niedziela, 23 marca 2025

PIOTRKOWSKA 104a ...czyli dalej o Heinzlach.


Na mocy Protokołu Deklaracyjnego, spisanego we wrześniu 1836 roku, plac przy dzisiejszej Piotrkowskiej 104a objął tkacz przybyły z Saksonii, Jan Nouk.
Nowy właściciel zobowiązał się do „utrzymywania w ciągłym ruchu fabryki bawełniano płucienniczej, składającej się z 4 warsztatów tkackich, przy której 3 czeladzi użytych będzie”, oraz do wystawienia „domu drewnianego gontami krytego”.
Jan Nouk nie dotrzymał przyrzeczenia i nie wybudował frontowego domu. Na podstawie protokołu spisanego w łódzkim Magistracie, w marcu 1839 roku, sprzedał nieruchomość Franciszkowi Schültze. W październiku 1841 roku, Schültze sprzedał nieruchomość Karolowi Trenklerowi.
Na froncie Piotrkowskiej stał w tym czasie drewniany dom.


W 1844 roku nieruchomość kupił Dawid Michel, tkacz z Saksonii. Przybył on z rodziną do Łodzi w drugiej połowie lat 30. XIX wieku. Po sprzedaży nieruchomości przy Piotrkowskiej 104a rodzina Michel przeprowadziła się na ówczesną ulicę Główną 1281 (później Główna 26).
W 1854 roku Michel sprzedał nieruchomość Wilhelmowi Hertleinowi, a ten, w lipcu 1855 roku sprzedał nieruchomość Józefowi Lawinowi. W 1863 roku na mocy wyroku Trybunału Cywilnego Guberni Warszawskiej, nieruchomość kupił wierzyciel Józefa Lawina, Adolf Landau. Na froncie posesji stał nadal drewniany dom.
Przynajmniej od końca lat 60. XIX stulecia posesja należała do Roberta Demsa.


Począwszy od lat 70. XIX wieku nieruchomości przy obecnej Piotrkowskiej 102a104a106 i 102 przechodziły sukcesywnie w ręce Juliusza Heinzla i jego dynamicznie rozwijającego się przedsiębiorstwa włókienniczego.

"Führer durch Lodz", 1893.
(dawna numeracja ulicy Piotrkowskiej, nr 104a - dawniej 530)
Przeczytaj w baedekerze:

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1905.

Piotrkowska 102.
Przeczytaj w baedekerze:

Piotrkowska 102a.
Przeczytaj w baedekerze:

Piotrkowska 104.
Przeczytaj w baedekerze:

Przy obecnej Piotrkowskiej 104, w połowie lat 60. XIX stulecia, rozpoczął swoją karierę przemysłową jeden z największych łódzkich fabrykantów, Juliusz Heinzel.
Tak pisze Jan Petersilge w kalendarzu wydanym w 1870 roku:
Mechaniczna tkalnia Juliusa Heintzla. Założona w roku 1865. Zatrudnia 190-200 osób; zużywa surowca za 130000 rubli; dostarcza gotowe towary za 200000 rubli rocznie; płaci 17000 rubli rocznie za cła i koszty przywozu surowca”.

Juliusz Heinzel (1834-1895)

Juliusz Heinzel baron von Hohenfels urodzony 2 grudnia 1834 roku w Łodzi, zmarł w 1895 roku w Coburgu w Turyngii.
Rodzina Heinzlów przybyła do Łodzi prawdopodobnie z Czech, choć ojciec był Niemcem. Syn Jana i Franciszki Hanke otrzymał solidne choć domowe wykształcenie średnie. Po studiach technicznych wstąpił do zgromadzenia łódzkich majstrów. Praktykę zdobywał w tkalni Scheiblera. Uczestniczył w łódzkich buntach robotniczych 1861 roku. Później założył na ulicy Piotrkowskiej 104 własną mechaniczną tkalnię towarów wełnianych. W przeciągu kilku lat wyrósł około 1874 roku na "króla wełny" nie tylko łódzkiego. W 1891 roku nabył dobra ziemskie i zamek Hohenfels w księstwie Sachsen-Coburg-Gotha wraz z przywiązanym do nich tytułem barona. Był to jedyny tego typu przypadek w Łodzi. Po śmierci ojca, majątek przejął Juliusz Teodor Heinzel.

"Łodzianin", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1893.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1911.
Przeczytaj w baedekerze:


Obok głównej bryły pałacu Juliusza Heinzla, zajmującego obszar frontowy Piotrkowskiej 104, powstały niższe obiekty przy obecnej Piotrkowskiej 102a i 104a. Obszar centralny zajmowała brama wjazdowa, a po bokach wystawiono dwa budynki jednopiętrowe, każdy z dwuosiową elewacją.


W 1937 roku przebudowano obiekt frontowy przy Piotrkowskiej 104a. Autorem projektu był znany łódzki architekt, Wiesław Lisowski.

Wiesław Lisowski (1884-1954)
Przeczytaj w baedekerze:

Powstała kamienica w obecnym kształcie, z dodatkowymi trzema osiami elewacji, oraz wewnętrzną bramą wjazdową. 


W tym czasie właścicielami nieruchomości przy Piotrkowskiej 104a było małżeństwo Stanisławy i Kazimierza Monitzów.

Piotrkowska 104. Lata 50/60 XX wieku.
(zbiory WBP)
Lata 60/70 XX wieku.
Zbiory Archiwum Państwowego w Łodzi.


Firmy, sklepy i składy mieszczące się niegdyś przy Piotrkowskiej 104 a, od frontu i w podwórzu:

"Rozwój", rok 1922.

"Łódzkie Echo Wieczorne:, rok 1925.

"Głos Polski", rok 1926.


"Głos Poranny", rok 1938.

"Głos Poranny", rok 1939.

"Głos Poranny", rok 1939.

"Głos Poranny", rok 1939.


"Głos Poranny", rok 1938.

"Głos Poranny", rok 1939.

"Głos Poranny", rok 1939.


Po II wojnie światowej:

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

"Dziennik Łódzki", rok 1945.

"Dziennik Łódzki", rok 1947.


Dzisiaj, podobnie jak w głównym gmachu przy Piotrkowskiej 104,  budynek przy Piotrkowskiej 104a jest siedzibą urzędów: Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Miasta Łodzi. 
Piotr Machlański. Szlak ulicy Piotrkowskiej.
Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.
Ulica Piotrkowska w Łodzi. Historia Łodzi przemysłowej lat 1824-1939.
Wiesław Lisowski – od stylu dworkowego do modernizmu.


Przeczytaj w baedekerze:

"Dziennik Łódzki", rok 1885.

Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Archiwum Państwowego w Łodzi oraz Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.

Fot. współczesne Monika Czechowicz