Szkoła Rękodzielniczo-Przemysłowa, ulica Stefana Żeromskiego 115

Potrzeby rozwijającego się przemysłu włókienniczego sprawiały, że w Łodzi rosło zapotrzebowanie na średnią kadrę techniczną. To zadecydowało o utworzeniu w 1869 roku, u progu wielkoprzemysłowego rozwoju miasta, Łódzkiej Wyższej Szkoły Rzemieślniczej, której struktura i program nauczania oparty został na wzorach szkoły włókienniczej w niemieckim Chemnitz. Przymiotnik "wyższa" jest w tym wypadku mylący, gdyż była to szkoła techniczna na poziomie średnim. Umieszczono ją w gmachu dawnej Szkoły Realnej:

Szkoła Rzemieślnicza przy Nowym Rynku (dzisiaj Plac Wolności). Czytaj TUTAJ.

Z biegiem lat szkoła ta przestała dobrze spełniać swoją funkcję. Była przede wszystkim zbyt ciasna, brakowało w niej miejsca na odpowiednio wyposażone warsztaty, niezbędne w szkole średniej o profilu technicznym. A miejsca na rozbudowę przy Nowym Rynku nie było. W 1899 roku zmieniono jej nazwę na Szkołę Rękodzielniczo-Przemysłową, nadając jej ściśle techniczny profil i rozpoczęto jednocześnie przygotowania do budowy nowego, znacznie obszerniejszego gmachu.

W listopadzie 1899 roku o wykonanie planów poproszono trzech znanych łódzkich budowniczych: Kazimierza Stebelskiego, Otto Gehliga i Dawida Landego. Z tych trzech propozycji wybrano projekt firmowany przez przedsiębiorstwo Gehliga, którego właściwym autorem był pracujący w jego biurze Piotr Brukalski.

Projekt z kosztorysem przekraczającym 300 000 rubli zatwierdzono w maju 1901 roku. Jednocześnie ruszyły też prace budowlane, na parceli przy ulicy Pańskiej, wyodrębnionej z terenu parkowego, zwanego wówczas "Ogrodem przy ulicy Pańskiej" (dzisiaj park im. Józefa Poniatowskiego. Czytaj TUTAJ).

Prace budowlane prowadzone były przez firmę "Nestler i Ferrenbach". Trwały do lata 1903 roku.

Oddany do użytku budynek był ówcześnie największym i najbardziej nowoczesnym gmachem szkolnym Łodzi. 

Księga Adresowa Miasta Łodzi i Województwa Łódzkiego, rok 1937.

Założony został na osiowym planie w kształcie litery U, z bocznymi skrzydłami biegnącymi w głąb posesji i środkowym tylnym ryzalitem z klatką schodową. 

Główny budynek uzupełniło laboratorium chemiczne i warsztaty mechaniczne oraz dwa domy mieszkalne - dla dyrektora szkoły i dla urzędników. 

W laboratorium i warsztatach znajdowały się szkolna tkalnia, farbiarnia i drukarnia, co pozwalało na odtwarzanie w warunkach szkolnych całego cyklu produkcyjnego podobnego jak w przemyśle włókienniczym.

Ilustrowana Republika, rok 1926.

Elewacje zewnętrzne budynku oblicowane zostały cegłą koloru jasnożółtego, co nadało budynkowi ciekawy wyraz plastyczny. 

Duże prostokątne okna parteru i dwóch pięter rozdzielone zostały regularnie płaskimi ryzalitami. Część środkowa wysunięta została w formie ryzalitu do przodu i podwyższona. Ozdobiły ją duże zamknięte półkoliście okna a zwieńczyła attyka. Architektura gmachu nawiązująca do wzorców neorenesansowych ( podobnie jak w znacznie wcześniejszym budynku Gimnazjum Męskiego), na początku XX wieku była już anachronizmem, ale uproszczenie detalu i duże okna wskazują na próbę jej nowocześniejszej interpretacji. W niektórych opracowaniach, opis budynku znajdziecie w tekstach o łódzkim modernizmie - ja uważam, że nieco na wyrost.

O wartości budynku decydowały jednak, przede wszystkim jego walory funkcjonalne. Sprawiały one, że gmach dobrze spełniał rolę średniej uczelni technicznej.

W 1919 roku szkołę przekształcono w Państwową Szkołę Techniczno-Przemysłową i w latach 1921-1924 rozbudowano według projektów Kazimierza Stebelskiego i Wiesława Lisowskiego tworząc nowe warsztaty i pracownie, które pozwalały na znaczne rozszerzenie programu nauczania. 
Szkoła wielokrotnie zmieniała nazwy. Kolejne zmiany nazwy miały miejsce w latach:

1919 - Państwowa Szkoła Włókiennicza

1933 - Państwowa Szkoła Techniczno-Przemysłowa

1951 - Technikum Przemysłu Włókienniczego Ministerstwa Przemysłu Lekkiego

1957 - Technikum Włókiennicze Nr 1 w Łodzi

1963 - Technikum Włókiennicze Nr 1 im. W. Tiereszkowej

1964 - Zespół Szkół Zawodowych Nr 3

1976 - Zespół Szkół Włókienniczych Nr 1 w Łodzi

1993 - Zespół Szkół Techniczno-Przemysłowych w Łodzi

2002 - Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 19 w Łodzi

2004 - Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 19 im. Karola Wojtyły w Łodzi:

Bez względu na nazwy i sytuację polityczną szkoła zawsze realizowała jeden wspólny cel: rzetelne przegotowanie młodych ludzi do zawodu. 

Oficjalna strona szkoły: TUTAJ

Przeczytaj jeszcze:

GIMNAZJUM MĘSKIE W ŁODZI
PARK IM. JÓZEFA PONIATOWSKIEGO W ŁODZI

Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi

źródło:

Krzysztof Stafański. Gmachy użyteczności publicznej dawnej Łodzi.