baedeker łódzki: Adam Osser - przemysłowiec i społecznik.

piątek, 1 lutego 2019

Adam Osser - przemysłowiec i społecznik.

W 1886 roku warszawski kupiec Adam Osser utworzył w Łodzi skład bawełny. Pomyślna koniunktura zachęciła go do budowy własnej fabryki. Wspólnie ze szwagrem Albertem Jarocińskim i z Majerem Feikindem wznieśli przy ówczesnej ulicy Widzewskiej 204 (dzisiaj Kilińskiego 222) okazałą przędzalnię bawełny.

Fabryka Ossera mieściła się u zbiegu dzisiejszych ulic Przybyszewskiego i Kilińskiego, tu gdzie przez długie lata po ostatniej wojnie miała swoją siedzibę Fabryka Osprzętu Samochodowego "Polmo".

Adam Osser

Adam (Abe) Osser urodził się w 1863 roku w Warszawie, był synem Szlamy, kupca, i Anny (Ajdli) Hertz. Po ukończeniu wyższej szkoły handlowej im. Leopolda Kronenberga w Warszawie odbył praktykę w niemieckich i angielskich firmach prowadzących handel bawełną.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1908.

W 1886 roku otworzył w Łodzi przy ulicy Juliusza 15 (dziś ul. Dowborczyków) własny skład handlu bawełną. Prowadził go z rozmachem, otworzył oddziały swojej firmy w Azji Środkowej i Persji.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Nie dziwi więc, że wkrótce mógł otworzyć własny zakład przemysłowy. Stało się to w 1903 roku.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1913.

W 1902 roku rozpoczął budowę przędzalni bawełny przy ulicy Widzewskiej (dziś Kilińskiego). W lipcu następnego roku przędzalnia została uruchomiona, fabryka zatrudniała wówczas 364 robotników. W 1905 roku miała już 2,5 miliona rubli rocznego obrotu. Po wycofaniu się wspólników Osser samodzielnie prowadził firmę.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1913.

Po zakończeniu wojny w 1918 roku, po zniszczeniach wojennych Osser zaciągnął kredyty i uruchomił zakład, a w 1923 roku przedsiębiorstwo zostało przekształcone w spółkę akcyjną "Przemysł Bawełniany Adam Osser Spółka Akcyjna w Łodzi" z kapitałem 3 milionów złotych. Nowocześnie wyposażona przędzalnia zatrudniała od 430 do 830 robotników.

Podręczny Rejestr Handlowy, rok 1926.

"Republika", rok 1923.

Adam Osser był jednym z założycieli oraz wieloletnim członkiem Rady Nadzorczej Składów Towarowych "Warrant", istniejących w Łodzi od 1899 roku.

Informator m. Łodzi z kalendarzem, 1920.

Adam Osser był członkiem Komitetu Giełdowego (w latach 1900-1930), akcjonariuszem Spółki Akcyjnej Wyrobów Bawełnianych I. K. Poznańskiego w Łodzi oraz członkiem Sekcji Przemysłu Włóknistego przy Towarzystwie Popierania Rosyjskiego Przemysłu i Handlu (w 1913 roku), przekształconej w 1920 roku w Związek Przemysłu Włókienniczego w Państwie Polskim. W latach 1923-1930 Osser wchodził w skład zarządu Związku.

"Republika", rok 1927.

Był jednym z założycieli Zrzeszenia Producentów Przędzy Bawełnianej w Polsce (1929) i członkiem jego zarządu do 1932 roku, członkiem Rady i zarządu Banku Handlowego w Łodzi (w 1924 roku) oraz wiceprezesem Rady Banku w latach 1926-1930.

Jako właściciel znalazł się na początku XX wieku w dość wąskiej grupie milionerów przemysłu. Nie dziwi zapis z 1914 roku: trzy tysiące rubli dla Łódzkiego Żydowskiego Towarzystwa Dobroczynności...

"Republika", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1930.

Pomimo bogatego kalendarza zajęć, Osser parał się działalnością społeczną, był też kolekcjonerem sztuki, przy czym kupował obrazy zarówno artystów polskich (między innymi Fałata), jak i zagranicznych. Był miłośnikiem motoryzacji, miał dwa samochody, co na tamte łódzkie czasy było wprost ekstrawagancją (pamiętajmy, że w 1914 roku w całym mieście zarejestrowanych samochodów było raptem czterdzieści kilka).

W 1904 roku Adam Osser został radnym honorowym Magistratu m. Łodzi. Od 1925 roku pełnił funkcję honorowego konsula królestwa Włoch w Łodzi.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

"Głos Poranny", rok 1932.

Był odznaczony Orderem Komandorskim Korony Włoskiej.

"Panorama", 18 września 1932 roku.

Adam Osser był żonaty z Miną, córką zamożnego fabrykanta i społecznika Zygmunta Jarocińskiego (więcej o Jarocińskich w baedekerze TUTAJ). Mieli córkę Felę (żonę Karola Hertza) oraz dwóch synów: Stefana i Janusza.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1901.

Fabryka Zygmunta Jarocińskiego przy ulicy Targowej.

Mina, z domu Jarocińska, była nie mniejszą społeczniczką niż jej rodzice i mąż. Aktywnie działała na rzecz najbiedniejszych łodzian.

W 1898 roku zrodziła się inicjatywa założenia schroniska dla dzieci żydowskich. Było to coś na kształt późniejszych żłobków i przedszkoli. Schronisko miało być czynne tylko w dzień i miało objąć opieką dzieci w wieku 2-5 lat, "aby rodzice mogli zająć się całodziennym zarobkiem". Chodziło o to, żeby dzieci nie wychowywała ulica, która w tym czasie, jak mówiono, zrobiła się jeszcze bardziej niebezpieczna, bowiem w Łodzi akurat ruszyły pierwsze elektryczne tramwaje.

"Rozwój", rok 1906.

Schronisko zapewniało pobyt całodzienny plus darmowe wyżywienie i bezpłatną odzież. Grupę założycielską stanowiły żony bogatych kupców i przemysłowców, między innymi Dorota Landau, Felicja Poznańska (żona Karola), Regina Silberstein (żona Stanisława), a także Mina Jarocińska-Osser i inne panie.

"Gazeta Łódzka", rok 1916.

Całością kierował specjalny komitet, w którym znalazła się także Mina Jarocińska-Osser. Za opiekę lekarską odpowiedzialny był między innymi dr Seweryn Sterling. Schronisko kilka razy zmieniało siedzibę, przenosząc się do coraz większej i wygodniejszej (ostatni adres to Smugowa 4), zmieniło też nazwę.

Budynek dawnego schroniska dla żydowskich dzieci przy ulicy Smugowej 4.

Luksusów tu nie było, liczyła się przede wszystkim opieka - wydatki na jedno dziecko to skromne 10 kopiejek dziennie, a ośrodek działał zarówno w czasie wojny jak i w okresie międzywojennym. I zawsze w kierownictwie można było znaleźć Minę Osserową - aż do 1938 roku, to jest do roku jej śmierci.

"Głos Poranny", rok 1938.

"Republika", rok 1938.

"Hasło Łódzkie", rok 1930.

Adam Osser zmarł 9 września 1932 roku w Wiedniu. Miał 69 lat.

"Republika", rok 1932.

Pochowany został w Łodzi na cmentarzu żydowskim przy ulicy Brackiej.

Grób rodziny Adama Ossera w Łodzi.

"Głos Poranny", rok 1932.

"Ilustrowana Republika", rok 1932.

Po śmierci Adama Ossera firmę prowadził nadal zarząd spółki "Adam Osser" Spółka Akcyjna.

"Głos Poranny", rok 1938.

"Ilustrowana Republika", rok 1939.

W latach okupacji hitlerowskiej Niemcy zdemontowali maszyny włókiennicze i wprowadzili tu produkcję części do samolotów i samochodów.

"Dziennik Łódzki", rok 1948.

Po 1945 roku utrzymano produkcję części motoryzacyjnych i silników. Dawna przędzalnia Adama Ossera otrzymała nazwę Fabryka Osprzętu Samochodowego "Polmo".