wtorek, 16 czerwca 2015

LITZMANNSTADT GETTO – maj, czerwiec rok 1942

1 maja
Namiestnik Kraju Warty, Arthur Greiser, zwrócił się z prośbą do Heinricha Himmlera o zezwolenie na wymordowanie (specjalne potraktowanie) 35 tysięcy Polaków nieuleczalnie chorych na gruźlicę. W Łodzi w latach 1942-43 na otwartą gruźlicę (prątkującą) chorowało prawdopodobnie ok. 12 tysięcy Polaków. Początkowo namiestnik uzyskał zgodę na swój zbrodniczy plan wobec chorych na gruźlicę Polaków. Później została ona cofnięta, bowiem priorytetem była wówczas eksterminacja ludności żydowskiej…

Arthur Greiser

Z listu Arthura Greisera do Heinricha Himmlera:

Reishfuhrerze!
Akcja postępowania nadzwyczajnego wobec około 100 tysięcy Żydów w moim okręgu, na którą pozwolił Pan w porozumieniu z szefem Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy Obergruppenfuhrerem SS Heydrychem, zostanie zakończona w ciągu najbliższych dwóch-trzech miesięcy. Proszę Pana o zezwolenie na to, żeby przy pomocy tego doświadczonego w pracy oddziału specjalnego zaraz po zakończeniu akcji z Żydami uwolnić okręg od niebezpieczeństwa, które przybiera z każdym tygodniem coraz to bardziej katastrofalne rozmiary. Na obszarze Warthegau znajduje się około 230 tysięcy Polaków, u których stwierdzono gruźlicę. W tym chorych na otwartą gruźlicę jest ok. 35 tysięcy.
W coraz to bardziej zastraszających rozmiarach doprowadza do tego, że pozarażali się Niemcy, którzy przybyli do Warthegau zupełnie zdrowi. (…)
Wobec tego, że plany te są pilne, proszę Pana o możliwie szybką zasadniczą ich akceptację, aby można było już teraz, w czasie dobiegającej końca akcji przeciwko Żydom, poczynić przygotowania (z zachowaniem wszystkich środków ostrożności) do rozpoczęcia akcji w stosunku do Polaków z otwartą z otwartą gruźlicą.


4-15 maja 1942
Trzeci etap wywózek ludności żydowskiej do obozu zagłady w Chełmnie. W majowych transportach byli niemal sami Żydzi z Europy Zachodniej przywiezieni do getta w październiku i listopadzie 1941 roku.  Do 15 maja do wagonów odjeżdżających ze stacji Radegast wsiadło 10.914 osób. W sumie od stycznia do maja 1942 roku wywieziono z getta 57.064 Żydów oraz prawie 4300 Cyganów. Nikt z nich nie przeżył.

Ostatnia droga na stację Radegast.


26 maja
W ośrodku zagłady w Chełmnie nad Nerem zgromadzono 370 wagonów z odzieżą i bielizną po zamordowanych Żydach. Z biżuterii i monet odebranych Żydom w obozie zagłady wykonano w fabryce w Chodzieży srebrną zastawę dla Arthura Greisera.

Podróż w jedną stronę... Łódź,  rok 1944. Foto: Instytut Yad Vashem

1 czerwca
Przełożony Starszeństwa Żydów, Chaim Mordechaj Rumkowski nakazał Żydom w getcie zgolić tradycyjne brody i skrócić chałaty.  Nakaz był często egzekwowany siłą.


2 czerwca
W getcie została uruchomiona osobowa komunikacja tramwajowa, której głównym zadaniem był przewóz robotników do zakładów pracy na Marysinie. W charakterze motorniczych i kontrolerów zatrudniono po przeszkoleniu mieszkańców getta.


Kronika getta łódzkiego:
„O północy z niedzieli na poniedziałek 1 bm. [1 czerwca] zastrzelona została w bezpośrednim sąsiedztwie drutów przy ulicy Drukarskiej (Zimmerstrasse) kobieta o nieustalonych na razie personaliach. W poniedziałek o godz. 4.30 zastrzelony został na jezdni, a więc po przedostaniu się przez druty, 19 letni Mojsze Roter…”

4 czerwca
Tego dnia dokonano uroczystego przekazania pałacu biskupiego przy ulicy ks. Skorupki (Albert-Breyer-Strasse) na siedzibę łódzkiego kierownictwa NSDAP. Z tej okazji Łódź odwiedził szef finansów partii – Franz Xaver Schwarz. Jako towarzysz walki Karla von Litzmanna (zwyciężki dowódca wojsk niemieckich w bitwie z wojskami carskimi w 1914 roku i poplecznik Adolfa Hitlera) został przyjęty z wielkimi honorami. Dla uczczenia tego przyjazdu plac przed pałacem został nazwany Schwarzpaltz (Reichsschatzmester Schwarz Platz). W wielkiej manifestacji, z udziałem szefa finansów NSDAP i namiestnika Arthura Greisera, wzięło udział ok. 70 tysięcy Niemców. 
Franz Xaver Schwarz
Franz Xaver Schwarz w towarzystwie Arthura Greisera i nadburmistrza Łodzi Wernera Ventzkiego wizytował także łódzkie getto. Niemiecki dygnitarz zwiedził trzy zakłady pracy i zapoznał się z wynikami produkcji getta.

11 czerwca
W Kronice getta łódzkiego odnotowano katastrofalny brak papieru w getcie. Na drzwiach jednego z najlepszych prywatnych gabinetów lekarskich można było przeczytać informację:
Pacjenci proszeni są o przynoszenie papieru na recepty i zaświadczenia.

Arthur Greiser wygłosił odczyt w uniwersyteckim Instytucie Gospodarki Światowej w Kolonii. W swym przemówieniu określił, jak rozumie germanizację Kraju Warty:
Zniemczenie Warthegau oznacza według mnie, że żaden inny naród oprócz narodu niemieckiego nie ma prawa tam mieszkać. To jest różnica między moją kolonizacją a starą kolonizacją bismarkowską.

Arthur Greiser wita milionowego Niemca przesiedlonego do Kraju Warty ze wschodniej Europy (marzec 1944).

Od czasu zamknięcia getta (30 kwietnia 1940 roku) do czerwca 1942 roku zmarło w nim 29 561 Żydów…
Kronika getta łódzkiego podała dane statystyczne dotyczące liczby ludności żydowskiej getta w połowie 1942 roku. 1 czerwca 1942 roku w getcie mieszkało 104 470 osób, w tym 45 294 mężczyzn, 59 176 kobiet. 1 lipca 1942 roku w getcie przebywało 102 546 osób. W ciągu miesiąca zmarło 1714 osób, a urodziło 90. Najczęstszą przyczyną zgonów były obrzęki głodowe, tyfus, czerwonka oraz gruźlica.

27 czerwca
W getcie popełnił samobójstwo, skacząc z okna 9-letni Joel Zynger.

źródła:
Joanna Podolska. Litzmannstadt-Getto. Ślady. Przewodnik po przeszłości.
Andrzej Rukowiecki. Łódź 1939-1945. Kronika okupacji.


Przeczytaj jeszcze:

Fot. archiwalne: Bundesarchiv, Instytut Yad Vashem, dzienniklodzki.pl, FotoPolska i inn.
Fot. wspólczesne Monika Czechowicz