

Ulica Jakuba 10. Chłopiec z getta.

W piątej edycji projektu uczczona została również pamięć dzieci z obozu dla Romów muralem przy ulicy Starosikawskiej 23 i więźniów obozu dla dzieci polskich – jedynego obozu koncentracyjnego w III Rzeszy powstałego wyłącznie dla dzieci – malowidłem na budynku przy ulicy Przemysłowej 13a – naprzeciwko była furtka do getta, a obok strażnica.

Ulica Przemysłowa 13a. Więzień obozu dla dzieci polskich.

Ulica Starosikawska 23. Dziewczynka z obozu cygańskiego.

Projekt dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra” realizowany jest przez Stowarzyszenie „Na co dzień i od święta”

Więcej informacji o samym projekcie na stronie: http://dziecibalut.pl/

Murale na łódzkich Bałutach, które powstały w poprzednich latach:

Ulica Organizacji WiN. Chłopiec z getta.

Ulica Łagiewnicka 35. Chłopiec żydowski.

Ulica Łagiewnicka 33. Chłopiec żydowski.

Ulica Mikołaja Reja 13. Chłopiec z obozu dla dzieci polskich.

Ulica Wojska Polskiego 116. Więzień obozu dla dzieci polskich.

Ulica Przemysłowa 16. Chłopiec z obozu dla dzieci polskich.

Ulica Wojska Polskiego 70b. Abramek Koplowicz.

Abraham (Abramek) Koplowicz urodził się 18 lutego 1930 roku w Łodzi –poeta żydowski, więzień getta łódzkiego, zamordowany w obozie koncentracyjnym.

Był synem Mendla (ur. 1900) i Jochwety Gitli (ur. 1900). Już jako więzień getta, w wieku kilkunastu lat, pracował w warsztacie szewskim. Jednocześnie w szkolnym zeszycie zapisywał swoje wiersze i krótkie obrazki satyryczne, dokumentując codzienność getta i własne przeżycia. W sierpniu 1944 został wraz z matką wywieziony do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau, gdzie oboje zginęli w komorze gazowej.

II wojnę przeżył ojciec Koplowicza, który po powrocie do Łodzi odnalazł zeszyt z wierszami (później zeszyt przekazano do Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie). Wiersze zostały wydane za sprawą przyrodniego brata Koplowicza, Eliezera (Lolka) Grynfelda – najpierw w Polsce w opracowaniu Zbigniewa Dominiaka (Abramka Koplowicza utwory własne. Niezwykłe świadectwo trzynastoletniego poety z łódzkiego getta, Łódź 1993), potem po hebrajsku w tłumaczeniu Irit Amiel (1995).

Namalowany ze swoim psem albo zabawką – konikiem bez biegunów…

Ulica Przemysłowa 16. Chłopiec z obozu dla dzieci polskich.

Ulica Wojska Polskiego 112. Więzień obozu dla dzieci polskich.

Ulica Mikołaja Reja 7. Więzień obozu dla dzieci polskich.

Ulica Gęsia 1. Zisele Świerc.

Kuzynka Zisele Świerc, prof. Halina Goldberg z Bloomington w USA wspomina: „Niewiele wiem o mojej kuzynce Zisele Świerc. Jej mama, Hela (Chaja) Piwnik urodziła się w Łodzi. Matka Heli, Nechuma Abbe pochodziła z rodziny tkaczy (była ciotką Samuela Abbe, do którego należała fabryka na Radogoszczu, dzisiaj oddział martyrologiczny Muzeum Tradycji Niepodległościowych). Ojciec Heli, Jeruchem, jak wielu mężczyzn w jego rodzinie, był furmanem. Mieszkali na Bałutach, przy ulicy Dolnej 12 i tam też Hela się wychowywała wśród piątki młodszego rodzeństwa. Moja mama była jedną z jej sióstr. Nie wiem jak Hela poznała swego męża, ojca Zisele, którego znam tylko nazwisko – Świerc, był szewcem. Zisele (czasem też nazywana Zosią) miała około 5 lat gdy rozpoczęła się wojna…

Ulica Wojska Polskiego 82. Chłopiec z obozu cygańskiego.

Ulica Wojska Polskiego 82. Dziewczynka z obozu cygańskiego.

Ulica Franciszkańska 24. Salek Berliński.

24 sierpnia 1944 Salek wraz z rodziną został wywieziony do Auschwitz-Birkenau. Tam zginął. Ocalała jedynie jego o dwa lata młodsza siostra, Ruth obecnie Eldar, mieszka w Izraelu.

Ulica Starosikawska 18. Abram Cytryn.

W zbiorach Centrum Szymona Wiesenthala w Los Angeles znajdują się wiersze i opowiadania Cytryna, spisane w 24 zeszytach. W 1944 rokr wraz z rodziną został on wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau, gdzie zginął. W roku 1945 jego starsza siostra Lucie odnalazła utwory pozostawione w Łodzi. Znajdowały się w ostatnim miejscu pobytu rodziny Cytrynów przed wysiedleniem do obozu - w mieszkaniu przy ulicy Starosikawskiej 12. Tego budynku już nie ma, dlatego też jego portret został namalowany na ścianie Przedszkola Miejskiego Nr 114 w Łodzi, które mieści się przy ulicy Starosikawskiej 18.

Ulica Spacerowa 8. Dawid Sierakowiak (po prawo).

Autor "Dziennika. Pięciu zeszytów z łódzkiego getta" Wcześniej umieszczono tu wizerunek chłopca mylonego z Dawidem.

Ulica Berlińskiego 15. Dziewczynka z fotografii Włodzimierza Pfeiffera.

Ulica Przemysłowa 12. Więzień obozu dla dzieci polskich.

Ulica Zielna 9. Dziewczynka z fotografii Włodzimierza Pfeiffera.

Projekt dofinansowano ze środków Muzeum Historii Polski w Warszawie w ramach programu „Patriotyzm Jutra” realizowany jest przez Stowarzyszenie „Na co dzień i od święta”

OFICJALNA STRONA:

http://dziecibalut.pl/

Strona na FB:

https://www.facebook.com/DzieciBalut

źródła:

Dziennik Łódzki
Maciej Cholewiński. Dzieci Bałut. Murale pamięci.

http://dziecibalut.pl/