sobota, 2 lutego 2019

Józef Ab - w walce z analfabetyzmem w Łodzi.


Józef Lajb Ab (1863-1941) był właścicielem i dyrektorem szkoły i działaczem oświatowym. Urodził się w Łodzi, był synem Leona (Lewina) i Szpryncy z Codików. Pracę w szkolnictwie podjął w roku 1885 na podstawie absolutorium szkoły wyższej. W latach 1897-1910 był prezesem Towarzystwa Nauczycieli i Nauczycielek Żydów oraz członkiem Komitetu Walki z Analfabetyzmem. 

"Nowy Kurier Łódzki", rok 1911.

W 1910 roku założył przy ulicy Spacerowej 29 (dzisiaj al. Kościuszki) 7-klasową Żeńską Szkołę Handlową, przenosząc ją następnie w 1911 roku na ulicę Narutowicza (wówczas ulica Dzielna), a w 1913 roku na ulicę Zieloną 8.

Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1914.

"Godzina Polski", rok 1916.

"Godzina Polski", rok 1917.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

W 1918 roku szkoła została przekształcona na Gimnazjum Żeńskie o profilu humanistycznym i znalazła swoją siedzibę przy ulicy Zielonej 10. Pierwsze matury przeprowadzono w 1920 roku. 

Budynek szkoły przy ulicy Zielonej.


"Ilustrowana Republika", rok 1930.

"Głos Poranny", rok 1930. 

"Republika", rok 1924.

"Republika", rok 1924.
  
"Najer Fołksbłat", rok 1929.

W roku szkolnym 1925/26 szkoła została przejęta przez grono nauczycieli występujące formalnie jako „Zrzeszenie Pedagogów. Spółka z o.o.”. 
"Głos Poranny", rok 1933.

W 1931 roku Ab wprawdzie przestał pełnić funkcję dyrektora szkoły, pozostał jednak jej właścicielem, zaś szkoła otrzymała imię Józefa Aba. 

"Głos Poranny", rok 1933.

"Głos Poranny", rok 1935.

"Głos Poranny", rok 1935.

Szkoła nie posiadała praw gimnazjum państwowego, dopiero w roku szkolnym 1938/39 gimnazjum uzyskało takie prawa, natomiast liceum nadal ich nie posiadało. Po przejściu Aba w stan spoczynku dyrektorem szkoły został Ludwik Krajeński, a w latach 1933-1939 Stella Estera Reinowa. Nauczanie odbywało się w języku polskim, lekcje języka hebrajskiego traktowano jako nadobowiązkowe.

"Głos Poranny", rok 1936.

"Głos Poranny", rok 1937.


W latach 30. ubiegłego wieku Ab mieszkał wraz z córką przy ulicy Piotrkowskiej 118.


W latach okupacji niemieckiej Józef Ab mieszkał w getcie łódzkim, przy ulicy Dworskiej 14 (dzisiaj WiN).

"Głos Poranny", rok 1934.

Ab był żonaty z Bertą (Bajlą Gitlą), lekarzem dentystą, z którą miał córkę Nadieżdę – nauczycielkę i plastyczkę oraz syna Michała – studenta matematyki, który jako sanitariusz zmarł w szpitalu pod Tarnopolem i został pochowany w Buczaczu. Losy jego siostry Nadieżdy są nieznane.

"Godzina Polski", rok 1918.

Józef Ab zmarł w getcie łódzkim 7 lutego 1941 roku i spoczywa na cmentarzu przy ulicy Brackiej. 
(Zdjęcie wykonane w 2008 roku, nadesłane przez Panią Irenę Francuz-Malczewską. Bardzo dziękuję za udostępnienie).

Pozostałe zdjęcia współczesne Monika Czechowicz


"Kurier Łódzki", rok 1911. 
Źródła:
K. Baranowski. Żydowskie szkoły ogólnokształcące w Łodzi w latach 1918-1939.
Andrzej Kempa, Marek Szukalak. Żydzi dawnej Łodzi. Słownik Biograficzny.

Gdańska

Fot. Monika Czechowicz