baedeker łódzki: 12/19/24

czwartek, 19 grudnia 2024

Historia łódzkiej pończoszki.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

W okresie międzywojennym Łódź przodowała w produkcji oraz jakości wyrobów pończoszniczych.

Produkcja wyrobów pończoszniczych sposobem mechanicznym datuje się w Polsce od roku 1882 – została wtedy założona pierwsza fabryka pończoch. Swoją produkcję na maszynach ketonowych (które były wówczas jedynymi do wyrobów pończoszniczych) zaczęły wtedy Zakłady Żyrardowskie. Jednocześnie w Aleksandrowie pod Łodzią zaczęła się masowa produkcja bardzo tanich pończoch (80 kopiejek -1,5 rubla za tuzin).

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

U schyłku XIX stulecia zaczęła się nowa era w branży pończoszniczej: przybyły do Łodzi pierwsze maszyny ręczne, tak zwane „Rundmaschinen” i maszyny mechaniczne marki „Standart”, które produkowały pończochy bez szwów.
„Rundmaszyny” z błyskawiczną szybkością rozpowszechniły się w Polsce. Pończochy na nich wyrabiane, miały tę ogromną zaletę, że swoją jakością prześcigały dotychczasowe wyroby wytwarzane na prymitywnych tzw. „szlak-maszynach”, i prędko opanowały rynek w Polsce i w Rosji. Popyt na artykuły pończosznicze był tak wielki, że na początku XX stulecia liczba maszyn pończoszniczych sięgała kilku tysięcy.
Jeszcze bardziej rozpowszechniły się maszyny mechaniczne systemu amerykańskiego „Sandart”. I tym razem pierwszą firmą, która sprowadzała te maszyny były Zakłady Żyrardowskie. Wkrótce jednak już 150 „Standartów” znajdowało się w różnych łódzkich i aleksandrowskich fabrykach.
Łódź zaczęła zasypywać rynek pończoszniczy tanimi wyrobami, zaczynając od polskiej wsi, aż po daleki Sybir.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Łódź rozwijała dynamicznie produkcję pończoch, aż do I wojny światowej, która przerwała ten rozwój. Przemysł pończoszniczy załamał się, władze okupacyjne konfiskowały zapasy towarów, maszyny, wyposażenie fabryk. Nie dotyczyło to oczywiście tylko przemysłu pończoszniczego w Łodzi.
Dopiero w 1917 roku, dzięki przeoczeniu Niemców, którzy znieśli sekwestr na pończochy dziecinne, przemysł pończoszniczy zaczął się znów rozwijać. Pod pretekstem pończoch dziecinnych masowo wyrabiano też inne gatunki pończoch.
Po zakończeniu I wojny światowej, przemysł pończoszniczy był pierwszym, który ruszył pełną parą w wolnej już Polsce. Możliwe, że stało się tak również dzięki temu, że przemysł pończoszniczy nie był zbyt skomplikowany i brak przędzy bawełnianej i wełnianej można było zastąpić przędzą ze starych szmat, przerabianych w przędzalniach łódzkich.
I właśnie dzięki tej okoliczności, że przemysł pończoszniczy ruszył po wojnie jako pierwszy, wielu przedsiębiorców z kapitałem przerzuciło się na tę branżę - w bardzo krótkim czasie ilość fabryk pończoszniczych podwoiła się w stosunku do okresu sprzed 1914 roku. Fakt ten miał ujemny wpływ na ceny. Uszczuplony rynek (bez rynku w Rosji, oczywiście), który siłą rzeczy musiał ograniczyć się na Polskę i częściowo na Rumunię, nie mógł skonsumować całej produkcji i w rezultacie nastąpiła szalona konkurencja, która spowodowała sprzedaż wyrobów prawie po kosztach, w celu utrzymania maszyn w ruchu i płac dla robotników.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Konkurencja ta zmusiła przezorniejszych fabrykantów do pomyślenia o nowych systemach produkcji, udoskonaleniach technicznych i sprowadzeniu nowych maszyn. W tym czasie jednak wyłoniły się nowe przeszkody: brak kapitału, kredytu i… rynków zbytu. To umożliwiło wejście do Polski wyrobów produkcji zagranicznej, z powodzeniem konkurujących z wyrobami krajowymi.
Poprawiła sytuację inflacja marki polskiej: robocizna była tak tania, że nasza produkcja zaczęła konkurować z zagranicą i zaczął się potężny eksport do Rumunii, Jugosławii, Austrii i nawet do Anglii.
Nastąpił rok 1924 – stabilizacja waluty i ogromny spadek cen. Potężny kryzys w całym przemyśle, wstrzymanie eksportu, masowe upadłości – kryzys ten, nie ominął także przemysłu pończoszniczego i niejeden z łódzkich fabrykantów nosił się z zamiarem zlikwidowania swojego przedsiębiorstwa… Aż naraz sytuacja znów uległa zmianie. Przyczyniły się do tego dwie okoliczności: po pierwsze wojna celna z Niemcami i po drugie… moda na krótkie sukienki i przezroczyste pończoszki u pań, oraz krótkie spodnie z pantoflami u panów.

"Ilustrowana Republika", rok 1927.

Niemcy zawsze konkurowały z produkcją polską, zwłaszcza w artykułach cienkich i gatunkowo lepszych. Uprzywilejowana umowa celna Niemców z Rosją udostępniła im opanowanie rynków rosyjskich dla ich wyrobów pończoszniczych. Konkurencja ta doszła do takich rozmiarów, że posiadacze „Coton”- maszyn, wyrabiających lepsze artykuły pończosznicze, zmuszeni byli unieruchomić swe maszyny. Nawet taka potężna firma jak Zakłady Żyradowskie, nie mogła podołać konkurencji niemieckiej. Po ogłoszeniu wojny celnej między Niemcami i Polską sprawa ta uległa zmianie. Niemcy z powodu bardzo wysokiego cła nie mogły eksportować do Polski, moda zaś wpłynęła na zwiększony popyt na lepsze gatunkowo pończochy i skarpetki (moda na krótkie spodnie u panów wpłynęła na to, że i oni chcieli nosić ładniejsze skarpety…)

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Przemysł pończoszniczy stanął przed zagadnieniem zaopatrzenia się w nowoczesne maszyny i cienką przędzę do wyrobu dobrego i ładnego towaru. I przemysłowcy łódzcy tę próbę wytrzymali.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

J. LIBERMANN

Agentura Maszyn Pończoszniczych.

Firma założona w 1905 roku.

Było to pierwsze tego typu przedsiębiorstwo, reprezentujące wiele firm zagranicznych na terenie Polski: G.S. Grosser, Markersdorf fabrykę maszyn dzianych i tzw. "spulmaszyn", Ernst Bechert, Chemintz, światowej sławy fabrykę igieł pończoszniczych i dzianych, Einsbüdel koło Chemintz, G. m.b. H. fabrykę maszyn "Colton", Otto Seifert, Burgstädt, fabrykę maszyn do wyrobów dzianych (Ketlenstühle), Kappel, Cheminitz, fabrykę Raschel-maszyn i Bernchald Kӧhler, Chemnitz, fabrykę specjalnych maszyn do szycia trykotaży.

W okresie międzywojennym Łódź przodowała w produkcji oraz jakości wyrobów pończoszniczych. W Łodzi znajdowały się najnowsze maszyny, najcieńsza przędza, i wyroby które swoją jakością nie ustępowały produkcji światowej.

"Ilustrowana Republika", rok 1929.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Fabryka Pończoch Adolf Kebsz

Firma powstała w 1886 roku.

Była to jedna z pierwszych fabryk pończoszniczych w Łodzi, pracująca początkowo systemem ręcznym. W 1900 roku zarząd nad firmą objął Adolf Kebsz (syn założyciela), który w krótkim czasie rozbudował i zmodernizował przedsiębiorstwo i rozpoczął produkcję pończoch na ogromną skalę, zasilając rynek krajowy i eksportując wyroby do Rosji. W 1928 roku zarząd firmy stał się spółką akcyjną, była to pierwsza fabryka pończoch w Polsce, której zarząd stanowiła spółka akcyjna.

Była to wówczas największa fabryka pończoch w Polsce, produkowała przeszło 3 tysiące tuzinów pończoch tygodniowo.

Wyroby ze znakiem "Murzynek" opatrzone nazwą Negrita znane były w całej Polsce i poza jej granicami.

W 1927 roku wyroby pończosznicze firmy Kebsz zdobyły w Paryżu złoty medal i nagrodę Grand Prix avec medaille d'or, w tym samym roku zostały nagrodzone w Rzymie podobnymi nagrodami.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Wilhelm Lürkens &Sukcesorowie

Firma założona została w 1885 roku przez Wilhelma Lürkensa.

Przed 1914 rokiem wyroby przedsiębiorstwa, zwłaszcza pończosznicze, rozpowszechnione były na terenie całego imperium Rosyjskiego. Od 1922 roku firma Lürkens rozpoczęła produkcję gotowej bielizny dzianej i trykotowej. Fabryka posiadała własną przędzalnię, szarpalnię, trykociarnię, szwalnię oraz apreturę do jedwabiu (także do wyrobu jedwabnych pończoch).

Firma Lürkens posiadała własne składy i przedstawicielstwa w całej Polsce.

Przeczytaj w baedekerze:

Fabryka i pałac Wilhelma Lürkensa

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch P. Hollenderski.

Firma istniała od 1882 roku. Założona przez Holenderskiego (Hollenderskiego), prowadzona później przez jego syna. Dzięki rynkowi rosyjskiemu fabryka rozwinęła się znacznie przed I wojną światową, także w okresie międzywojennym posiadała dobry, unowocześniony park maszyn pończoszniczych i krajowe rynki zbytu.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch Mozes Rozenfeld i Syn.

Założona w 1899 roku.

Przed I wojną światową rozwijała się intensywnie, w okresie wojny została całkowicie unieruchomiona. W okresie międzywojennym wznowiła produkcję i to pomyślnie: w 1928 roku uruchomiła nową fabrykę przy ulicy Pomorskiej wyposażoną w nowoczesne maszyny do produkcji pończoch.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna fabryka wyrobów pończoszniczych Jakób Kohan

Założona w 1890 roku przez Jakuba (Jakóba) Kohana, pioniera mechanicznej produkcji pończoch w Łodzi. Zaopatrywał w swe wyroby cały rynek rosyjski. W czasie I wojny światowej fabryka została całkowicie zdewastowana, niemieccy okupanci zarekwirowali gotowe wyroby, przędzę oraz urządzenia produkcyjne. Po wojnie właściciel fabryki powrócił do Łodzi i udało mu się odbudować firmę i wznowić produkcję, szybko modernizując fabrykę.

Kohan wybudował również nowy gmach fabryczny przy ulicy Pomorskiej przystosowując go wyłącznie do pracy maszyn systemu "Cotton". Fabryka produkowała pończochy bawełniane, tzw. fil d'ecosse, jedwabne i z jedwabiu Rendberga oraz skarpetki gładkie i w desenie.

Jakub Kohan był również jednym z inicjatorów założenia stowarzyszenia przedsiębiorców branży pończoszniczej.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch TIP-TOP

Firma została założona w 1905 roku przez I. A. Ajzenberga.

Fabryka produkowała pończochy damskie i skarpety męskie i dziecinne, jej wyroby były wielokrotnie nagradzane na międzynarodowych wystawach, między innymi w Rzymie w 1926 roku wyroby tej firmy otrzymały złoty medal za jakość i asortyment.

Fabryka i biuro firmy "Tip-Top" mieściły się przy ulicy Lipowej 4.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch i Rękawiczek Henryk Szmulowicz

Firma założona w 1905 roku przez Henryka Szmulowicza. Przed I wojną światową fabryka pracowała wyłącznie na eksport do Rosji, w okresie międzywojennym jej wyroby znajdowały zbyt na rynku krajowym.

Specjalnością firmy były wyroby fantazyjne i wzorzyste, produkowano również rękawiczki.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Fabryka Pończoch Jakób Pfeffer

Mechaniczna fabryka pończoch powstała w Myszkowie w 1908 roku. W 1918 roku została przeniesiona do Łodzi, gdzie w szybkim czasie rozrosła się w duże przedsiębiorstwo.

Fabryka produkowała wszelkiego rodzaju wyroby pończosznicze oraz rękawiczki.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch braci Seidenwurm

W 1912 roku bracia Mozes i Jankiel Seidenwurmowie otworzyli w Łodzi przy ulicy Pańskiej 58 (dzisiejsza ulica Żeromskiego) niewielką fabrykę pończoch z 13 maszynami (działała pod firmą "Seidenwurm Bracia"), powiększoną po dwóch latach o kolejne 27 maszyn i nową fabrykę przy ul. Kilińskiego.

W 1922 roku przenieśli produkcję do nowego budynku fabrycznego przy ulicy Pomorskiej 163.

Mozes (Mosze) Seidenwurm (Zajdenwurm) był synem Aszera Zeliga, właściciela wytwórni pończoch, założonej w 1894 roku.

Przeczytaj w baedekerze:

Pomorska 163, dawna fabryka pończoch braci Seidenwurm

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch D. GRYNBERG

Fabryka założona w 1912 roku.

Jej produkcja obejmowała wyroby pończosznicze oraz rękawiczki. W 1926 roku firma otrzymała za swe wyroby złoty medal na międzynarodowej wystawie w Rzymie.

Skład fabryczny i biura mieściły się przy ul. Pomorskiej.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Wyroby Pończosznicze "Stabil" S. Bieliński.

Firma powstała w 1926 roku i w bardzo szybkim czasie rozwinęła sieć odbiorców; w 1928 roku miała ich już ok. 1200 w całym kraju. Zarząd firmy wprowadził ciekawy na ówczesne czasy eksperyment w tej gałęzi przemysłu, a mianowicie rozpoczynając produkcję tzw. systemem amerykańskim wszedł w bezpośredni kontakt z detalistami (sklepami) z pominięciem hurtowników. Wprowadzono także nowe stawki płac dla robotników, uzależniono ich wysokość od gatunku wyrabianego towaru, co spowodowało poprawę jakości i wzrost popytu na wyroby marki "Stabil".

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch "PUSMAK"

Mechaniczna fabryka pończoch założona w 1927 roku przez Szlesingera i Waldmana.

Firma w bardzo szybkim tempie opanowała rynek krajowy, właściciele inwestowali w nowe maszyny i technologie.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

"CONTINENTAL"

Fabryka założona została w 1927 roku przez Oskara Gessnera, i w bardzo szybkim czasie stała się jednym z największych producentów pończoch na rynku krajowym. Sprowadzono nowoczesne maszyny, wyrabiające pończochy bardzo wysokiej jakości. Fabryka posiadała również własną farbiarnię przy ul. Wólczańskiej 109.

Wyroby firmy "Continental" zostały nagrodzone złotym medalem już w 1927 roku, na wystawie w Paryżu.

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Mechaniczna Fabryka Pończoch Herc Grünberg

Fabryka znajdowała się przy ul. Zachodniej 70 na własnej posesji i posiadała trzypiętrowy gmach fabryczny. Napęd maszyn (152 maszyny pończosznicze, przewijarki, maszyny do zszywania i wykańczania pończoch) silnikami elektrycznymi o łącznej mocy 40 KM.

Produkowała pończochy damskie, męskie (!) i dziecinne oraz skarpetki męskie i dziecinne, bawełniane i jedwabne, szczególnie z tzw. "Rembergseide".

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Fabryka Wyrobów Trykotowych i Pończoch Teodor Hüffer

Właścicielami firmy byli bracia Wilhelm i Teodor Hüfferowie. Produkcja obejmowała bieliznę damską, męską, dziecinną oraz wyroby pończosznicze.

Przeczytaj w baedekerze:

Willa Karola Bennicha syna (nazywana również willą Wilhelma Hüffera)

"Ilustrowana Republika", rok 1928.

Łódzka Zarobkowa Fabryka Trykotaży i Pończoch Szajn&S-ka

Założona w 1927 roku, produkowała pończochy, bieliznę, wyroby trykotowe i kostiumy kąpielowe na rynek krajowy, eksportowała również swe wyroby do Rumunii i na Litwę.