poniedziałek, 13 października 2014

Niemieckie Gimnazjum Reformowane przy ulicy Spacerowej w Łodzi.


30 października 1905 Mikołaj II wydał Manifest konstytucyjny (tzw. „manifest październikowy”), w którym obiecał poszanowanie podstawowych wolności obywateli, powołanie parlamentu oraz rządu z premierem (pierwszym premierem został Siergiej Witte). Manifest carski otworzył przed Polakami z zaboru rosyjskiego nowe możliwości społecznej, edukacyjnej i kulturalnej działalności, wcześniej surowo przez władze rosyjskie zabronionej. Łodzianie szybko te możliwości wykorzystali, powołując w 1906 roku do życia Towarzystwo „Uczelnia”, które za główny cel postawiło sobie utworzenie polskiego gimnazjum męskiego w Łodzi. Możliwości jakie dawał carski manifest w zakresie tworzenia szkół z narodowym językiem wykładowym wykorzystali nie tylko Polacy. Także ludność niemiecka Łodzi szybko podjęła myśl stworzenia własnej szkoły. Zdecydowano o powołaniu w Łodzi odrębnego gimnazjum niemieckiego z nowoczesnym programem nauczania. 

W końcu 1907 roku zawiązał się Komitet Budowy Niemieckiego Gimnazjum Reformowanego, w którym aktywnie działali znani łódzcy przemysłowcy, między innymi Ernst Leonhardt  i Louis Schweikert. 

Niemieckie Gimnazjum utworzono we wrześniu 1908 roku (ulokowano je w wynajmowanym budynku przy ulicy Pańskiej), a w niecały rok później przystąpiono do budowy własnej siedziby. 


Projekt gmachu zamówiono, jak podaje okolicznościowa broszurka, u berlińskiego architekta Karla Herrnringa – w rzeczywistości chodzi tu zapewne o Otto Herrnringa, znanego berlińskiego specjalistę od gmachów szkolnych, który ma na swoim koncie kilka takich dzieł.


Uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod nowy obiekt odbyła się w sierpniu 1909 roku, a gotowy budynek oddano do użytku we wrześniu 1910 roku. W późniejszym czasie wykończono jeszcze część północną budowli z salą gimnastyczną i aulą. Powstał najnowocześniejszy, obok siedziby Szkoły Zgromadzenia Kupców, budynek szkolny dawnej Łodzi.


Obiekt, założony na obszernej narożnej działce u zbiegu ulicy Spacerowej i Karola (dzisiaj al. Kościuszki i Zamenhofa), wzniesiony został na planie litery L. Obszerny i nowoczesny gmach szkolny, określono jako „wzorcowy”. 


Reprezentacyjna klatka schodowa, szerokie korytarze, przestronne sale szkolne oświetlały duże okna, dobrze wyposażone pracownie, stwarzały uczącej się tam młodzieży bardzo dobre warunki. 


Sala gimnastyczna i aula oraz duże boisko szkolne pozwalały na przeprowadzanie ćwiczeń sportowych i prezentacje spektakli szkolnych. Ciekawy element stanowiło własne obserwatorium astronomiczne ulokowane w okrągłej wieżyczce wieńczącej narożnik budynku.


Architektura gmachu odpowiadała tendencjom panującym w ówczesnej architekturze berlińskiej. Mocna masywna bryła z wysokim mansardowym dachem mieszczącym dodatkową kondygnację, zdecydowane podziały elewacji za pomocą pilastrów z poziomymi ciągami dużych okien to cechy już modernistyczne. 


Zwraca ciekawy detal elewacji zewnętrznych z motywami klasycznymi, takimi jak meander czy postacie stylizowanych efebów w narożach górnej kondygnacji.


Nad głównym wejściem do szkoły widzimy sowę i pszczoły: symbole mądrości i pracowitości, cech które z pewnością są uczniom bardzo potrzebne. 


Akcent wieńczący budynek tworzy okrągła wieżyczka obserwatorium, w dolnej części z czerwonej cegły, wyżej tynkowana, zwieńczona małą czaszą kopuły.


Gimnazjum niemieckie mieściło się w budynku do 1945 roku. 

Gimnazjum niemieckie w latach 1939-1945. Na wieżyczce obserwatorium widoczna swastyka.
fot. FotoPolska

"Litzmannstädter Zeitung", 1941.

Po II wojnie światowej ulokowano w nim najpierw szkoły średnie, a później Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego, który był właścicielem budynku. Uniwersytet sprzedał należące do uczelni zabytkowe budynki m.in. przy ulicy Piramowaicza 3 (Wydział ekonomiczno-socjologiczny), Rewolucji 66 (Katedra Neurobilologii i Biologii), Gdańskiej, a także ten przy al. Kościuszki 65 (czytaj TUTAJ). Pieniądze ze sprzedaży budynków uniwersytet włoży w budowę siedziby Wydziału Filologicznego przy ulicy Pomorskiej.


Post Scriptum z 2022 roku: budynek obecnie przechodzi generalny remont. Informacje i aktualne zdjęcia wkrótce.

Przeczytaj jeszcze:

źródło:
Krzysztof Stefański. Gmachy użyteczności publicznej w dawnej Łodzi.

Fot. Monika Czechowicz

5 komentarzy:

  1. Wydziału Filologicznego tam już nie ma, został przeniesiony na Pomorską. A sam budynek, z tego, co wiem, zostanie wystawiony na sprzedaż.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Dziękuję za cenną uwagę - wiem, że uniwersytet wystawia swoje budynki na sprzedaż (Gdańska, Piramowicza, Rewolucji), zbierając fundusze na nowoczesny budynek przy Pomorskiej. Nie wiedziałam, że w budynku przy al. Kościuszki również nie ma już zajęć. Budynek jednak nadal należy do Uniwersytetu Łódzkiego, nie został jeszcze sprzedany. Pozdrawiam serdecznie.

      Usuń
  2. Ulica Zamenhofa nazywała się drzewniej Rozwadowska

    OdpowiedzUsuń
  3. Zdjąłem ją dziś na ziemię,wróci w przyszłym roku po remoncie(ciekawe zajęcie dla dźwigu-you tubę)

    OdpowiedzUsuń