PIOTRKOWSKA 27 - wiatraki, drukarnie i… jedwab.

W tym miejscu, na swojej posesji przy Piotrkowskiej 27 (prawy róg dzisiejszej Więckowskiego) w 1850 roku,  postawił (już czwarty w mieście) wiatrak Wilhelm Majszac (Matschatz).

"Łodzianin", rok 1899.

Majszac był młynarzem, szybko się spolonizował i zmienił nazwisko na Marczewski.

Na poły miejski, na poły wiejski charakter Łodzi połowy XIX wieku wyrażał się w budowaniu wiatraków w centrum miasta. Istniały przepisy budowlane, które mówiły, że wiatraki nie mogą stać wśród zabudowań mieszkalnych, muszą być oddalone od traktów co najmniej na 58 metrów i nie mogą wywoływać sprzeciwu okolicznych mieszkańców. Łodzianin chcący parać się młynarstwem wyrabiał sobie zezwolenie władz (tzw. konsens młynarski) na postawienie wiatraka, a budowniczy powiatowy opracowywał jego projekt.

Wiatraki istniały w Łodzi od dawna, a po regulacji osad przemysłowych zaczęły wyrastać na ich terenie.

W 1834 roku stanęły cztery nowe wiatraki, z tych dwa na parcelach przy ulicy Piotrkowskiej. W 1846 roku były w Łodzi 24 wiatraki, w 1852 roku 27, w 1857 roku 33, w 1864 roku aż 43…

W 1868 roku było w Łodzi i na przedmieściach 45 wiatraków, dwa młyny wodne i jeden parowy. W 1874 roku czynnych było 49 drewnianych wiatraków. Do wiatraków łódzkich przywożono zboże z miasta i z okolic, nawet dość odległych, na przykład z Łęczycy. Właścicielami wiatraków byli często Polacy, a z zawodem młynarza łączył się zawód piekarza. Wiatraków nie zabrakło i na Piotrkowskiej. Ponieważ w myśl przepisów żaden wiatrak nie mógł stać tuż przy głównej ulicy, więc ustawiano je na tyłach placów zaczynających się przy Piotrkowskiej i ciągnących się aż do ulicy Wólczańskiej. Utworzyły się tutaj dwa skupiska wiatraków – jedno przy ulicy Andrzeja i Przejazd, drugie w pobliżu ulicy Cegielnianej (dzisiejsza ulica Jaracza). Były to dwa najwyższe wzniesienia Piotrkowskiej.

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

Od 1878 roku przy Piotrkowskiej 27 mieściło się przedstawicielstwo łódzkiej filii niemieckiego przedsiębiorstwa „Smitz i van Endert”, którego centrala znajdowała się w Krefeld, ważnym ośrodku przemysłu jedwabniczego.

Po 1882 roku firma kupiła plac u zbiegu ulic Więckowskiego i Wólczańskiej, a w 1885 roku także przylegającą do niego działkę, ciągnącą się aż do ulicy Gdańskiej. W 1887 roku wzniesiono tu myjnię jedwabiu i apreturę. W latach 1896-1897 fabryka została zelektryfikowana, a w 1910 roku zbudowano dwupiętrową tkalnię.

W zakładach produkowano tkaniny jedwabne i półjedwabne. Bezpośrednie kierownictwo fabryki spoczywało w rękach ustanawianych okresowo prokurentów. Jednym z nich był Wilhelm Beeck, który w latach 90. XIX wieku założył własne przedsiębiorstwo jedwabnicze przy ulicy Skłodowskiej-Curie (dawnej Podleśnej).
Od 1890 roku w domu przy ulicy Piotrkowskiej 27 znajdowała się, jak czytamy w prasowej reklamie z 1911 roku: pierwsza w Łodzi szkoła kroju i szycia.

"Rozwój", rok 1911.

"Rozwój", rok 1911.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.

"Rozwój", rok 1911.

"Rozwój", rok 1912.

"Gazeta Łódzka", rok 1913. 

Na przełomie XIX i XX wieku działała pod numerem 27 znana ówcześnie drukarnia Berka Nasielskiego.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.

"Łodzianin", rok 1899.

Najstarszą łódzką drukarnią był zakład Jana Petersilgego przy ulicy Konstantynowskiej 5 (dzisiaj Legionów), założony w 1863 roku. Petersilge drukował kalendarze ścienne, etykiety, formularze rachunków, weksle, bilety wizytowe, ogłoszenia.

W latach 70. XIX stulecia Łódź posiadała już siedem drukarni: przy Konstantynowskiej, Dzielnej (dzisiejsza Narutowicza), Cegielnianej (dziś Jaracza)...

 ... przy Piotrkowskiej 9 (drukarnia Lebela Sachsa)

 … przy Piotrkowskiej 18 (drukarnia L. Krukowskiego)

…przy Piotrkowskiej 26 (drukarnia L. Gutsztadta)

…i Piotrkowskiej 99 (drukarnia M. Dietricha). W połowie lat dziewięćdziesiątych XIX stulecia na samej tylko Piotrkowskiej było dwanaście drukarni. Skupiały się one na odcinku od ulicy Zawadzkiej (dzisiaj Próchnika) do Andrzeja.

Mieścił się tu także zakład introligatorski M. Blumsztajna:

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

W pierwszych latach XX wieku mieścił się tu, przeniesiony z Piotrkowkiej 32, salon fryzjerki mistrza Zdziarkiego:

"Rozwój", rok 1905.

"Rozwój", rok 1909.

- kilka lat później salon fryzjerski prowadził tu Wincenty Klonowicz:

"Rozwój", rok 1913.

... a w okresie międzywojennym przy Piotrkowskiej 27 posiadał swój salon, znany łódzkim elegantkom mistrz sztuki fryzjerskiej Antoni Hołodyniak.

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Ilustrowana Republika", rok 1928. 

"Głos Poranny", rok 1931.

"Głos Poranny", rok 1931.

Przy Piotrkowskiej 27 działała cukiernia i restauracja "Astoria".

"Głos Poranny", rok 1932.

Inne firmy, składy i sklepy mieszczące się niegdyś przy Piotrkowskiej 27:

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

(dawna numeracja ul. Piotrkowskiej: nr.272, dzisiaj 27)

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

"Dziennik Łódzki", rok 1884.

"Łodzianin", rok 1893.

"Czas", kalendarz na rok 1900.

Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung" 1883-1913.

"Czas", kalendarz na rok 1905.

"Czas", kalendarz na rok 1905.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.

"Gazeta Wieczorna", rok 1915.

Informator Handlowy, rok 1923.

Informator Handlowy, rok 1923.

"Ilustrowana Republika", rok 1925.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

"Lodzer Zeitung", 1940.

Dzisiaj przy ulicy Piotrkowskiej 27 znajdziemy między innymi:

- pizzerię-trattorię PRESTO

strona: http://pizzeriapresto.pl/menu-restauracji-piotrkowska-27

- drogerię ROSSMAN

strona: http://www.rossmann.pl/Drogerie/lodzkie,lodz,10

 

źródła:

Anna Rynkowska. Ulica Piotrkowska.

Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.

Rozwój", rok 1913.

Źródła fotografii archiwalnych: 

Stare pocztówki / Alte Ansichtskarten (www.ak-ansichtskarten.de) 
oraz zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi

Fot. współczesne Monika Czechowicz 
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.

MAPA GOOGLE

Andrzej Bogusz. Dawna Łódź sportowa 1824 – 1945.

Sport jest z pewnością ważnym zjawiskiem, zdolnym przekazywać bardzo głębokie wartości językiem powszechnie zrozumiałym. Sport ujawnia nie tylko bogate możliwości fizyczne człowieka, ale także jego predyspozycje intelektualne i duchowe.

Potencjał ukryty w sporcie sprawia, że jest on szczególnie ważnym narzędziem rozwoju człowieka oraz czynnikiem niezwykle przydatnym w procesie budowania społeczeństwa, gdzie miejsce antagonizmów zajmuje sportowa rywalizacja, gdzie więcej ceni się spotkanie niż konflikt, uczciwe współzawodnictwo niż zawziętą konfrontację. Sport pozwala na kontakt z przyrodą, uczy ofiarności, szacunku i odpowiedzialności; pozwalając należycie docenić wartość każdego człowieka, przełamuje uprzedzenia i różnice językowe, rasowe i kulturowe (...). Zdobywanie wiedzy z dziejów sportu, olimpizmu jako znaczącego składnika zdrowej rywalizacji sportowej, poszanowania innego człowieka, jest istotnym czynnikiem poziomu kulturalnego społeczeństwa i jego jednostek.

Tym szlachetnym ideałom, materializującym się w sporcie, służy piękna książka napisana przez doktora Andrzeja Bogusza Dawna Łódź sportowa 1824- 1945. Jest to pozycja pionierska i ze wszech miar godna zainteresowania. 

Czytelnicy otrzymują pracę bogatą w interesującą faktografię, szeroko udokumentowaną, przypominającą plejadę łódzkich znakomitości sportu. Historia tu zaprezentowana to także znaczący rozdział historii polskiego Manchesteru i jego mieszkańców, pokazana w przekroju społecznym i narodowościowym. Książka ta jest wyrazem szacunku i uznania dla tych, którzy poprzez swoje osiągnięcia i sukcesy rozsławili Łódź w Europie i na świecie. Autor nie zapomina także o tych, którzy nie są sportowcami, ale tworzą jego zaplecze i podstawy organizacyjne oraz sponsorują rozgrywki i zawody sportowe. Wiele można dowiedzieć się o stowarzyszeniach i organizacjach sportowych, ich animatorach i działaczach, o wielości uprawianych dyscyplin, wreszcie o obiektach i urządzeniach służących do uprawiania sportu i kultury fizycznej. Szeroka i wielowątkowa tematyka uwzględnia uwarunkowania społeczno-polityczne, wyznaniowe i narodowościowe, nie pomija losów łódzkiego sportu i sportowców w okresie okupacji.

Książka ta jest znaczącym wkładem do dorobku polskiej historii sportu. Treść, sposób ujęcia i prezentacji poruszanych tu zagadnień dowodnie ukazują, iż autor opracowania to nie tylko wybitny znawca sportu i historii Łodzi, ale to także pasjonat (...)

Stanisław Witaszczyk

marszałek województwa łódzkiego

(2006)

Dr Andrzej Bogusz, wybitny znawca dziejów sportu w Łodzi, autor licznych opracowań na ten temat, przygotował kolejną pracę, poświęconą kulturze fizycznej w naszym mieście. Jest to udana próba syntezy historii sportu w Łodzi od jego zarania w latach 20. XIX wieku aż do 1945 roku. O wartości tego szeroko zakrojonego przedsięwzięcia badawczego w znacznym stopniu zadecydowała nie tylko wykorzystana obszerna literatura przedmiotu, ale także różnorodna baza źródłowa, jak: archiwalia, prasa, unikalne dokumenty oraz kilkadziesiąt ankiet i zdjęcia.

Autor ukazuje dzieje ruchu sportowego w wielonarodowym mieście w poszczególnych epokach na tle historii kultury fizycznej w kraju i na świecie. W swojej ciekawej pracy przedstawia narodziny sportu w Łodzi, rozwój organizacji i stowarzyszeń sportowych, powstawanie związków, klubów i obiektów, lecznictwo sportowe, prasę i wydawnictwa. Pokazuje działaczy i wybitnych sportowców oraz ich osiągnięcia. Podkreśla, jak ważną rolę sport odgrywał w życiu mieszkańców wielkiego miasta przemysłowego - nawet w tak trudnym okresie jak I wojna światowa oraz w ekstremalnych warunkach podczas okupacji niemieckiej w latach 1939 - 1945.

Praca doktora Andrzeja Bogusza wypełnia lukę w historiografii kultury fizycznej w Łodzi i szerzej w skali kraju.

Ta wartościowa monografia, starannie opracowana edytorsko i zawierająca ciekawą ikonografię, zainteresuje czytelników.

prof. zw. dr hab. Paweł Samuś

kierownik katedry historii Polski najnowszej

Uniwersytetu Łódzkiego

Opisywane kluby: 141 klubów i związków sportowych.
Opisywane sekcje: atletyka, automobilizm, awiacja, boks, gimnastyka, gry sportowe, hokej na lodzie, jeździectwo, kajakarstwo, kolarstwo, kręgle, lekka atletyka, łucznictwo, łyżwiarstwo, motocyklizm, narciarstwo, piłka nożna, pływanie, rugby, strzelectwo, szachy, szermierka, tenis stołowy, tenis ziemny

Wydawca: Muzeum Historii Miasta Łodzi.