baedeker łódzki: 03/01/14

sobota, 1 marca 2014

ŁÓDŹ - CURRICULUM VITAE (lata 1900-1910)

Curriculum vitae (z łacińskiego bieg życia, przebieg życia) - daty z życia Łodzi - sukcesywnie i... subiektywnie uzupełniane, czyli wszystko po kolei...

1900	- Umiera Izrael Poznański. CZYTAJ CZYTAJ CZYTAJ CZYTAJ - Oddanie do użytku budynku Ochronki dla Dziewcząt Wyznania Mojżeszowego. CZYTAJ - Łódź liczy 92.286 mieszkańców stałych (283.206 ogółem stałych i niestałych), czyli ok. 300 tysięcy.
1901	- Otwarcie przy ulicy Piotrkowskiej 15 „Theatre Optique Parisien” (właściciel i dyrektor Mani Hendlisz). CZYTAJ - Uruchomienie tramwajów elektrycznych podmiejskich Łódzkiej Wąskotorowej Elektrycznej Kolei Dojazdowej z Łodzi do Pabianic. - Uruchomienie tramwajów elektrycznych podmiejskiej Łódzkiej Wąskotorowej Elektrycznej Kolei Dojazdowej z Łodzi do Zgierza. - Powstanie Kartelu Przędzalni Bawełnianych (z przerwami działał do 1904 roku). - Zakupienie przez braci Krzemińskich projektora filmowego typu "Braci Pathe" oraz założenie „Teatru Żywych Fotografii” przy Nowym Rynku 4. CZYTAJ -Rozpoczęcie budowy największego kościoła katolickiego w Łodzi (pw. św. Stanisława Kostki), który w 1920 roku zostanie podniesiony do godności katedry, zaś w 1992 uznany archikatedrą. CZYTAJ – Otwarcie przez Fryderyka Sellina Teatru Wielkiego na 1250 miejsc przy ulicy Legionów 14 (spłonął w 1920 roku). CZYTAJ i CZYTAJ - Oddanie do użytku nowoczesnej rzeźni miejskiej przy ulicy Inżynierskiej 1. CZYTAJ - Zorganizowanie przez Henryka Malcera 50-osobowej orkiestry symfonicznej (działała przy Łódzkim Towarzystwie Muzycznym, założonym w 1899 roku).
1902	- Oddanie do użytku pierwszej na terenie zaboru rosyjskiego międzymiastowej linii telefonicznej łączącej Łódź z Warszawą. - Linia kolejowa Kolei Kaliskiej z Warszawy do Kalisza przez Łódź. - W podłódzkiej Kochanówce powstaje Szpital Psychiatryczno-Neurologiczny przy ulicy Aleksandrowskiej 159 (organizator dr med. Karol Jonscher, patronat – Łódzkie Chrześcijańskie Towarzystwo Dobroczynności). CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Śpiewaczego „Organ” na Widzewie (założyciele: Franciszek Ciupiński, Wojciech Kowalczyk, Wincenty Rybicki). - Ukazanie się pierwszego numeru dziennika „Neue Lodzer Zeitung”. CZYTAJ - Uruchomienie linii Kolei Kaliskiej Warszawa-Łódź-Kalisz (początkowo, tak jak w Rosji, szerokość torów wynosiła 1.524 mm, podczas I wojny światowej zmieniono ją na standard europejski wynoszący 1.423 mm). - Pojawienie się w Łodzi nowych tablic z nazwami ulic. - Powstanie Łódzkich Zakładów Przemysłu Spirytusowego (późniejszy „POLMOS”). CZYTAJ - Sprowadzenie do drukarni Jana Petersilgego pierwszej w Łodzi maszyny rotacyjnej przeznaczonej do druku gazet. CZYTAJ - Udostępnienie publiczności Ogrodu Miejskiego przy ulicy Dzielnej (od 1918 roku park im. Stanisława Staszica). CZYTAJ - Utworzenie Orkiestry Fabryki I.K. Poznańskiego.
1903	- Gmach przy ulicy Tuwima (Przejazd) staje się siedzibą Poczty Głównej. CZYTAJ - Architekt Gustaw Landau – Gutenberg zaprojektował i wybudował secesyjną willę fabrykanta Rudolfa Kindermana, która dziś służy za siedzibę Państwowej Galerii Sztuki (Wólczańska 31/33). CZYTAJ - Powstanie dworca Łódź Kaliska. CZYTAJ - Powstanie niemieckiego Towarzystwa Śpiewaczego „Danysz” (siedziba – ulica Orla 23). - Zatwierdzenie przez Ministra Spraw Wewnętrznych w Petersburgu statutu Polskiego Towarzystwa Teatralnego (pierwsza w Królestwie Polskim organizacja wspierająca działalność teatralną). - Uruchomienie iluzjonu przy ulicy Głównej 1. - Założenie Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Teatralnego (prezes Emil Geyer). - Powstanie Szkoły Muzycznej Nauma Podkaminera (Ulica Konstantynowska 31a, od 1906 ulica Zawadzka 6), szkoła istniała do roku 1914. - Utworzenie Cechu Fryzjerów.
1904	- Oddanie przy ul. Wólczańskiej – synagogi "Litwaków", wybudowanej w latach 1899-1904, według projektu Gustawa Landau-Gutentegera; zniszczona w listopadzie 1939 roku przez Niemców. CZYTAJ - Rozpoczęto zakładanie w centrum podziemnych rur kanalizacyjnych, którymi odprowadzano wody z rynsztoków poza miasto. CZYTAJ i CZYTAJ - Koncerty w Łodzi: Ignacego Paderewskiego i Karola Rubinsteina. CZYTAJ - Powstanie Łódzkiego Związku Eksportowego. - Demonstracja pod hasłem „Chcemy pracy – robót publicznych”. - Pierwsza w Łodzi wystawa fotograficzna Amatorów w salonie Artystycznym Zygmunta Bartkiewicza. - Powstanie dwuletniej Miejskiej Szkoły Handlowej przy ulicy Drewnowskiej. - Powstanie szkoły Józefa Radwańskiego (jedna z pierwszych szkół, w której oficjalnie wykładano w języku polskim – obecnie II LO im. Gabriela Narutowicza). - Powstanie pierwszej łódzkiej fabryki gramofonów przy ulicy Spacerowej 3 (właściciel J. Amstel). - Powstanie Towarzystwa Akcyjnego „Grand-Hotel”. CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Opieki nad Dzieckiem „Kropla Mleka”. CZYTAJ i CZYTAJ
1905	22-24 czerwca – strajk włókniarzy (przeobraził się w dwudniowe starcia, w efekcie których zginęło i zostało rannych około dwóch tysięcy osób, pierwsze w Imperium Rosyjskim powstanie zbrojne robotników). CZYTAJ - Wybuch strajku szkolnego. - Krwawe walki robotników na barykadach doprowadziły do nadania przez carskie władze pewnych praw Polakom, m. in. możliwość zakładania polskojęzycznych szkół średnich. - Mobilizacja związana z wybuchem wojny rosyjsko-japońskiej (przymusowe wyjazdy na front wielu łódzkich lekarzy). - Wprowadzenie w Łodzi i powiecie łódzkim stanu wojennego. - Powstanie narodowego Związku Robotniczego. - Przełom października i listopada – początek długotrwałych strajków w przemyśle łódzkim. CZYTAJ - Z fundacji małżeństwa Edwarda i Matyldy Herbstów uruchomienie jednego z najnowocześniejszych na terenie zaboru rosyjskiego wielodziałowego pediatrycznego szpitala im. Anny Marii przy ulicy Rokicińskiej 11. CZYTAJ - Powstanie Gniazda Łódź 1 Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. - Powołanie, z inicjatywy łódzkiej inteligencji, Towarzystwa Krzewienia Oświaty. - Ukazanie się pierwszego numeru „Robotnika Polskiego” (organ łódzkiej organizacji NZR). - Rozpoczęcie budowy gmachu Rosyjskiego Banku Państwa przy ulicy Spacerowej 14. CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Popierania Szkół Średnich „Uczelnia”. - Urodził się w Łodzi Władysław Hańcza. Naprawdę nazywał się Władysław Tosik. - Oddanie na Zarzewiu neoromańskiego kościoła katolickiego pw. św. Anny, wybudowanego w latach 1904-1905 według projektu Pawła Rübensahma (przy współudziale Henryka Femenbacha). - Założenie Oddziału Łódzkiego Związku Robotników i Robotnic Przemysłu Metalowego. - Juliusz Kindermann buduje nową tkalni, elektrowni, farbiarni i wykańczalni. CZYTAJ - Łódź liczy 117.341 mieszkańców
1906	- Początek budowy elektrowni przy ulicy Targowej 1, przez niemieckie Towarzystwo Elektryczne. CZYTAJ - Powstanie Komitetu Organizacyjnego polskiej męskiej szkoły średniej w Łodzi pod przewodnictwem Ludwika Frankowskiego. - Z wyroku sądu polowego zostaje straconych 5 robotników, uczestników antyrosyjskiego powstania łódzkiego. - Rozpoczęcie pierwszego roku szkolnego w Gimnazjum Polskim w Łodzi. - Oddanie przy ul. Franciszkańskiej mariawickiego kościoła pw. św. Franciszka z Asyżu, wybudowanego według projektu Franciszka Chełmińskiego. CZYTAJ - Powołanie Niemieckiej Partii Konstytucyjno-Liberalnej (członkowie – „Polacy mówiący po niemiecku”). CZYTAJ - Ukazanie się pierwszego numeru nielegalnego czasopisma „Naprzód” (przeznaczone dla robotników narodowości niemieckiej). - Wydanie przez władze przepisów o zakresie działania związków zawodowych oraz zasadach ich rejestracji. - Powstanie Stowarzyszenia Robotników Chrześcijańskich w Łodzi i powiecie łódzkim. - Otwarcie pierwszego polskiego gimnazjum męskiego (obecnie I LO im. Mikołaja Kopernika). CZYTAJ - Krwawa walka z kozakami stoczona przez bojowców łódzkiej organizacji PPS na polach w pobliżu wsi Bełdów pod Łodzią. - Uruchomienie w tkalni przy ulicy Wólczańskiej 38 pierwszego silnika niskiego napięcia o mocy 7 kW. - Przeprowadzenie przez władze carskie inkorporacji nowych terenów, przyłączenie do Łodzi całkowicie lub częściowo miejscowości: Brusa, Dąbrówki Małej, Chojen-Kolonii, Dołów, Karolewa, osady Rokicie Nowe, Rokicie Stare i Żubardzia. - Akcja bojówki PPS na pociąg z pocztą w Rogowie pod Łodzią (akcją kierował Józef Montwiłł-Mirecki). - Początek wielkiego lokautu tzw. lokautu łódzkiego, podczas którego bez pracy pozostawało 30 tys. ludzi (zamknięcie siedmiu największych fabryk łódzkich). CZYTAJ - Powołanie Hilfsverein Deutscher Reichsangehoriger (Stowarzyszenie Pomocy Obywateli Rzeszy Niemieckiej). - Powstanie Miejskiego Szpitala Zakaźnego przy ulicy Łąkowej. - Powołanie Uniwersytetu Powszechnego przy Towarzystwie Krzewienia Oświaty. - Powstaje firma włókiennicza Emila Haeblera. CZYTAJ - Powstanie Stowarzyszenia Spożywczego Pracowników Towarzystwa Akcyjnego I. K. Poznańskiego „Rola” (siedziba – ul. Ogrodowa 26). - Powstanie Szkoły Muzycznej, utworzonej z prowadzonych od 1903 roku przez Marię Bojanowską kursów fortepianowych. - Włączenie Zdrowia w granice administracyjne Łodzi.
1907	- Wielka powódź w Łodzi. - Powstanie teatru kabaretowego Urania, zbudowanego przez Teodora Junoda, ojca znanego aktora filmowego z okresu międzywojennego, Eugeniusza Bodo. CZYTAJ i CZYTAJ - uruchomienie elektrowni przy ulicy Targowej (Początki powszechnej sieci elektrycznej w mieście (głównie w przemyśle). CZYTAJ - Otwarcie przez Mani Hendlisza (pradziadek Jana Jakuba Kolskiego) kina Theatre Optic Parisien przy ul. Piotrkowskiej 15. CZYTAJ - Powstanie „Gniazda Łódzkiego” Towarzystwa Opieki nad Dziećmi. - Założenie Związku Zawodowego Pracowników i Pracownic Igły. - Powstanie Łódzkiego Niemieckiego Stowarzyszenia Popierania Oświaty (siedziba – ul. J. Kilińskiego 243). - Otwarcie przy ulicy Widzewskiej 146 Pierwszej Wypożyczalni Książek dla Dorosłych Towarzystwa Krzewienia Oświaty. CZYTAJ - Założenie Łódzkiego Towarzystwa Gimnastycznego „Achilles”. - Pierwszy koncert Orkiestry Symfonicznej Towarzystwa Dramatyczno-Muzycznego „Hazomir” w Helenowie (dyrektor Naum Podkaminer). - Powstanie Żydowskiego Towarzystwa Śpiewaczego „Arfa”. - Uchwała o zaprzestaniu trwających od tygodni walk bratobójczych. - Otwarcie teatru „Illusion”. CZYTAJ - Rozpoczęcie projekcji filmowych w sali Filharmonii przy ulicy Dzielnej 18. CZYTAJ - Otwarcie przy ulicy Widzewskiej 36 Szkoły Śpiewu Marii Wilkoszewskiej. - Otwarcie dwóch pierwszych sklepów spółdzielczych (przy ul. Gdańskiej i Piotrkowskiej). - Powstanie Łódzkiego Komitetu do Walki z Rakiem. - Powstanie Stowarzyszenia Właścicieli Drukarń i Litografii miasta Łodzi (siedziba – ul. Przejazd 8). - Powstanie Towarzystwa Opieki nad dziećmi Wyznania Mojżeszowego. CZYTAJ i CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Zawodowego Przemysłu Piwowarskiego w Łodzi (ul. Zachodnia 70). - Ukazanie się pierwszego druku żydowskiego – popularnej broszury o Palestynie (wydawca – księgarnia „Pedagog”). - Otwarcie przy ul. Piotrkowskiej 117, zorganizowanej przez rodzinę Stebelskich biblioteki pod patronatem Polskiej Macierzy Szkolnej (zbiory uległy niemal całkowitemu zniszczeniu w listopadzie 1914 roku).
1908	- Gościnne występy w Teatrze Wielkim słynnej tancerki, reformatorki tańca scenicznego Isadory Duncan CZYTAJ TUTAJ - Zatwierdzenie statutu założonego w styczniu 1908 roku Łódzkiego Klubu Piłkarskiego „Wiktoria” (Lodzer Fussball Club „Victoria”). - Otwarcie kina „Theatre Moderne” przy Hotelu Grand. CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Akcyjnego Łódzkich Wąskotorowych Elektrycznych Kolei Dojazdowych. - Otwarcie Niemieckiego Reformowanego Gimnazjum. CZYTAJ - Projekcja filmu o tematyce łódzkiej „Wielki pożar fabryki Zilkego z udziałem wszystkich oddziałów straży ogniowej ochotniczej Scheiblera, Poznańskiego, Leonarda, jak również miejskiej” w kinematografie „The Bio-Express”. - Oddanie do użytku w Szpitalu „Kochanówka” im. dr Karola Jonschera pawilonu dla chorych psychicznie mężczyzn. CZYTAJ - Objęcie Sceny Polskiej przez Aleksandra Zelwerowicza. CZYTAJ - Powstanie Towarzystwa Pomocy Ubogim i Chorym Żydom miasta Łodzi „Linas Hacedek”. - Powstaje gmach Narodowego Banku Polskiego, wg projektu Dawida Landego (al. Kościuszki 14, dawniej Spacerowa) CZYTAJ - Powstanie Łódzkiego Klubu Sportowego pod nazwą Łodzianka. - Zainstalowanie pierwszego elektrycznego oświetlenia ulic i placów (pierwsze elektryczne oświetlenie ulic i Rynku Nowego Miasta, gazowe istniało od 1867 roku). - Uruchomienie kina Odeon przy ul. Przejazd (obecnie ulica Tuwima), od 1929 roku kino Gdynia. CZYTAJ i CZYTAJ - Rozpoczęcie budowy kościoła przez Łódzkie Towarzystwo Baptystów na rogu ulic Rzgowskiej i Janka Krasickiego. - Przyłączenie do Łodzi części wsi Doły (z kompleksem cmentarzy, katolickim, ewangelickim i prawosławnym). CZYTAJ i CZYTAJ - Założenie Łódzkiego Klubu Sportowego (ŁKS).
1909	- Rozpoczęcie budowy świątyni ewangelicko – augsburskiej pw. św. Mateusza w stylu neoromańskim. Wspaniała akustyka wnętrza i sławne organy sprawiają, że obiekt ten często jest miejscem koncertów organowych i symfonicznych. - Powstanie Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Opieki nad Sierotami. - Powstanie prywatnej Kliniki Chorób Skórno-Wenerycznych przy ul. Wólczańskiej 36. - Uruchomienie przez mieszkańców Brzezin: Lejbusa Fuchsa i Wolfa Rosena pasażerskiego ruchu samochodowego na trasie Brzeziny-Nowosolna-Łódź. - Założenie Szkoły Muzycznej Jakuba Winickiego. - Założenie Szkoły Rysunków, malarstwa i Rzeźby przy ul. Nawrot 8 (właściciel i kierownik Jerzy Leman). - Wiliam H. Lindley finalizuje umowę z 1901 roku i przedstawia projekt wodociągów i kanalizacji dla miasta. Realizację projektu rozpoczęto jednak dopiero w roku 1925 roku, a ukończono 20 lat później. CZYTAJ - Powołanie łódzkiego oddziału ( Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego (poprzednika PTTK) - Zorganizowanie przez łodzianina Wojciecha Wojnę w szkole, którą ukończył, pierwszej w Łodzi i najprawdopodobniej pierwszej na ziemiach polskich, modelarni lotniczej. - Otwarcie Teatru Polskiego w dawnych magazynach Towarzystwa Transportowego przy ul. Cegielnianej 63 (obecnie Teatr im. Stefana Jaracza przy ul. Jaracza 27) CZYTAJ
1910	- Powstaje Towarzystwo Miłośników Rozwoju Fizycznego na Widzewie, którego kontynuatorem (od 1922 roku) jest Robotnicze Towarzystwo Sportowe Widzew Łódź (obecnie Klub Sportowy Widzew Łódź SA). - Powstaje Łódzkie Towarzystwo Entomologiczne. - Uruchomienie trzech nowych podmiejskich linii tramwajowych do Aleksandrowa i Konstantynowa i Rudy Pabianickiej. CZYTAJ - Erygowanie parafii przy kościele św. Józefa (ul. Ogrodowa 22). CZYTAJ - Zatwierdzenie ustawy Towarzystwa Muzeum Nauki i Sztuki (ul. Zielona 8). - Założenie Radogoskiego Towarzystwa Sportowego (ul. Zgierska 150). - Powstanie Łódzkiego Stowarzyszenia Atletów. - Budowa Hotelu „Palast” przy ul. Dzielnej 36. CZYTAJ - Otwarcie pierwszej w Łodzi Przychodni Przeciwgruźliczej. CZYTAJ - Pojawienie się w Łodzi pierwszych filmów seryjnych z jednym aktorem w głównej roli ( były to obrazy z Maksem Linderem). - Rozpoczęcie działalności drugiej w Łodzi Stałej Sceny Polskiej – Teatru Popularnego Andrzeja Mielewskiego. - Uruchomienie Pogotowia Nocnego Linas Hacedek przy Towarzystwie Pomocy Ubogim Żydom w Łodzi (ul. Zachodnia 62). - Uruchomienie w odbudowanym budynku teatru „Victoria” toru wrotkowego „Victoria Skating Palast”. - Założenie szkoły dla głuchoniemych przy Łódzkim Towarzystwie Niesienia Pomocy Głuchoniemym „Ezras-Hmim” (ul. Zielona 23). - Założenie Towarzystwa Muzycznego im. Fryderyka Chopina (ul. Piotrkowska 92).