ALFRED STRAUCH – księgarz i animator kultury, pionier ruchu muzycznego w Łodzi.

Alfred Strauch –  urodził się w Warszawie, był synem Fajwela i Blimy z Frydlerów. W 1898 roku otworzył w Warszawie przy ulicy Niecałej 8 księgarnię nakładową ze składem nut Strauch i Sp., następnie A. Strauch i St. Silberstein.

W 1903 roku zlikwidował firmę i przeniósł się do Łodzi, gdzie po uzyskaniu koncesji otworzył księgarnię sortymentową z antykwariatem i wypożyczalnią książek przy ulicy Mikołajewskiej 4 (dziś ulica H. Sienkiewicza), przenosząc ją po kilku miesiącach na ulicę Dzielną 24, a w 1916 roku na ulicę Dzielną 16 (dziś ulica G. Narutowicza).

Kamienica przy ulicy Sienkiewicza 4. To tutaj Alfred Strauch otworzył swoją pierwszą księgarnię.

Jednodniówka "Księgarz Polski", rok 1909.

W latach 1905-1912 wydał 16 tytułów książek i broszur, z których dwie: Karola Kautsky’ego „Inteligencja a socjalizm” (1907) i K.I. Drekslera „Jak uchronić się od ciąży” (1911) skonfiskowała policja na polecenie cenzury.

Interesował się jako wydawca problematyką społeczno-ekonomiczną i chętnie wydawał książki z tego zakresu. 

Dziennik Urzędowy Komisariatu Ludowego m. Łodzi, rok 1919.

Zaniechawszy działalności nakładowej, zajął się prowadzeniem księgarni. W 1907 roku został członkiem Związku Księgarzy Polskich, brał udział w I Zjeździe Księgarzy Polskich w Warszawie. Ponadto prowadził znaczną na owe czasy wypożyczalnię książek z przewagą beletrystyki w czterech językach: polskim, rosyjskim, niemieckim i francuskim.

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

Jego firma nosiła zmieniające się w różnych latach nazwy: „Nauka”, „Czytelnia Powszechna”, wreszcie „Czytelnia Nowości”.

Kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Ekspress Wieczorny Ilustrowany", rok 1923.

Księgarnia (mieszcząca się od 1913 roku przy ulicy Dzielnej 16, a od 1919 przy Dzielnej 12) była ulubionym miejscem spotkań przedstawicieli świata literackiego i artystycznego. Tam też sprzedawano bilety na koncerty symfoniczne organizowane przez Łódzką Orkiestrę Symfoniczną (ŁOS) w Sali Koncertowej przy ulicy Dzielnej 18 (dziś Narutowicza 20), udostępnianej orkiestrze przez Ignacego Vogla na zasadzie wynajmu (więcej przeczytasz w baedekerze TUTAJ ).

Sala koncertowa Ignacego Vogla, ulica Dzielna 18 (dziś w tym miejscu znajduje się Filharmonia Łódzka).

Ulica Dzielna z widoczną salą Vogla (dziś ulica Gabriela Narutowicza).

Po II wojnie światowej budynek, pozostający wcześniej cały czas w rękach prywatnych, przejęło państwo. Wiązało się to z przeprowadzeniem w latach 1947-1948 generalnego remontu gmachu, w czasie którego zniszczono dużą część jego oryginalnego wystroju.

Zewnętrzna forma budynku uległa daleko idącemu zniekształceniu. W 1954 roku z ideologicznych głównie pobudek, skuto dekorację fasady, upraszczając znacznie jej kształt. 

Budynek Łódzkiej Filharmonii w 1966 roku.

W lipcu 1999 roku, tak zrośnięty z łódzką tradycją budynek, przy bezradności służb konserwatorskich, zniknął z powierzchni ziemi…

Obecna siedziba Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina autorstwa krakowskiego projektanta Romualda Loeglera  jest niewątpliwie jednym z najnowocześniejszych obiektów tego typu w Polsce.

Najstarsze zachowane zdjęcie „Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej”. Muszla koncertowa w parku im.Staszica w Łodzi, rok 1915.

16 kwietnia 1915 roku protektorat nad Łódzką Orkiestrą Symfoniczną objął Karol Wilhelm Scheibler.

Choć okupacja niemiecka trwała do 11 listopada 1918 roku, to jednak już na początku 1915 roku życie muzyczne zaczęło w Łodzi na nowo pulsować, a jego rozwój – jak na czasy wojenne – był znaczny. Powstała Łódzka Orkiestra Symfoniczna i sezonowe zespoły symfoniczne. Ożywiła się działalność chórów kościelnych i żydowskiego „Hazomiru”, wznowiła swoją działalność „Lutnia”. 

"Gazeta Łódzka", rok 1916.

Właśnie w tych ciężkich latach wojennych powstała w Łodzi Łódzka Orkiestra Symfoniczna (przemianowana w 1921 roku na Łódzką Orkiestrę Filharmoniczną). Dzięki inicjatywie pianisty i dyrygenta Tadeusza Mazurkiewicza oraz Józefa Friedberga, skrzypka i właściciela składu nutowego oraz Gotliba Teschnera (nauczyciela gry na wiolonczeli w szkole muzycznej, właścicielaa księgarni i składu instrumentów muzycznych)….

Informator m. Łodzi z kalendarzem na rok 1920.

… urządzono w lutym 1915 roku w Teatrze Wielkim koncert symfoniczny pod dyrekcją Tadeusza Mazurkiewicza, w celu przyjścia z pomocą materialną biedującym muzykom. Koncert ten dzięki nadzwyczajnej frekwencji był bardzo dochodowy. 

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

Zachęcony dużym powodzeniem 60-osobowy zespół złożony z zawodowych muzyków i amatorów postanowił nie rozpraszać się, lecz dalej odbywać próby pod kierownictwem Mazurkiewicza. Wybrano tymczasowy zarząd i ustalono nazwę „Łódzka Orkiestra Symfoniczna”.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

Łódzka Orkiestra Symfoniczna w muszli koncertowej w Helenowie w sezonie letnim, 1916 rok. Fot. z zasobu Archiwum Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina.

"Gazeta Łódzka", rok 1915.

"Godzina Polski", rok 1916.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Na początku 1918 roku zarząd Sali Koncertowej przeszedł w ręce Alfreda Straucha, który przejął funkcje organizacyjno-administracyjne Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej, między innymi organizowanie koncertów, reklamę prasową, kontakty z dyrygentami i solistami.

Kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1923.

Kalendarz informacyjno-adresowy na rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Express Wieczorny Ilustrowany", rok 1923.

W swojej „Czytelni Nowości” Strauch urządził agencję koncertową, której nadał nazwę „Dyrekcja Koncertów Alfreda Straucha”. 

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Już na początku sezonu 1918/1919 pojawiły się ogłoszenia koncertów Łódzkiej Orkiestry Symfonicznej pod firmą „Dyrekcji koncertów Alfreda Straucha”.

"Głos Poranny", rok 1929.

Alfred Strauch, rok 1925.

Zakład fotograficzny: Fot. "HENRI" Łódź.

Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji.

"Ilustrowany Express Wieczorny", rok 1923.

"Republika", rok 1923.

"Głos Poranny", rok 1929.

"Głos Poranny", rok 1929.

Alfred Strauch zorganizował wiele koncertów symfonicznych z udziałem światowej sławy artystów: Bronisława Hubermana, Artura Rubinsteina, Ady Sari, Andora Földesa, mimo nieustannych kłopotów finansowych wpływając na kulturę muzyczną naszego miasta.

"Ilustrowana Republika", rok 1930.

Alfred Strauch (w środku) w towarzystwie pianisty Artura Rubinsteina i skrzypka Pawła Kochańskiego. Fotografia wykonana z okazji tysięcznego koncertu jaki Agencja Koncertowa Alfreda Straucha zorganizowała w dawnym „Łódzkim Domu Koncertowym”, który wówczas nosił nazwę „Filharmonji”.  (Internetowy słownik Biograficzny http://www.ipsb.nina.gov.pl).

"Głos Poranny", rok 1930.

"Ilustrowana Republika", rok 1930.

"Ilustrowana Republika", rok 1930.

W 1927 roku Alfred Strauch sprzedał swoją księgarnię Mieczysławowi Glückowi i zajął się wyłącznie animacją przedsięwzięć kulturalnych.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1930.

"Panorama", dodatek niedzielny "Republiki", rok 1930.

Poza koncertami Strauch organizował wieczory literackie i odczyty, między innymi Leo Belmonta, Kornela Makuszyńskiego, Karin Michaelis. 

Sprowadził z Berlina słynny kabaret „Niebieski Ptak”. W karnawale wynajmował salę Filharmonii na zabawy, w czasie wyborów – na zebrania i mityngi, w Sądny Dzień sala zamieniała się na Dom Modlitwy dla Starozakonnych… 

"Republika", rok 1925.

Poza dochodami z wynajmu sali Alfred Strauch posiadał udziały w kinie „Splendid”.

 "Głos Poranny", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1933.

Z upływem lat właściciel gmachu, w którym znajdowała się Filharmonia, I.Werdiger, wymówił Strauchowi dzierżawę sali i zatrudnił go na nowych, niekorzystnych warunkach płacowych. 

"Republika", rok 1934.

5 czerwca 1934 roku Alfred Strauch popełnił samobójstwo wieszając się na galerii Filharmonii. 

"Głos Poranny", rok 1934.

"Echo", rok 1934.

Prasa uznała za prawdopodobną przyczynę targnięcia się na życie zasłużonego dla miasta dyrektora łódzkiej Filharmonii jego trudną sytuację finansową. 

"Głos Poranny", rok 1934.

W trzy dni później, 8 czerwca zmarła jego żona Regina (Rena), ciężko chora na serce i cukrzycę. 

"Głos Poranny", rok 1934.

"Głos Poranny", rok 1934.

Feliks Halpern wspominał później: „Wraz ze śmiercią Alfreda Straucha, pioniera ruchu muzycznego, miasto poniosło niepowetowaną stratę. Od tego czasu zamarło w Łodzi życie muzyczne. Mijają sezony, przerażająco do siebie podobne, mające charakter bezplanowej przypadkowości, bo nie ma jednostki zdolnej do podjęcia mądrej inicjatywy.” 

"Ilustrowana Republika", rok 1934.

Źródła:

Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik biograficzny.

Alfons Pellowski. Kultura muzyczna Łodzi do roku 1918.
Słownik pracowników książki polskiej.

"Głos Poranny", rok 1934.

100 lat Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Łódzkiej - Wojciech Kilar "Walc z Ziemi Obiecanej".

Muzyczna niespodzianka, jaką Orkiestra Symfoniczna FŁ przygotowała słuchaczom przed koncertami jubileuszowymi 17 i 18 lutego 2015 roku.

Źródło: YouTube.pl (Standardowa licencja YouTube)

Źródła zdjęć archiwalnych:

Internetowy Słownik Biograficzny http://www.ipsb.nina.gov.pl

Filharmonia od kuchni http://filharmoniaodkuchni.pl

Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji

oraz zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi.

Fot. współczesne Monika Czechowicz

Przeczytaj jeszcze:
Ulica Dzielna 18, Narutowicza 20.... czyli historia Teatru Thalia - i co było dalej?
Łódzkie życie muzyczne w połowie XIX stulecia.
POCZĄTKI ŁÓDZKIEGO MUZYKOWANIA i… najstarszy zespół łódzkich puzonistów
WIELKA INAUGURACJA TEATRU WIELKIEGO, czyli inwestycja Fryderyka Sellina.
Kilka słów o teatrach polskich w Łodzi - u progu XX wieku.