Ulica Hersza Berlińskiego, dawniej ulica Pieprzowa. Krótka uliczka na Bałutach, łączy ulicę Łagiewnicką i Marynarską. Zaczyna się od XIX wiecznej zabudowy dawnego placu targowego Jojne Pilcera i rogowego domu, gdzie mieściła się na piętrze Szkoła Bałucka. Na parterze znajdował się wyszynk.
Część zachodnia ulicy zachowała się w prawie niezmienionym stanie, po stronie wschodniej zaś w latach 60-tych ubiegłego stulecia powstały nowe bloki mieszkalne wybudowane przez spółdzielnię mieszkaniową „Lokator”. Przed wojną była to jedna z charakterystycznych, biednych uliczek żydowskich, zamieszkała przez krawców, szewców i zajmujących się podobnymi profesjami ubogich Żydów. Mieszkania często były jednoizbowe, ciemne, bez kanalizacji. Na nieistniejącej już posesji pod numerem 14 znajdował się prywatny dom modlitwy prowadzony przez Lejzera Bursztynowicza.
W okresie PRL-u władze miasta nadały ulicy Pieprzowej imię
Hersza Berlińskiego. Był on związany w dzieciństwie z ulicą Pieprzową, urodził
się tu 27 września 1908 roku , tutaj jego ojciec (pod numerem 24) prowadził
warsztat tkacki. Berliński uczęszczał do chederu i
następnie do państwowej szkoły podstawowej. W 1923 wstąpił do bundowskiej
młodzieżówki Cukunft.
W kolejnym roku przeszedł do Poalej Syjon-Lewicy, gdzie początkowo działał w
jej organizacji młodzieżowej. Był
komendantem milicji partyjnej w łódzkim
oddziale partii. Po wybuchu II wojny światowej Hersz (pseudonim Herszek, Jeleń) próbował przedostać się
do Warszawy. Został jednak aresztowany i osadzony w obozie w Rawie
Mazowieckiej i następnie w Częstochowie,
z których wkrótce po uwięzieniu uciekł. Następnie przedostał się do radzieckiej
strefy okupacyjnej, skąd wyjechał do Warszawy. Od 1940 przebywał w getcie
warszawskim, gdzie był jednym z głównych działaczy w partii. Został
sekretarzem komitetu partyjnego i kierownikiem podziemnej prasy. Aktywnie
działał w Bloku Antyfaszystowskim. Na co dzień pracował w
fabryce Landaua. Współzałożyciel konspiracyjnej organizacji Młodzież
Borochowa (jidysz: Borochow Jugent). Po pierwszej wielkiej akcji wysiedleńczej
stał się jednym z najczynniejszych członków Żydowskiej Organizacji Bojowej.
Został wyznaczony na przedstawiciela partii w Komendzie Głównej, gdzie kierował
także działem planowania. Brał udział w napadzie na bank w getcie by zdobyć
pieniądze na zakup broni. Podczas powstania w getcie był dowódcą
jednej z grup bojowych Poalej Syjon-Lewicy. Walczył na terenie szopu
szczotkarzy przy ulicy Świętojerskiej i następnie w
getcie centralnym. 10 maja 1943 wyszedł kanałami na stronę aryjską. Od tego czasu walczył
w oddziale partyzanckim im. Obrońców Getta w lasach wyszkowskich. Swoje
wspomnienia zatytułowane Troje. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich
(Draj. Pola Elster, Hersz Berliński, Eliahu Erlich) spisał w jidysz po
stronie aryjskiej. Zostały one wydane w języku oryginału w 1966 w książce pod
tym samym tytułem. Zostały też wydane w języku hebrajskim jako Pamiętniki
(Zichronot).
Podczas powstania warszawskiego był żołnierzem oddziału
ŻOB. Zginął z bronią w ręku na Żoliborzu.
19 kwietnia 1945 został pośmiertnie odznaczony Orderem Virtuti Militari, zaś 29 kwietnia tego
samego roku jego zwłoki zostały pochowane w alei głównej cmentarza żydowskiego
przy ulicy Okopowej w Warszawie.
"Dziennik Łódzki", rok 1963.
Fragmenty dot. biografii Hersza Berlińskiego: Wilkipedia
oraz
Marek Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.
Fot. Monika Czechowicz