środa, 4 lutego 2015

Pałac Karola Poznańskiego, ulica Gdańska 32.

Pałac wzniesiony w latach 1904-1908 dla syna słynnego łódzkiego fabrykanta Izraela Kalmanowicza Poznańskiego - Karola, jednego z dyrektorów spółki akcyjnej wyrobów bawełnianych. 

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

Karol Poznański z Felicją z Osserów (1887)

Karol Poznański był przemysłowcem, miał wyższe wykształcenie uniwersyteckie i tytuł doktora chemii. Od 1891 roku pełnił funkcję członka rady nadzorczej i dyrektora Towarzystwa Akcyjnego Wyrobów Bawełnianych Izraela Kalmana Poznańskiego, zajmując się głównie technicznymi zagadnieniami produkcji. Od 1895 roku był członkiem rady nadzorczej Banku Dyskontowego Warszawskiego, od 1920 roku członkiem wspierającym Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Chemicznego, zasiadał w komitecie synagogi reformowanej przy al. Kościuszki, był członkiem Towarzystwa Talmud Tora.

Mieczysław, Stanisław i Leon Poznańscy (synowie Karola Poznańskiego)

Karol ożenił się z córką znanego przemysłowca łódzkiego Adama Ossera, Felicją (Fajgą; 1867-1930), z którą miał czterech synów – zmarłego podczas studiów medycznych w Szwajcarii Mieczysława (1889-1915), Leona (1890-1970), Stanisława (1894-1943) i Jerzego (1899-1925).
Przeczytaj w baedekerze:

Mieczysław i Leon Poznańscy

Stoją od lewej: Felicja z Osserów Poznańska (żona Karola), Leon Poznański (syn Karola), Urszula Poznańska (żona Leona). Siedzą: Karol Poznański (syn Izraela), Mieczysław Andrzej (syn Leona, wnuk Karola).

Karol Poznański z wnukiem Mieczysławem Andrzejem (1926)

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Karol Poznański zmarł w Łodzi, pochowany został na cmentarzu przy ulicy Brackiej.

Mauzoleum rodziny Poznańskich.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.



U zbiegu ulic Długiej (obecnie Gdańskiej) i Pasażu Schultza (obecnie al. 1 Maja), wznieśli swój pałac Felicja z Osserów i Karol Poznańscy.Wybudowany został w 1904 roku według projektu Adolfa Zelingsona (Selighsohna) i jest najlepiej zachowanym pałacem rodziny Poznańskich. Obecnie główna siedziba Akademii Muzycznej.

Budowla ma charakter eklektyczny: łączy dominujące w jej architekturze elementy włoskiego renesansu i baroku z m.in. motywami secesyjnymi. 


Pałac został zaprojektowany na planie podkowy jako budynek jednopiętrowy, z wysokimi suterenami i mieszkalnym poddaszem. 


Budowla składa się z dwóch skrzydeł bocznych i części frontowej, w której na obu kondygnacjach znajdowały się pomieszczenia reprezentacyjne: salony i jadalnie (dziś sale koncertowe i wykładowe), przeszklone halle, gabinety, buduary, pokój bilardowy (dziś Dział Nauczania). 


Na piętrze mamy także ogród zimowy przykryty efektownym szklanym dachem, widocznym od strony ogrodu.


Pomieszczenia w skrzydle bocznym służyły domownikom, w suterenach mieściły się pomieszczenia gospodarcze i kotłownia centralnego ogrzewania (był to pierwszy budynek w Łodzi posiadający centralne ogrzewanie już w fazie projektu). 


Poddasze zamieszkiwała służba (dziś znajdują się tu ćwiczeniówki).


Do budynku prowadzą trzy wejścia: reprezentacyjne z podjazdem i podcieniami od alei 1 Maja, wejście od strony ulicy Gdańskiej prowadzące dawniej na parter i do suteren oraz wejście gospodarcze od strony podwórza.


Rozpoznawalnym elementem pałacu stał się umieszczony w narożniku półokrągły ryzalit, przykryty spłaszczoną kopułą.



Pałac i otaczający go niewielki park (dawniej ogród, w którym znajdowała się także oranżeria) ze znajdującym się w podwórzu budynkiem kordegardy okala zdobiony parkan z maszkaronami i literą P na tablicach herbowych.


Pełne przepychu wnętrza rezydencji zachowały do dziś wiele ze swej świetności: boazerie z różnogatunkowego drewna, stiukowe sufity, sztukatorskie dekoracje, witraże, marmurowe kominki, żyrandole, kinkiety, meble. 


Uwagę przyciąga wewnętrzna klatka schodowa wyłożona ciemnym marmurem z wachlarzowymi schodami biegnącymi wzdłuż ściany i zdobną kutą balustradą. 


Klatkę zdobi witraż z warsztatu Richarda Schleina z Zittau.


Pałac został zaplanowany jako budowla mieszkalna przeznaczona dla jednej rodziny i dla służby. Z czasem zamieszkały w nim również rodziny akcjonariuszy spółki. 


Podczas okupacji mieściła się tutaj niemiecka Städtische Musikschule, która działała niemal do końca 1944 roku. Na egzemplarzach nut, jakie przejęła po tej szkole uczelniana biblioteka, istnieją pieczątki z jej pełną nazwą: Städtische Musikschule, Litzmanstadt, Danziger Str. 32.

Städtische Musikschule, ok. 1940.
(zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi)


W pałacu mieszczą się sale koncertowe, sale wykładowe i ćwiczeniowe dla studentów (również w budynku kordegardy), Studio Komputerowe Muzyki Elektronicznej, Pracownia Elektroakustyczna. Tutaj urzędują Władze Uczelni i administracja.


Pałac był także plenerem filmowym.
Tutaj Andrzej Wajda kręcił zdjęcia do "Ziemi obiecanej", jego wnętrza to filmowa kawiarnia, do której codziennie chodzi literat Olszowski (Jerzy Duszyński), niespodziewany opiekun tytułowej bohaterki filmu "Awantura o Basię". W kilku scenach można zauważyć podjazd i ozdobne drzwi, którymi wychodzi Stanisław Olszowski, a następnie odjeżdża dorożką w stronę dzisiejszej ulicy 1 Maja...

"Awantura o Basię", film z roku 1959. Reżyseria Maria Kaniewska.
źródło: YouTube

Już nie zwykłą kawiarnię, ale wnętrze pałacu najbogatszego bohatera "Ziemi Obiecanej" - fabrykanta Hermana Buholca (Andrzej Szaławski), można zobaczyć w scenie porannej modlitwy, którą odmawia w dawnej sali jadalnej pałacu (zobacz TUTAJ).
Obecna sala koncertowa zagrała kantor w słynnej scenie kłótni Horna (Piotr Fronczewski) z Buholcem:

"Ziemia obiecana" (fragment), film z roku 1974. Reżyseria Andrzej Wajda
źródło: YouTube

"Ziemia obiecana", film z roku 1974. Reżyseria Andrzej Wajda
źródło: YouTube

W tym samym miejscu odbywa się również rozmowa Buholca z Karolem Borowieckim (Daniel Olbrychski). Salę można rozpoznać po dekoracyjnym kominku znajdującym się za biurkiem fabrykanta.


Jedna z najbardziej rozpoznawalnych scen obrazu Wajdy toczy się na podjeździe przed pałacem. Karol Borowiecki otrzymuje od swojej kochanki Lucy Zuckerowej (Kalina Jędrusik) informację o podwyżce ceł na bawełnę i odszukuje kompletnie pijanego Moryca Welta (Wojciech Pszoniak). Aby otrzeźwić przyjaciela, wylewa na niego wiadro pomyj, które zabiera człowiekowi sprzątającemu podjazd. Welt, postawiony w ten sposób na nogi pod wpływem dobrych wiadomości wskakuje ze szczęścia na parkan otaczający pałac... 


W serialu "Kariera Nikodema Dyzmy" pałac Karola Poznańskiego zagrał hotel Europa, w którym odbyło się przełomowe dla bohatera spotkanie. Choć trafia na przyjęcie rządowe zupełnie przez przypadek, wzbudza swoim zachowaniem tak duże zainteresowanie, że otrzymuje ciekawą propozycję pracy...

Fot. Monika Czechowicz
Fot. archiwalne z: Andrzej Machejek [red]. Imperium rodziny Poznańskich w Łodzi.


źródła: 
Ewa Grzelak, Małgorzata Laurentowicz-Granas, Mirosław Jaskulski, Krzysztof Stefański, [red] Andrzej Machejek. Imperium rodziny Poznańskich w Łodzi.
Oficjalna strona Akademii Muzycznej w Łodzi
Mirosław Jaskulski, Małgorzata Laurentowicz-Granas, Maria Świątkowska, [red] Ryszard Czubaczyński. Pałac Poznańskich w Łodzi.
Bożena Janicka [red]. Filmowcy. Polskie kino według jego twórców.
Przewodnik po filmowej Łodzi.