Przy
ulicy Łąkowej 13 stoją wśród drzew dwie bardzo interesujące wille.
Należały one do rodziny Nestlerów: Karola Nestlera i jego synów również Karola i Gustawa Nestlera.
Nestlerowie
byli rodziną budowniczych i architektów (ojca, synów i wnuków) pracujących w
Łodzi.
Starszy budynek należał do nestora rodziny Nestlerów - Roberta Karola.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
Robert
Karol Nestler urodził się w 1817 roku w Rachenau k. Löbau w Saksonii. Był
budowniczym, współzałożycielem jednej z najważniejszych firm budowlanych w
Łodzi.
W
młodości wyjechał do Ameryki, ale szybko powrócił do Niemiec. Jako majster
budowlany pracował od 1841 roku. W 1859 roku przybył do Łodzi. W 1860 roku
rozpoczął budowę kościoła katolickiego św. Jakuba, późniejszego Podwyższenia
Krzyża Świętego, przy ulicy Dzikiej (Mikołajewskiej, obecnie ulica H.
Sienkiewicza) według projektu Franciszka Tournelle'a, którą nadzorował
jego brat Wilhelm, określany jako technik. W latach 1864-1868 pełnił funkcję
starszego cechu murarzy (w latach 1873-1878 obowiązki te pełnił Wilhelm
Nestler).
W
1864 roku został zapisany w Księgach Ludności Stałej miasta Łodzi jako jedyny
architekt mieszkający w Łodzi we własnym domu przy ulicy Przejazd 15
(obecnie ulicy J. Tuwima), na posesji, którą później kupił
budowniczy Otto Gehlig.
Dom
Otto Gehliga, Przejazd 15 (dzisiaj ulica Tuwima).
Fotografia
archiwalna Włodzimierza Pfeiffera z 1938 roku (Łódzkie Archiwum Państwowe,
Archiwum W. Pfeiffera, sygn. 760).
Archiwum W. Pfeiffera, sygn. 760).
"Czas",
kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.
Później Nestler zamieszkał w eklektycznej willi przy ulicy Łąkowej i najprawdopodobniej sam był autorem projektu budynku.
Przy
ulicy Karolewskiej 41, w zachowanych do dziś budynkach miało w okresie
międzywojennym swoją siedzibę Łódzkie Przedsiębiorstwo Budowlane "Nestler
i Ferrenbach". Spółka ta powstała w roku 1897 (inne źródła podają rok
1899). Jej właścicielami byli Robert Nestler i Henryk Ferrenbach.
"Czas",
kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
Pierwsza
siedziba firmy znajdowała się przy ulicy Podleśnej 17 (dzisiaj ulica Marii
Skłodowskiej-Curie).
"Czas",
kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.
Henryk Ferrenbach w 1898 roku został powołany do tzw. komitetu ściślejszego, budowy czwartego kościoła katolickiego w Łodzi (obecnie archikatedra św. Stanisława Kostki), wykonał na zlecenie Komitetu Budowy wstępne kosztorysy nagrodzonych projektów konkursowych świątyni. W 1906 roku wszedł w skład jury oceniającego projekty szkicowe kościoła ewangelicko-augburskiego św. Mateusza. Wchodził też w skład komisji budowlanej Towarzystwa Kredytowego Miejskiego dokonującej szacunku domów, współpracował z Paulem Riebensahmem przy projekcie kościoła św. Anny (w roku 1902), ale jego dorobek związany jest głównie z wieloletnią działalnością firmy "Nestler i Ferrenbach".
"Rozwój", rok 1905.
Karol Robert Nestler zmarł w 1905 roku w Łodzi. Firmę przejęli jego synowie.
Na przełomie XIX i XX wieku firma "Nestler i Ferrenbach" wybudowała wiele ważnych gmachów w mieście, działała aktywnie w latach międzywojennych.
Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.
W latach 1923–1937 przy ulicy Karolewskiej 41 nadal działało „Przedsiębiorstwo budowlane Nestler i Ferrenbach – właściciel Robert Nestler i S-ka”, a od 1938 kierowali nim wnukowie: Karol Robert Nestler i Hans Robert Nestler, a Karol Gustaw Nestler był prokurentem. Wykonywali różne prace budowlane i ciesielskie, zatrudniali 150 robotników i 5 techników. Zakład rozpościerał się na terenie 1,38 ha.
Parterowy
dom mieszkalny Karola Nestlera (ojca).
Za budynkiem znajdują się zabudowania gospodarcze, obecnie również zamieszkałe.
Drugą willę, utrzymaną w stylu wczesnomodernistycznym i secesyjnym wybudowali synowie Roberta Nestlera: Karol Robert i Karol Gustaw.
Prowadzący firmę
synowie: (Karol) Robert (urodzony w 1871 roku) oraz Gustaw (urodzony w 1871
roku) kontynuowali działalność Roberta Nestlera. Pierwszy z nich, Karol Robert naukę rzemiosła rozpoczął w 1888 u swojego mistrza Henryka Ferrenbacha, egzamin czeladniczy zdał 7 marca 1891 roku, a mistrzowski 24 kwietnia 1896. Był współwłaścicielem firmy. W 1901 roku został powołany do komitetu budowy trzeciego
kościoła ewangelicko-augsburskiego w Łodzi (kościół św. Mateusza), wziął także
udział, obok Paula (Pawła) Riebenshama i Johannesa Wende, w zamkniętym
konkursie na jego szkicowy projekt w latach 1905-1906. Obydwaj wchodzili w
skład komisji technicznej badającej okoliczności wypadku na budowie pałacu
Roberta Steinerta (później R. W. Schweikerta), przy ulicy Piotrkowskiej 162/264
– Karol jako mistrz murarski, a Gustaw jako ciesielski.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1902.
Przyjrzyjmy
się bliżej willi, wybudowanej przez braci Gustawa i Karola
Nestlerów, synów Karola,
współwłaścicieli firmy „Nestler&Ferrenbach”.
Willa
znajduje się w sąsiedztwie domu ich ojca, na posesji sięgającej pierwotnie do
torów kolejowych linii kaliskiej.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.
Brak
bliższych informacji o tym, kto był autorem projektu – być może był nim
współwłaściciel domu Robert Nestler syn. Autorem rozbudowy willi w 1929 roku
był Wiesław Lisowski, ówczesny architekt miejski. Willa została rozbudowana o
skrzydło zachodnie i podzielona na trzy odrębne mieszkania.
W
latach międzywojennych na posesji mieściły się także biura Drogi Żelaznej
Warszawsko-Wiedeńskiej.
W
1945 roku budynek przejęło państwo, użytkowany był przez Wojsko Polskie.
Obecnie, po adaptacji, mieści się tu Przedszkole Miejskie nr 199.
Willa
jest niezwykłej urody – latem ukryta wśród drzew, teraz dość dobrze widoczna.
Dołem
posiada wyodrębniony boniowany pas cokołowy, wyżej elewacje są gładkie, okna
prostokątne ujęte płaskimi opaskami z uszakami.
W
elewacji frontowej, od wschodu, na parterze po lewej znajduje się płytki
trójboczny ryzalit z dużym trójdzielnym oknem, po prawej także duże trójdzielne
okno.
W
narożu południowo-wschodnim na piętrze znajduje się mały wieloboczny wykusz.
W
elewacji południowej znajduje się ryzalit z wejściem głównym ujętym gankiem ze
schodkami, nad nim wysokie okno zamknięte półkoliście i ujęte stylizowanym
fryzem roślinnym, z polami herbowymi z emblematami symbolizującymi architekturę
i budownictwo.
Elewacje południowo-zachodniej części, dobudowanej w latach 1929-1930 są gładkie, okna o
prostym wykroju, całość zaprojektowana przez Wiesława Lisowskiego już w stylu
modernistycznym.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1911.
Firma
"Nestler i Ferrenbach" to już historia, ale pozostało po niej do dziś
wiele obiektów, które wybudowała (o dokonaniach firmy przeczytasz TUTAJ).
I oczywiście
piękne wille przy ulicy Łąkowej.
Źródła:
Jacek
Strzałkowski. Architekci i budowniczowie w Łodzi do 1944 roku.
Krzysztof
Stefański. Ludzie, którzy zbudowali Łódź. Leksykon architektów i
budowniczych miasta (do 1939 roku).
Przeczytaj
jeszcze:
Archiwalia
pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.
Fot. współczesne Monika Czechowicz