niedziela, 31 grudnia 2017

Na ten Nowy Rok!


Wszystkim mieszkańcom i miłośnikom Łodzi, tym, którzy bywają tu przejazdem, tym, którzy tu kiedyś mieszkali i tym, którzy tu dopiero przyjadą, tym, którzy myślą o Łodzi z sentymentem i tym, którzy starają się o niej zapomnieć, tym którzy za Łodzią tęskną i tym, którzy chcą z Łodzi uciec, tym z Chojen i ze Śródmieścia, bałuciarzom i widzewiakom oraz wszystkim pozostałym
pomyślności i sukcesów
w Nowym Roku 2018
życzy baedeker łódzki

sobota, 30 grudnia 2017

FABRYKA PLUSZU WILHELMA ZIMMERA.


Dawna Fabryka Pluszu Wilhelma Zimmera. Widok od strony ulicy Limanowskiego (dawnej Aleksandrowskiej).


Początki zakładu Wilhelma Zimmera sięgają pierwszej dekady XX wieku.
W 1910 roku architekt Stefan Lémene sporządził projekt budowy przędzalni i apretury oraz tkalni pluszu.


W roku następnym dobudowano komin fabryczny, farbiarnię i kotłownię.


Kominy fabryczne były i są nadal „wizytówką” naszego miasta. Czy złą? Kojarzyły się kiedyś z silnym zanieczyszczeniem, dymem i tworzącym się smogiem. Teraz, te najstarsze, już od dawna nieczynne, zadziwiają swoją urodą. Ceglane, smukłe lub pękate – już nawet nie górują nad Łodzią, bo przecież przerosły je budynki nowych osiedli i wysokie biurowce.
W okresie Łodzi przemysłowej istniało w Łodzi kilka firm specjalizujących się w wykonywaniu fabrycznych kominów. Która wykonała komin dla Wilhelma Zimmera? Niestety nie wiem, ale być może była to jedna z tych, które reklamowały się w ówczesnej prasie: 

Kalendarz Informator, rok 1923.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1912.

Kalendarz Informator, rok 1922.

Dawna fabryka pluszu znajduje się przy obecnej ulicy Limanowskiego 111 i 111a. 


Budynek fabryczny jest dobrze utrzymany. Niestety od ulicy Limanowskiego widać go jedynie w sąsiedztwie z rozpadającym się drewniakiem.


Wjazd na teren byłego zakładu znajduje się także od strony ulicy Sprawiedliwej.


W dwudziestoleciu międzywojennym na tej posesji działalność prowadziła firma Szai Frydlendera pod nazwą Fabryka Wyrobów Bawełnianych. 

Księga adresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego, 1937-1939.


Obecnie budynki użytkują firmy prywatne. 


Przed wybuchem pierwszej wojny światowej, jak na porządnego przemysłowca przystało Wilhelm Zimmer wystawił dwupiętrową kamienicę na rogu ulicy Aleksandrowskiej i Sprawiedliwej (obecnie ulica Limanowskiego 115).


Piękna narożna kamienica, powstała w 1913 roku. 
Większość ulic w Łodzi posiada regularną siatkę opartą na ulicach prostopadłych, dlatego zdecydowana większość kamienic narożnych w Łodzi ma regularny charakter.
Oś narożna podkreślona jest wejściem do lokalu użytkowego na parterze. Dzisiaj znajduje się tu sklep sieci „Żabka”.
Kamienica ma reprezentacyjny charakter wskazujący na wysoki status społeczny inwestora i mieszkańców - zdecydowanie różni się od sąsiadującej z nią zabudowy dawnej ulicy Aleksandrowskiej.

Źródła:
Michał Domińczak, Artur Zaguła. Typologia łódzkiej kamienicy.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1913.

Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi. 

Fot. współczesne Monika Czechowicz


piątek, 29 grudnia 2017

DRZWI DO ŁODZI/ ARCHIWUM TEMATYCZNE



czwartek, 28 grudnia 2017

Sylwester w "Malinowej" :)

"Głos Poranny", rok 1933.

Fot. archiwalna pochodzi ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi
Fot. współczesną wykonała Monika Czechowicz

środa, 27 grudnia 2017

Łódź sto lat temu, czyli grudzień 1917 roku.


"Rozwój", rok 1920.
1 grudnia 1917
Tego dnia otwarta została nowa cukiernia Tadeusza Szaniawskiego - „Szwajcarska” przy ulicy Piotrkowskiej 126, na rogu ulicy Nawrot. 

Lodzer Informations und Hause Kalender, 1919.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

1 grudnia przywrócono możliwość dokonywania telegraficznie prywatnych przekazów pieniężnych pomiędzy obszarami Niemiec i Generalnego Gubernatorstwa.
W siedzibie Towarzystwa Muzycznego im. Chopina odbyło się pierwsze po zatwierdzeniu statutu zebranie Koła Popierania Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej. Funkcję prezesa objął Karol Wilhelm Scheibler, zastępcą został inż. Leon Koźmiński senior.

Łódzka Orkiestra Symfoniczna w muszli koncertowej w Helenowie w sezonie letnim, rok 1916. Fot. z zasobu Archiwum Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.

3 grudnia 1917
Dodatki nadzwyczajne łódzkiej prasy doniosły o wprowadzeniu zawieszenia broni na froncie niemiecko-rosyjskim.

Dodatek nadzwyczajny "Gazety Łódzkiej" z 3 grudnia 1917 roku.

4 grudnia
Na posiedzeniu Rady Miejskiej omawiano projekt przeniesienia obrad z wynajmowanej sali Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi do stanowiącego własność miasta gmachu byłego gimnazjum żeńskiego przy ulicy Średniej 14 (dziś IV Liceum Ogólnokształcące przy ulicy Pomorskiej 16).

Budynek dawnego Gimnazjum Żeńskiego, ulica Pomorska 16. Obecnie mieści się tutaj IV Liceum Ogólnokształcące im. Emilii Sczanieckiej. 

Gmach dawnego Towarzystwa Kredytowego m. Łodzi, ulica Pomorska 21.

8 grudnia
Otwarta została wystawa malarstwa i grafiki Artura Szyka i Adolfa Bermana w salonach na pierwszym piętrze hotelu Savoy, gdzie niedawno mieściła się restauracja. Tematami wiodącymi wystawy były: „legun polski” i „paskarz łódzki”.


"Gazeta Łódzka", 1917.

Artur Szyk. Autoportret z papierosem.
14 grudnia
Prezydium Policji ogłosiło, że zaprzestaje wyznaczania cen maksymalnych na towary pierwszej potrzeby. Kolejne cenniki opracowywane były przez magistracki Wydział Zaprowiantowania Miasta.

Kartka żywnościowa na chleb i ziemniaki z roku 1917.

"Gazeta Łódzka", 1917.

16 grudnia
Rozpoczął się trzydniowy strajk pracowników łódzkich drukarni.

"Gazeta Łódzka", wydanie z 19 grudnia 1917 roku.

29 grudnia
W sali jadalnej zakładów Geyera przy ulicy Piotrkowskiej 295 odbył się wiec robotniczy w sprawie tanich kuchni związkowych. Wobec całkowitego wyczerpania się środków na tego rodzaju działalność skierowano apel do Rady Miejskiej o przyznanie nowych dotacji.

"Biała Fabryka" Ludwika Geyera przy ulicy Piotrkowskiej.

Dostawa żywności dla taniej kuchni. Łódź, 1917.

30 grudnia
W Sali Koncertowej przed rozpoczęciem abonamentowego koncertu muzyki popularnej Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej, Julian Tuwim wygłosił prelekcję zatytułowaną „U źródeł muzyki”.

"Gazeta Łódzka", 30 grudnia 1917 roku.

31 grudnia
Liczne restauracje, teatry i teatrzyki rewiowe, a także kluby i stowarzyszenia organizują zabawy i bale sylwestrowe, powracając tym samym do tradycji przedwojennych.

"Godzina Polski", rok 1917.

"Godzina Polski", rok 1917.

"Gazeta Łódzka", rok 1917.

Źródło:
Krzysztof F. Kowalczyński. Łódź 1915-1918. Czas głodu i nadziei.

Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.
Fot. współczesne Monika Czechowicz

Przeczytaj jeszcze:

poniedziałek, 25 grudnia 2017

ALFRED STRAUCH – księgarz i animator kultury, pionier ruchu muzycznego w Łodzi.


Alfred Strauch –
 urodził się w Warszawie, był synem Fajwela i Blimy z Frydlerów. W 1898 roku otworzył w Warszawie przy ulicy Niecałej 8 księgarnię nakładową ze składem nut Strauch i Sp., następnie A. Strauch i St. Silberstein.
W 1903 roku zlikwidował firmę i przeniósł się do Łodzi, gdzie po uzyskaniu koncesji otworzył księgarnię sortymentową z antykwariatem i wypożyczalnią książek przy ulicy Mikołajewskiej 4 (dziś ulica H. Sienkiewicza), przenosząc ją po kilku miesiącach na ulicę Dzielną 24, a w 1916 roku na ulicę Dzielną 16 (dziś ulica G. Narutowicza).

Kamienica przy ulicy Sienkiewicza 4. To tutaj Alfred Strauch otworzył swoją pierwszą księgarnię.

Jednodniówka "Księgarz Polski", rok 1909.

W latach 1905-1912 wydał 16 tytułów książek i broszur, z których dwie: Karola Kautsky’ego „Inteligencja a socjalizm” (1907) i K.I. Drekslera „Jak uchronić się od ciąży” (1911) skonfiskowała policja na polecenie cenzury.
Interesował się jako wydawca problematyką społeczno-ekonomiczną i chętnie wydawał książki z tego zakresu. 
Dziennik Urzędowy Komisariatu Ludowego m. Łodzi, rok 1919.

Zaniechawszy działalności nakładowej, zajął się prowadzeniem księgarni. W 1907 roku został członkiem Związku Księgarzy Polskich, brał udział w I Zjeździe Księgarzy Polskich w Warszawie. Ponadto prowadził znaczną na owe czasy wypożyczalnię książek z przewagą beletrystyki w czterech językach: polskim, rosyjskim, niemieckim i francuskim.

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

Jego firma nosiła zmieniające się w różnych latach nazwy: „Nauka”, „Czytelnia Powszechna”, wreszcie „Czytelnia Nowości”.

Kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Ekspress Wieczorny Ilustrowany", rok 1923.

Księgarnia (mieszcząca się od 1913 roku przy ulicy Dzielnej 16, a od 1919 przy Dzielnej 12) była ulubionym miejscem spotkań przedstawicieli świata literackiego i artystycznego. Tam też sprzedawano bilety na koncerty symfoniczne organizowane przez Łódzką Orkiestrę Symfoniczną (ŁOS) w Sali Koncertowej przy ulicy Dzielnej 18 (dziś Narutowicza 20), udostępnianej orkiestrze przez Ignacego Vogla na zasadzie wynajmu (więcej przeczytasz w baedekerze TUTAJ ).

Sala koncertowa Ignacego Vogla, ulica Dzielna 18 (dziś w tym miejscu znajduje się Filharmonia Łódzka).

Ulica Dzielna z widoczną salą Vogla (dziś ulica Gabriela Narutowicza).

Po II wojnie światowej budynek, pozostający wcześniej cały czas w rękach prywatnych, przejęło państwo. Wiązało się to z przeprowadzeniem w latach 1947-1948 generalnego remontu gmachu, w czasie którego zniszczono dużą część jego oryginalnego wystroju.
Zewnętrzna forma budynku uległa daleko idącemu zniekształceniu. W 1954 roku z ideologicznych głównie pobudek, skuto dekorację fasady, upraszczając znacznie jej kształt. 

Budynek Łódzkiej Filharmonii w 1966 roku.

W lipcu 1999 roku, tak zrośnięty z łódzką tradycją budynek, przy bezradności służb konserwatorskich, zniknął z powierzchni ziemi…


Obecna siedziba Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina autorstwa krakowskiego projektanta Romualda Loeglera  jest niewątpliwie jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w Polsce.


Najstarsze zachowane zdjęcie „Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej”. Muszla koncertowa w parku im.Staszica w Łodzi, rok 1915.
16 kwietnia 1915 roku protektorat nad Łódzką Orkiestrą Symfoniczną objął Karol Wilhelm Scheibler.
Choć okupacja niemiecka trwała do 11 listopada 1918 roku, to jednak już na początku 1915 roku życie muzyczne zaczęło w Łodzi na nowo pulsować, a jego rozwój – jak na czasy wojenne – był znaczny. Powstała Łódzka Orkiestra Symfoniczna i sezonowe zespoły symfoniczne. Ożywiła się działalność chórów kościelnych i żydowskiego „Hazomiru”, wznowiła swoją działalność „Lutnia”. 

"Gazeta Łódzka", rok 1916.

Właśnie w tych ciężkich latach wojennych powstała w Łodzi Łódzka Orkiestra Symfoniczna (przemianowana w 1921 roku na Łódzką Orkiestrę Filharmoniczną). Dzięki inicjatywie pianisty i dyrygenta Tadeusza Mazurkiewicza oraz Józefa Friedberga, skrzypka i właściciela składu nutowego oraz Gotliba Teschnera (nauczyciela gry na wiolonczeli w szkole muzycznej, właścicielaa księgarni i składu instrumentów muzycznych)….

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

… urządzono w lutym 1915 roku w Teatrze Wielkim koncert symfoniczny pod dyrekcją Tadeusza Mazurkiewicza, w celu przyjścia z pomocą materialną biedującym muzykom. Koncert ten dzięki nadzwyczajnej frekwencji był bardzo dochodowy. 

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

Zachęcony dużym powodzeniem 60-osobowy zespół złożony z zawodowych muzyków i amatorów postanowił nie rozpraszać się, lecz dalej odbywać próby pod kierownictwem Mazurkiewicza. Wybrano tymczasowy zarząd i ustalono nazwę „Łódzka Orkiestra Symfoniczna”.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

Łódzka Orkiestra Symfoniczna w muszli koncertowej w Helenowie w sezonie letnim, 1916 rok. Fot. z zasobu Archiwum Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

"Godzina Polski", rok 1916.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Na początku 1918 roku zarząd Sali Koncertowej przeszedł w ręce Alfreda Straucha, który przejął funkcje organizacyjno-administracyjne Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej, między innymi organizowanie koncertów, reklamę prasową, kontakty z dyrygentami i solistami.

Kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1923.


Kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1923.

W swojej „Czytelni Nowości” Strauch urządził agencję koncertową, której nadał nazwę „Dyrekcja Koncertów Alfreda Straucha”. 

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Już na początku sezonu 1918/1919 pojawiły się ogłoszenia koncertów Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej pod firmą „Dyrekcji koncertów Alfreda Straucha”.

"Głos Poranny", rok 1929.

Alfred Strauch, rok 1925.
Zakład fotograficzny: Fot. "HENRI" Łódź.
Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji.

"Ilustrowany Express Wieczorny", rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1929.

Alfred Strauch zorganizował wiele koncertów symfonicznych z udziałem światowej sławy artystów: Bronisława Hubermana, Artura Rubinsteina, Ady Sari, Andora Földesa, mimo nieustannych kłopotów finansowych wpływając na kulturę muzyczną naszego miasta.

"Ilustrowana Republika", rok 1930.

Alfred Strauch (w środku) w towarzystwie pianisty Artura Rubinsteina i skrzypka Pawła Kochańskiego. Fotografia wykonana z okazji tysięcznego koncertu jaki Agencja Koncertowa Alfreda Straucha zorganizowała w dawnym „Łódzkim Domu Koncertowym”, który wówczas nosił nazwę „Filharmonji”.  (Internetowy słownik Biograficzny http://www.ipsb.nina.gov.pl).

"Głos Poranny", rok 1930.


"Ilustrowana Republika", rok 1930.


"Ilustrowana Republika", rok 1930.

W 1927 roku Alfred Strauch sprzedał swoją księgarnię Mieczysławowi Glückowi i zajął się wyłącznie animacją przedsięwzięć kulturalnych.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Panorama", dodatek niedzielny "Republiki", rok 1930.

Poza koncertami Strauch organizował wieczory literackie i odczyty, między innymi Leo Belmonta, Kornela Makuszyńskiego, Karin Michaelis. 
Sprowadził z Berlina słynny kabaret „Niebieski Ptak”. W karnawale wynajmował salę Filharmonii na zabawy, w czasie wyborów – na zebrania i mityngi, w Sądny Dzień sala zamieniała się na Dom Modlitwy dla Starozakonnych… 


"Republika", rok 1925.

Poza dochodami z wynajmu sali Alfred Strauch posiadał udziały w kinie „Splendid”.

 "Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1933.



Z upływem lat właściciel gmachu, w którym znajdowała się Filharmonia, I.Werdiger, wymówił Strauchowi dzierżawę sali i zatrudnił go na nowych, niekorzystnych warunkach płacowych. 

"Republika", rok 1934.

5 czerwca 1934 roku Alfred Strauch popełnił samobójstwo wieszając się na galerii Filharmonii. 

"Głos Poranny", rok 1934.

"Echo", rok 1934.

Prasa uznała za prawdopodobną przyczynę targnięcia się na życie zasłużonego dla miasta dyrektora łódzkiej Filharmonii jego trudną sytuację finansową. 

"Głos Poranny", rok 1934.

W trzy dni później, 8 czerwca zmarła jego żona Regina (Rena), ciężko chora na serce i cukrzycę. 
"Głos Poranny", rok 1934.

"Głos Poranny", rok 1934.

Feliks Halpern wspominał później: „Wraz ze śmiercią Alfreda Straucha, pioniera ruchu muzycznego, miasto poniosło niepowetowaną stratę. Od tego czasu zamarło w Łodzi życie muzyczne. Mijają sezony, przerażająco do siebie podobne, mające charakter bezplanowej przypadkowości, bo nie ma jednostki zdolnej do podjęcia mądrej inicjatywy.” 

"Ilustrowana Republika", rok 1934.
Źródła:
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.
Alfons Pellowski. Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918.
Słownik pracowników książki polskiej.

"Głos Poranny", rok 1934.

100 lat Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Łódzkiej - Wojciech Kilar "Walc z Ziemi Obiecanej".
Muzyczna niespodzianka, jaką Orkiestra Symfoniczna FŁ przygotowała słuchaczom przed koncertami jubileuszowymi 17 i 18 lutego 2015 roku.
Źródło: YouTube.pl (Standardowa licencja YouTube)

Źródła zdjęć archiwalnych:
Internetowy Słownik Biograficzny http://www.ipsb.nina.gov.pl
Filharmonia od kuchni http://filharmoniaodkuchni.pl
Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji
oraz zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.

Fot. współczesne Monika Czechowicz