Zakopiańskie klimaty na Bałutach, czyli Kościół pw. Dobrego Pasterza.

Kościół został wybudowany w latach 1906-1907, projekt całego obiektu przygotował Kazimierz Pomian-Sokołowski (wychowanek Politechniki w Rydze, przyjaciel Tytusa Chałubińskiego 

i Jana Kasprowicza).

W 1900 roku we wschodniej części łódzkiej dzielnicy Bałuty, należącej do Parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, rozpoczęli działalność apostolsko-wychowawczą bracia Doloryści – Zgromadzenie Synów Matki Bożej Bolesnej (zakon bezhabitowy założony przez  bł. Honorata Koźmińskiego).

Wybór terenu nie był dziełem przypadku, gdyż Bałuty wraz z istniejącym tu od 1862 roku rewirem żydowskim na Starym Mieście stanowiły najbardziej zaniedbaną dzielnicę kapitalistycznej Łodzi zamieszkałą przez najbiedniejszą ludność. Ideą przewodnią Dolorystów jest docieranie do człowieka w miejscu jego pobytu. Szczególną opieką bracia otaczali dzieci i młodzież, zwłaszcza ubogą i zaniedbaną moralnie. 

Po uzyskaniu zgody władz carskich, na placu między ulicami Spacerną i Dworską, Zgromadzenie Dolorystów wybudowało dom zakonny (obecnie plebania) oraz nieistniejące już warsztaty i internat dla młodzieży z Łodzi i okolic. W warsztatach uczyli chłopców różnego rodzaju rzemiosł: krawiectwa, szewstwa, kowalstwa, ślusarstwa, krawiectwa i piekarnictwa. Wszystko to służyło zarówno podniesieniu poziomu zawodowego, kulturalnego, ale przede wszystkim religijnego, gdyż warsztaty prowadzone przez braci były przede wszystkim ośrodkami katechetycznymi.

W latach 1906-1907 proboszcz parafii staromiejskiej Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, ks. Franciszek Szamota, podjął się budowy kościoła filialnego przy obecnej ulicy Pasterskiej 10/12.

"Rozwój, rok 1907.


"Rozwój", rok 1908.

Fundatorem budowli był Michał Kapuściński, żarliwy patriota, działacz katolicki, wiceprezes Łódzkiej Resursy Rzemieślniczej, szewc z zawodu, który miał pracownię na Bałutach i sklep z obuwiem przy ulicy Piotrkowskiej 6:

 

Wykonanie projektu powierzono znanemu architektowi  krakowskiemu Kazimierzowi Pomian-Sokołowskiemu, działającemu w Łodzi, autorowi między innymi projektu wspaniałego „domu pod Gutenbergiem” przy Piotrkowskiej 86: 

Projektant nadał bałuckiemu kościółkowi cechy stylu zakopiańskiego.

Wydarzeniu temu poświęcił wzmiankę kronikarz dawnej Łodzi Zygmunt Bartkiewicz w swej książce „Złe miasto” :

 „Któżby uwierzył, że tam na tych kresach miasta, gdzie zsyłano przestępców na pobyt, gdzie mocą następstw gnieździła się zbrodnia, a nikczemne stało się wyrazem współznacznym zasłudze, tam najwięcej modlą się ludzie, a jeżeli ktoś bluźnić wierze czy ojczyźnie zamyślił, wnet przywołują go do porządku twarde garście szewieckie. Tam powstał pierwszy związek Sokoła z rzemieślników utworzony, tam najwięcej czytają i uczą się, tam wreszcie dla licznych wierzących ukończono niedawno budowę kaplicy pod wezwaniem Dobrego Pasterza. Budynek zgrabny i lekki niezwykle, zdobny w koronkę polskich motywów ciętą w modrzewiu, twórcą zaś artystycznym świątyni jest szczery Polak p. Sokołowski, a szewc kolatorem”.  

Poświęcenia świątyni dokonał w listopadzie 1907 roku proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny ks. Franciszek Szamota.

"Rozwój", rok 1911.

"Rozwój", rok 1911.

Ołtarz główny został wyrzeźbiony w dębie przez rzeźbiarza Denekę. Umieszczony jest w nim obraz Dobrego Pasterza (autora nieznanego), zaś powyżej obraz Matki Boskiej Bolesnej. W świątyni znajdują się również cenne konfesjonały, ławki i ambona.

"Rozwój", rok 1912.

"Rozwój", rok 1913.

"Rozwój", rok 1913.

"Rozwój", rok 1914.

"Godzina Polski", rok 1918.

Podczas okupacji niemieckiej, na tej najbardziej zaniedbanej części miasta – jakim były Bałuty i Stare Miasto utworzone zostało łódzkie getto żydowskie, zabudowania kościelno-zakonne znalazły się w granicach Litzmannstadt Getto.

Getto w Łodzi - ulica Dworska 14 (dzisiaj Organizacji WiN) Fabryka Leona Glazera, w tle widoczny Kościół Dobrego Pasterza.

Po zakończeniu II wojny światowej, w okresie wzmożonej walki władz PRL z Kościołem, w 1949 roku odebrano właścicielom majątek zakonny, zlikwidowano szkołę, zaś rektora i zakonników wysiedlono i musieli zamieszkać na kwaterach prywatnych. Braciom pozwolono tylko korzystać z kościoła. W przejętym budynku utworzono państwowy dom poprawczy. Młodociani organizowali w nim raz za razem bunty a niewielki kościółek był czterokrotnie podpalany. Świątynia jednak przetrwała, a „poprawczak” zlikwidowano. 5 sierpnia 1951 roku ówczesny Ordynariusz Łódzki biskup Michał Klepacz, spełniając prośbę wiernych erygował parafię przy kościele Dobrego Pasterza, jej pierwszym proboszczem został ks. Wiktor Harbich.

Kościół w latach 1979-1981 rozbudowano według projektu architekta Mirosława Rybaka.

Po uzyskaniu pozytywnej decyzji, niezwłocznie przystąpiono do rozbudowy kościoła od strony północnej, powiększając  go o dwa przęsła . Dokonano tego z zachowaniem zakopiańskiego stylu, w oparciu o dokumentację inż. architekta Mirosława Rybaka  – specjalizującego się w projektowaniu obiektów sakralnych na terenie diecezji łódzkiej. Ponadto przebudowano kaplicę zachodnią, zmieniono kształt otworów okiennych od strony południowej, wstawiono duże drzwi od strony północnej, wymieniono wszystkie okna w kościele, w nowej części pod nawą główną wybudowano kaplicę ku czci św. Maksymiliana Kolbe, a od strony kruchty nowy chór muzyczny. Zmieniono konstrukcję sygnaturki dzwonniczej znajdującej się w kalenicy dachowej, pokryto ją blachą miedzianą i umieszczono dwa dzwony o imionach Jan Paweł II i Maryja. Podczas prac remontowo-budowlanych konserwator zabytków odkrył spod tynku pierwotną polichromię którą przywrócono dokonując konserwacji. W dobudowanej części północnej założono witraże okienne zaprojektowane przez artystę plastyka księdza Tadeusza  Furdynę. 

W 1988 roku dla uczczenia Kongresu Eucharystycznego przystosowano plac od strony ulicy Organizacji WiN, do mszy polowych stawiając ołtarz i ławki.

Wybudowano także od podstaw nowy dom parafialny w którym mieszczą się: kancelaria, przedszkole językowe „Kornelówka” i szkoła.

Zarówno w wystroju zewnętrznym jak i wewnętrznym nie brak elementów charakterystycznych dla architektury góralskiej. Ściany szczytowe zdobią wycinane w tynku motywy promienistych słońc, aplikacje góralskiej snycerki  (częściowo stylizowanej secesyjnie) widoczne są  w drewnianym stropie nawy, drewnianych kroksztynach podokapowych i fryzach, balustradzie chóru muzycznego, ławkach i konfesjonałach, oraz stolarce drzwiowej.
Obecnie przy kościele funkcjonują: Żywa Róża, Rycerstwo Niepokalanej, Odnowa w Duchu Świętym, Świetlica "Bałutka" dla małych dzieci, Ośrodek Kuratorski dla Młodzieży, Hospicjum dla dzieci.

Źródła:

Bogusław Bieliński. Obiektywnie widziane (http://obiektywnie.blog.onet.pl/)

Marek Budziarek. Świątynie Łodzi.

Fot. archiwalne: 

Narodowe Archiwum Cyfrowe.

http://lodz.fotopolska.eu/koscioly,1116,20/woj.lodzkie.html

Przeczytaj jeszcze:

LITZMANNSTADT GETTO – ulica Dworska (Matrosengasse, dziś ul. Organizacji WiN), fabryka Leona Glazera i…” Bajka o królewiczu i cudownym kraju”.

Fot. współczesne Monika Czechowicz