baedeker łódzki: 10/10/16

Nowy Cmentarz Żydowski przy ulicy Brackiej w Łodzi. W czasie II wojny światowej pochowano tutaj 43 tysiące ludzi. To część cmentarza, gdzie znajdują się groby osób zmarłych w getcie Litzmannstadt.

Julian Baranowski, autor książki „Łódzkie getto 1940-1944”, podaje że do chwili likwidacji getta w sierpniu 1944 roku z głodu, zimna, wycieńczenia zmarło w getcie 45 tysięcy 327 osób. Oprócz Żydów łódzkich są w tej liczbie osoby przywiezione do Łodzi z innych miast i miasteczek, między innymi z Pabianic, Brzezin, Sieradza, Zduńskiej Woli, Głowna, Strykowa, Włocławka czy Wielunia, a także Żydzi z Pragi, Wiednia, Berlina, Hamburga i kilku innych niemieckich miast, którzy zostali przewiezieni do getta.

Śmiertelność w łódzkim getcie była bardzo wysoka, dziennie było po kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt pogrzebów. Nie wszystkie odbywały się na polu gettowym. Niektórzy byli grzebani w starych kwaterach, przy alejkach, w obrębie grobów rodzinnych albo pod cmentarnym murem.

Kronika getta łódzkiego:

Czwartek, 1 maja 1941

Zmarły dziś w getcie 33 osoby

26-28 grudnia 1941

W ciągu trzech dni zmarły w getcie 82 osoby. Przed domem numer 38 przy ul. Dolnej zmarła z wyczerpania w piątek o godz. 20 31-letnia Cecylia Rubaszki.

21-24 kwietnia 1942

Od wtorku do piątku włącznie zmarły w getcie 263 osoby.

18 maja 1942

Zmarło dziś 57 osób, w tym przesiedlonych 22. Ta ostatnia liczba jest uderzająca, jeśli się zważy, że w przybliżeniu w chwili obecnej liczba zachodnioeuropejskich Żydów w stosunku do pozostałego ogółu nie przekracza 7 proc., zaś dzisiejsza śmiertelność przekracza wszak w stosunku do ogólnej liczby zgonów z dnia dzisiejszego 40 proc.

Mimo ogromnej śmiertelności w getcie Litzmannstadt, nie było masowych pochówków, każdy zmarły ma osobny grób.

W czasie wojny nie było jednak możliwości postawienia nawet symbolicznego pomnika, nazwiska zmarłych i numery grobów były wypisywane na niewielkich metalowych tabliczkach. Dlatego rodziny zaznaczały miejsca grobów swoich bliskich w różny dodatkowy sposób, niekiedy stawiano tam krzesła czy fragmenty łóżek (miejsce to nazywane jest także „polem łóżkowym”…).

W ostatnich latach Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense uporządkowała teren pola gettowego, na wielu grobach stanęły tablice.

Niektóre zostały postawione przez rodziny osób zmarłych w getcie, inne przez fundatorów. W ten sposób upamiętniono między innymi Bernarda Heiliga (1902-1943), współredaktora Kroniki getta łódzkiego czy Wilhelma Caspari (1872-1944), naukowca z Frankfurtu, wybitnego specjalistę w dziedzinie nowotworów (przeczytaj TUTAJ).

Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense stara się o nadanie polu gettowemu rangi cmentarza wojennego.

Fundacja Monumentum Iudaicum Lodzense powstała z inicjatywy Arnolda Mostowicza. Fundacja podejmuje różnorodne działania służące ratowaniu i ochronie dorobku kultury Żydów łódzkich oraz przywracaniu i utrwalaniu pamięci o nich. Od początku działalności szczególną troską został objęty, największy w Europie, łódzki cmentarz żydowski przy ulicy Brackiej.

Strona Fundacji Monumentum Iudaicum Lodzense:

http://www.lodzjews.org/

O miejsce to dba i regularnie porządkuje młodzież polska, izraelska i niemiecka w ramach międzynarodowych projektów promujących tolerancję i dialog. Jedną z kwater uporządkowali izraelscy żołnierze.

W czasie wojny na terenie pola gettowego pochowano także 613 Cyganów (Roma i Sinti) z obozu cygańskiego utworzonego przez Niemców na terenie getta Litzmannstadt w 1941 roku (przeczytaj TUTAJ).

W 1942 roku wszystkich pozostałych przy życiu wywieziono do ośrodka zagłady w Chełmnie nad Nerem, gdzie zostali zamordowani.