12
lipca 1926 roku został powołany na urząd wojewody łódzkiego Władysław
Jaszczołt.
Władysław
Jaszczołt, wojewoda łódzki.
Urodził
się w 1883 roku w Brześciu nad Bugiem. Ukończył gimnazjum w Siedlcach. Tam też
rozpoczął działalność w konspiracyjnych organizacjach uczniowskich o
charakterze samokształceniowym i patriotycznym.
Po
zdaniu matury podjął naukę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Nie
zaprzestał jednak nielegalnej aktywności politycznej, za którą przyszło mu
zresztą drogo zapłacić. Za udział w strajku szkolnym w 1905 roku został rok
później wydalony z Uniwersytetu Warszawskiego. Podobnie jak wielu innych młodych
studentów w Królestwie Polskim, zaangażowanych w działalność konspiracyjną i
ukaranych przez władze carskie relegowaniem ze studiów oraz wilczym biletem,
uniemożliwiającym kontynuowania kształcenia na wyższych uczelniach w Imperium
Romanowów, wybrał studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w cieszącej się
autonomią Galicji.
Uniwersytet Jagieloński w Krakowie.
Zapisał
się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagielońskiego. W 1911 ukończył także wydział prawa Uniwersytetu w Moskwie.
Po
zakończeniu edukacji Jaszczołt pracował w adwokaturze wileńskiej i w Wileńskim
Banku Ziemiańskim. W czasie pierwszej wojny światowej zaangażował się w
działalność społeczną i polityczną. Wstąpił do Towarzystwa Niesienia Pomocy
Jeńcom Słowianom, znalazł się też w jego zarządzie. Był aktywny w Towarzystwie
Pomocy Ofiarom Wojny. Działał w stowarzyszeniach oświatowych na terenie
Wileńszczyzny. Z ramienia Komitetu Polskiego w Wilnie utrzymywał kontakty z
organizacjami polskimi w Kownie i w Suwałkach. W 1917 roku współzakładał
Towarzystwa Obrony Kresów Wschodnich. Równolegle piął się po szczeblach
zawodowej kariery. W 1918 roku ze stanowiska prokuratora Sądu Okręgowego w
Siedlcach przeszedł do Prokuratury Okręgowej w Warszawie.
Już
po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w czasie wojny polsko-sowieckiej
Jaszczołt służył jako ochotnik w Wojsku Polskim. Od 1922 roku był naczelnikiem
Wydziału Bezpieczeństwa w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, a od roku 1924
dyrektorem departamentu.
Po
przewrocie majowym i dojściu do władzy Józefa Piłsudskiego z dniem 12 lipca 1926 roku
został powołany na urząd wojewody łódzkiego, który piastował do 5 marca 1933
roku.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
Nowe
władze postawiły przed Jaszczołtem szczególnie trudne zadania. Miał przede
wszystkim „uspokoić” sytuację w regionie i w samej Łodzi. A miasto targane było
konfliktami społecznymi, wywołanymi kryzysem miejscowego przemysłu
włókienniczego i wysokim bezrobociem.
"Rozwój", rok 1926.
"Hasło Łódzkie", rok 1929.
"Głos Poranny", rok 1929.
"Hasło Łódzkie", rok 1929.
Łódź, rok 1930. Wiceminister pracy i opieki społecznej Stefan
Hubicki (z lewej) w towarzystwie wojewody łódzkiego Władysława Jaszczołta.
"Republika", rok 1926.
"Hasło Łódzkie", rok 1930.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
Zjazd wojewodów w Warszawie, rok 1929. Stoją w pierwszym rzędzie od lewej:
Stanisław Zaćwilichowski, wojewoda poznański Piotr Dunin-Borkowski, wojewoda
kielecki Władysław Korsak, wojewoda lubelski Antoni Remiszewski, wojewoda
śląski Michał Grażyński, komisarz Rządu na m.st. Warszawę Władysław
Jaroszewicz, wojewoda krakowski Mikołaj Kwaśniewski, wojewoda lwowski Wojciech
Gołuchowski, wojewoda łódzki Władysław
Jaszczołt, dyrektor Departamentu Weiszbort, wojewoda poleski Jan Krahelski,
wojewoda pomorski Wiktor Lamot, dyrektor Departamentu Strzelecki, dyrektor
Departamentu Zygmunt Zabierzowski.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Głos Poranny", rok 1932.
O
ile w drugiej połowie lat dwudziestych, w przypadku wykonania pierwszych dwóch
zadań sukcesy nowego wojewody były raczej ograniczone, o tyle z powodzeniem
przeprowadził on czystki w podległej mu administracji i przyczynił się do
powstania i rozbudowy w Łodzi i województwie struktur piłsudczykowskiego
Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Po wybuchu wielkiego kryzysu gospodarczego
intensywnie, choć z niedużym skutkiem, działał na rzecz ograniczenia jego
społecznych konsekwencji. Przyczynił się do stworzenia administracyjnego
zaplecza do akcji filantropijnych i zmierzających do zwiększenia zatrudnienia w
Łodzi i województwie.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1933.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1933.
Po
opuszczeniu Łodzi Jaszczołt został przeniesiony na równorzędne stanowisko
wojewody wileńskiego. Pełnił je przez ponad półtora roku.
"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1933.
XX - lecie 1 Pułku Artylerii Lekkiej w Wilnie, rok 1934. Na trybunie
przyjmujący defiladę na placu Łukiskim, stoją od lewej: gen. Bolesław
Popowicz, wojewoda Władysław Jaszczołt,
gen. Juliusz Rómmel, inspektor armii gen. dyw. Daniel Konarzewski.
Fot.
Wilno, rok 1933. Obchody rocznicy wyzwolenia Wilna. Msza polowa. Siedzą w
pierwszym rzędzie od prawej: generał Gustaw Orlicz-Deresz, generał Stefan Dąb-Biernacki,
Aleksander Prystor, Władysław Jaszczołt.
Od
13 października 1935 roku do 15 maja 1936 roku Jaszczołt był ministrem opieki społecznej
w gabinecie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego.
Warszawa, rok 1936. Powrót prezydenta RP Ignacego Mościckiego z Wisły. Powitanie
prezydenta RP Ignacego Mościckiego na dworcu. Widoczni od lewej: minister spraw
wojskowych generał Tadeusz Kasprzycki, minister opieki społecznej Władysław Jaszczołt, prezydent RP
Ignacy Mościcki, premier Marian Zyndram Kościałkowski, generał Wacław
Stachiewicz, komisarz Rządu na m.st. Warszawę Władysław Jaroszewicz (z prawej).
Dramatyczne
były losy wojewody po wybuchu drugiej wojny światowej. Jego nazwisko znalazło
się na sporządzonej w kwietniu 1941 roku przez NKWD w Wilnie liście polskich
uchodźców przewidzianych do deportowania. Jego dalsze wojenne losy były do
niedawna nieznane. Dziś wiemy, że został osadzony w łagrze, gdzie przeżył
pomimo ciężkich warunków, ale pobyt na „nieludzkiej ziemi” przypłacił
zrujnowaniem zdrowia. Obóz opuścił „amnestionowany” przez władze sowieckie na
mocy ustaleń układu Sikorski-Majski z lipca 1941 roku. Zmarł daleko od
rodzinnego kraju, o którego niepodległość i granice walczył niegdyś jako
konspirator, żołnierz i polityk – zakończył życie w Londynie, który stał się
dla niego (podobnie jak dla innych polskich emigrantów-tułaczy) miejscem
przymusowego, politycznego uchodźstwa.
źródła:
Julian Baranowski. Organizacja
władz administracji ogólnej szczebla wojewódzkiego w Łodzi w latach
1919-1939-1945 [w: Rocznik Łódzki].
Przemysław Waingertner. Włodarze
województwa łódzkiego.
"Echo", rok 1928.
źródła
fotografii:
Narodowe
Archiwum Cyfrowe (NAC) https://audiovis.nac.gov.pl
Stare
Fotografie https://stare-fotografie.flog.pl
oraz
zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi.
BAEDEKER POLECA:
Przemysław Waingertner. Włodarze
województwa łódzkiego.
W książce przedstawione zostały
sylwetki 26 osób – wojewodów dwudziestolecia międzywojennego, okresu Polskiej
Rzeczypospolitej Ludowej i Trzeciej Rzeczypospolitej, przewodniczących
Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi w latach 1950–1973 i Prezydentów
Miasta Łodzi w latach 1975–1989.
W tej bogatej galerii znalazły się
osoby z talentem administracyjnym, organizujący struktury piastowanego urzędu,
odpowiedzialni za losy miasta i województwa, zaangażowani w działalność
publiczną. Ludzie z wizją i marzeniami, których urzeczywistnienie stało się
celem życia. Są jednak i tacy, których działania budziły kontrowersje i nie
zyskały uznania opinii publicznej.
Trudne zadanie kierowania miastem i
regionem wymagało od nich zdolności organizacyjnych, zaangażowania w podjęte
działania, konsekwencji. W nowej rzeczywistości politycznej musieli się
sprawdzić jako zdolni menadżerowie zabiegający o rozwój gospodarczy
województwa, by Łódź i region stały się atrakcyjnym miejscem dla zagranicznych
inwestorów. Wyzwaniem stało się także podjęcie działań mających na celu
obniżenie bezrobocia.
Czy sprostali oczekiwaniom
mieszkańców? Czy zmielili oblicze miasta? Czy byli wystarczająco zdeterminowani
i skuteczni? Czy zapamiętano ich jako postaci zasłużone dla regionu? Ocena ich
dokonań spoczywa na kolejnych pokoleniach.
Książka wypełnia lukę w literaturze
historycznej, dotyczącej dziejów województwa łódzkiego i związanego z nim
aparatu administracyjnego, zarówno wśród opracowań naukowych, jak i o
charakterze popularnym. Czytelnik ma okazję zapoznać się nie tylko ze
szczegółową biografią łódzkich włodarzy, ale także szerzej z historią
regionu i państwa, które nieustannie zmieniały swoje oblicze. Publikacja
zachęca do głębszego poznawania dziejów swej „małej ojczyzny”.
Przeczytaj jeszcze: