baedeker łódzki: 01/11/18

czwartek, 11 stycznia 2018

Wille Nestlerów – architektoniczne cuda przy ulicy Łąkowej.

Przy ulicy Łąkowej 13 stoją wśród drzew dwie bardzo interesujące wille. Należały one do rodziny Nestlerów: Karola Nestlera i jego synów również Karola i Gustawa Nestlera.

Nestlerowie byli rodziną budowniczych i architektów (ojca, synów i wnuków) pracujących w Łodzi.

Starszy budynek należał do nestora rodziny Nestlerów - Roberta Karola.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Robert Karol Nestler urodził się w 1817 roku w Rachenau k. Löbau w Saksonii. Był budowniczym, współzałożycielem jednej z najważniejszych firm budowlanych w Łodzi.

W młodości wyjechał do Ameryki, ale szybko powrócił do Niemiec. Jako majster budowlany pracował od 1841 roku. W 1859 roku przybył do Łodzi. W 1860 roku rozpoczął budowę kościoła katolickiego św. Jakuba, późniejszego Podwyższenia Krzyża Świętego, przy ulicy Dzikiej (Mikołajewskiej, obecnie ulica H. Sienkiewicza) według projektu Franciszka Tournelle'a, którą nadzorował jego brat Wilhelm, określany jako technik. W latach 1864-1868 pełnił funkcję starszego cechu murarzy (w latach 1873-1878 obowiązki te pełnił Wilhelm Nestler).

W 1864 roku został zapisany w Księgach Ludności Stałej miasta Łodzi jako jedyny architekt mieszkający w Łodzi we własnym domu przy ulicy Przejazd 15 (obecnie ulicy J. Tuwima), na posesji, którą później kupił budowniczy Otto Gehlig.

Dom Otto Gehliga, Przejazd 15 (dzisiaj ulica Tuwima).

Fotografia archiwalna Włodzimierza Pfeiffera z 1938 roku (Łódzkie Archiwum Państwowe,
Archiwum W. Pfeiffera, sygn. 760).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Później Nestler zamieszkał w eklektycznej willi przy ulicy Łąkowej i najprawdopodobniej sam był autorem projektu budynku.

Przy ulicy Karolewskiej 41, w zachowanych do dziś budynkach miało w okresie międzywojennym swoją siedzibę Łódzkie Przedsiębiorstwo Budowlane "Nestler i Ferrenbach". Spółka ta powstała w roku 1897 (inne źródła podają rok 1899). Jej właścicielami byli Robert Nestler i Henryk Ferrenbach.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Pierwsza siedziba firmy znajdowała się przy ulicy Podleśnej 17 (dzisiaj ulica Marii Skłodowskiej-Curie).

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.

Henryk Ferrenbach był majstrem budowlanym. Urodził się ok. 1853 roku, najprawdopodobniej w Brietz k. Salzwedel. Przybył do Łodzi w 1877 roku z wioski Brietz w Saksonii-Anhalt. Po dziesięciu latach założył z Robertem Nestlerem firmę budowlaną, mieszczącą się przy ulicy Podleśnej 17.

Henryk Ferrenbach w 1898 roku został powołany do tzw. komitetu ściślejszego, budowy czwartego kościoła katolickiego w Łodzi (obecnie archikatedra św. Stanisława Kostki), wykonał na zlecenie Komitetu Budowy wstępne kosztorysy nagrodzonych projektów konkursowych świątyni. W 1906 roku wszedł w skład jury oceniającego projekty szkicowe kościoła ewangelicko-augburskiego św. Mateusza. Wchodził też w skład komisji budowlanej Towarzystwa Kredytowego Miejskiego dokonującej szacunku domów, współpracował z Paulem Riebensahmem przy projekcie kościoła św. Anny (w roku 1902), ale jego dorobek związany jest głównie z wieloletnią działalnością firmy "Nestler i Ferrenbach".

"Rozwój", rok 1905.

Karol Robert Nestler zmarł w 1905 roku w Łodzi. Firmę przejęli jego synowie.

Na przełomie XIX i XX wieku firma "Nestler i Ferrenbach" wybudowała wiele ważnych gmachów w mieście, działała aktywnie w latach międzywojennych.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

W latach 1923–1937 przy ulicy Karolewskiej 41 nadal działało „Przedsiębiorstwo budowlane Nestler i Ferrenbach – właściciel Robert Nestler i S-ka”, a od 1938 kierowali nim wnukowie: Karol Robert Nestler i Hans Robert Nestler, a Karol Gustaw Nestler był prokurentem. Wykonywali różne prace budowlane i ciesielskie, zatrudniali 150 robotników i 5 techników. Zakład rozpościerał się na terenie 1,38 ha.

Parterowy dom mieszkalny Karola Nestlera (ojca).

Za budynkiem znajdują się zabudowania gospodarcze, obecnie również zamieszkałe.

Drugą willę, utrzymaną w stylu wczesnomodernistycznym i secesyjnym wybudowali synowie Roberta Nestlera: Karol Robert i Karol Gustaw.

Prowadzący firmę synowie: (Karol) Robert (urodzony w 1871 roku) oraz Gustaw (urodzony w 1871 roku) kontynuowali działalność Roberta Nestlera. Pierwszy z nich, Karol Robert naukę rzemiosła rozpoczął w 1888 u swojego mistrza Henryka Ferrenbacha, egzamin czeladniczy zdał 7 marca 1891 roku, a mistrzowski 24 kwietnia 1896. Był współwłaścicielem firmy. W 1901 roku został powołany do komitetu budowy trzeciego kościoła ewangelicko-augsburskiego w Łodzi (kościół św. Mateusza), wziął także udział, obok Paula (Pawła) Riebenshama i Johannesa Wende, w zamkniętym konkursie na jego szkicowy projekt w latach 1905-1906. Obydwaj wchodzili w skład komisji technicznej badającej okoliczności wypadku na budowie pałacu Roberta Steinerta (później R. W. Schweikerta), przy ulicy Piotrkowskiej 162/264 – Karol jako mistrz murarski, a Gustaw jako ciesielski.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1902.

Przyjrzyjmy się bliżej willi, wybudowanej przez braci Gustawa i Karola Nestlerów, synów Karola, współwłaścicieli firmy „Nestler&Ferrenbach”.

Willa znajduje się w sąsiedztwie domu ich ojca, na posesji sięgającej pierwotnie do torów kolejowych linii kaliskiej.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.

Brak bliższych informacji o tym, kto był autorem projektu – być może był nim współwłaściciel domu Robert Nestler syn. Autorem rozbudowy willi w 1929 roku był Wiesław Lisowski, ówczesny architekt miejski. Willa została rozbudowana o skrzydło zachodnie i podzielona na trzy odrębne mieszkania.

W latach międzywojennych na posesji mieściły się także biura Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej.

W 1945 roku budynek przejęło państwo, użytkowany był przez Wojsko Polskie.

Obecnie, po adaptacji, mieści się tu Przedszkole Miejskie nr 199.

Willa jest niezwykłej urody – latem ukryta wśród drzew, teraz dość dobrze widoczna.

Dołem posiada wyodrębniony boniowany pas cokołowy, wyżej elewacje są gładkie, okna prostokątne ujęte płaskimi opaskami z uszakami.

W elewacji frontowej, od wschodu, na parterze po lewej znajduje się płytki trójboczny ryzalit z dużym trójdzielnym oknem, po prawej także duże trójdzielne okno.

W narożu południowo-wschodnim na piętrze znajduje się mały wieloboczny wykusz.

W elewacji południowej znajduje się ryzalit z wejściem głównym ujętym gankiem ze schodkami, nad nim wysokie okno zamknięte półkoliście i ujęte stylizowanym fryzem roślinnym, z polami herbowymi z emblematami symbolizującymi architekturę i budownictwo.

Elewacje południowo-zachodniej części, dobudowanej w latach 1929-1930 są gładkie, okna o prostym wykroju, całość zaprojektowana przez Wiesława Lisowskiego już w stylu modernistycznym.