PARK KRÓLEWSKI W ZGIERZU

Park Miejski im. Tadeusza Kościuszki z malowniczym stawem i wysepką - rozciągający się między ulicą Piątkowską, a dawną ulicą Wodną (obecnie Barlickiego) o powierzchni około 1,5 ha. Jest to jeden z najstarszych tego typu obiektów w naszym regionie.

Ogród Publiczny Spacerowy w Zgierzu powstał w 1826 roku. Prace regulacyjne przy parku prowadził ogrodnik Jan Orzechowski. Pierwotnie ogród był podzielony na dwie części: spacerową oraz widokową.

"Rozwój", rok 1912.

Część spacerowa, znajdująca się między ulicami Łęczycką i Piątkowską, ukształtowana była na wzór francuskich ogrodów z klombami i szpalerami. W 1827 roku w tej części wybudowano altanę z kopułą wspartą na kolumnach.

Część widokowa parku, wzorowana na ogrodach angielskich, zajmowała powierzchnię od ulicy Piątkowskiej do stawu. Park obsadzono krzewami ozdobnymi i owocowymi oraz drzewami. Publiczny Ogród Spacerowy otoczony był barierami z bramami.

Wejście do Ogrodu Królewskiego w Zgierzu, rok 1915.

(źródło: FotoPolska.eu)

"Hasło Łódzkie", rok 1928.

"Gazeta Zgierska/ Zgierzer Zeitung", rok 1917.

Dzisiejszy staw nie był częścią parku. Park sięgał od ulicy Łęczyckiej do stawu. Największe atrakcje były pomiędzy dzisiejszą ulicą Piątkowską i Łęczycką. Dziś znajduje się tam basen i ośrodek zdrowia. 

Kiedyś stała tam restauracja. To tam właśnie Jan Pietrusiński dokonał słynnego zamachu na Franciszka Helszera. Pisała łódzka prasa w latach 70. ubiegłego wieku:

"Odgłosy", rok 1973.

W latach 20. XX wieku dokonano regulacji stawu, usypano wyspę, której wcześniej nie było. Wytyczono alejki, posadzono kilka rzadkich egzemplarzy drzew. Park nosił różne nazwy. Najdawniejszą była "Ogród Królewski". Od 17 października 1917 roku nosił nazwę Parku Tadeusza Kościuszki.

"Gazeta Zgierska/ Zgierzer Zeitung", rok 1917.

"Godzina Polski", rok 1917.

Staw Miejski

(źródło: Muzeum Miasta Zgierza)

W okresie międzywojennym po jego zagospodarowaniu, wydzierżawiono staw panu Janowi Cylke. Przy zbiegu obecnej ulicy Parkowej i alejki okołostawowej zbudował on restaurację "Pod Złotą Rybką". Ówczesny park i staw to było centrum miasta. Pan Cylke utrzymywał wszystko w wielkim porządku a staw zaczęto nazywać Stawem Cylkiego.

"Gazeta Zgierska", rok 1927.

Od strony ulicy Dąbrowskiego stał domek jednopiętrowy, w którym mieszkał dzierżawca z rodziną. Tuż nad stawem znajdowała się wspomniana już restauracja. Goście mogli zjeść tutaj danie gorące lub zimne, wypić kawę, herbatę, czy lampkę wina. Właściciel dbał również o rozrywki, zatrudniając w tym celu orkiestrę, aby ludzie mogli potańczyć przy dźwiękach muzyki. 

"Gazeta Zgierska", rok 1936.

Tu koncentrowało się życie kulturalne, wypoczynkowe i sportowe Zgierza (latem łódki i kajaki) zimą hokej. 

"Echo", rok 1931.

 

Właściciel dbał także o staw, okolony szerokim trawnikiem z wykwitającymi gdzieniegdzie kępami kwiatów.

"Gazeta Zgierska", rok 1935.

"Gazeta Zgierska", rok 1936.

Atrakcję stawu stanowiły łódki przycumowane do brzegu. Z przejażdżek po stawie chętnie korzystali dorośli i młodzież, oczywiście za opłatą i w określonym czasie. W czasie zimy jeżdżono na łyżwach.

Park Miejski w Zgierzu w okresie okupacji niemieckiej, zdjęcia ok. 1940-1944.

Tuż po wojnie w roku 1946 w dniu 23 czerwca w przedsionku restauracji zdarzyła się tragedia.
Zginął zastrzelony przez milicjanta Kosmalę, syn właściciela, Jerzy Cylke. Liczył 24 lata i był dokładnie tydzień po ślubie.
Jak do tego doszło? Otóż jakaś para chciała popływać łódką po stawie. Do tej łódki chciał wejść również kilkunastoletni chłopak. Interweniował pan Jan Cylke. Chwycił chłopca za ramię i wyprowadził z łódki. W tym momencie znalazła się milicja. Zaczęli szarpać pana Cylke, wygrażać mu i złorzeczyć. Na to przybiegł syn Jerzy. Starał się odciągnąć milicjanta od ojca. Szarpiący się z nim milicjant krzyknął do Kosmali: "Czego stoisz, strzelaj!". Ten wypalił, zabijając na miejscu młodego człowieka. Krew zalała podłogę i krzesła. Podniósł się krzyk. Ludzie zaczęli uciekać. Ojciec Jerzego stracił przytomność (wydarzenie zrelacjonowała siostra zabitego, pani Irena Cylke, będąca naocznym jego świadkiem).
Po niedługim czasie odebrano panu Janowi koncesję na prowadzenie restauracji i dzierżawienie stawu. Domek i restaurację rozebrano, a teren zrównano z ziemią...

Staw i Park nosiły imię Stawu i Parku Miejskiego. Dziś park znów nosi nazwę Tadeusza Kościuszki.

Widok na staw i wyspę w Parku Miejskim, lata 60./70. XX wieku.

Widok na staw w Parku Miejskim, 

w tle widoczny kościół pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, lata 70. XX wieku.

(źródło: FotoPolska.eu)

 

W 2014 roku rozpoczęła się modernizacja parku: „Rewitalizacja Parku Miejskiego w Zgierzu - Centrum Rekreacji Rodzinnej”.

Przez park przepływa rzeka Bzura, która swój początek bierze niedaleko parku.

"Gazeta Zgierska", rok 1938.

Staw położony jest między ulicami Barlickiego (dawną Wodną) i Piątkowską - niemalże w środku Parku Miejskiego im. Tadeusza Kościuszki, zajmuje powierzchnię ok. 3,75 ha.

Utworzony został dzięki jazowi zastawkowemu, który piętrzy wody wypełniające nieckę stawu.

To miejsce jest warte zobaczenia, zapraszam łodzian, bo mieszkańcy Zgierza na pewno je znają bardzo dobrze i lubią.

Słowo o Zgierzu:
Zgierz to miasto położone na północ od Łodzi, w powiecie zgierskim, nad rzeką Bzurą. Najważniejszą datą w historii miasta jest 30 marca 1821 roku. Wtedy bowiem zawarto Umowę Zgierską między komisarzem wojewódzkim Wydziału Administracyjnego Komisji Województwa Mazowieckiego a sukiennikami w sprawie ich osiedlenia się i założenia zakładów fabrycznych. Pomysłodawcą umowy był między innymi Rajmund Rembieliński, wizjoner, który zdawał sobie sprawę w potęgi przemysłu. Umowa w 44. punktach głównych i 6. szczegółowych regulowała sprawy osadnictwa przemysłowego i zapewniała imigrantom liczne przywileje. Służyła za wzór dla innych miast i osad rządowych przy formułowaniu szczegółowych warunków osadnictwa.
Dzięki Umowie Zgierskiej Zgierz stał się centralnym ośrodkiem produkcji i handlu w Królestwie Polskim. Osada fabryczna stanowiła nową dzielnicę Zgierza - nazwaną Nowym Miastem.

Dzisiaj po dawnej świetności miasta niewiele zostało. Jednak na szczęście postanowiono uratować od zniszczenia pozostałe domy tkaczy. Powstał między innymi Park Kulturowy „Miasto Tkaczy”. Park znajduje się na terenie obejmującym zabytkową zabudowę i układ przestrzenny miasta. Zajmuje fragment zachowanego układu szachownicowego o regularnym podziale na równej wielkości parcele, gdzie w latach 20. XIX wieku wydzielono działki przeznaczone pod budowę domów dla sukienników.

Przeczytaj w baedekerze:

Łódź dwieście lat temu, pierwsi osadnicy i umowa zgierska. 

ZGIERZ. PARK KULTUROWY - MIASTO TKACZY. 

ZGIERZ - MIASTO TKACZY/ FILM 

Mural „Spokój" i ... niespokojna grupa Twożywo 

Źródła:
polaneis.pl
Parcele, Park | Miasto Zgierz Maciej Wierzbowski
Alicja Rękas /Na podstawie ITZ nr 10 (19) z dn. 22.03.1992 r.

Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi, Muzeum Miasta Zgierza
oraz strony: FotoPolska.eu

MAPA GOOGLE