wtorek, 30 maja 2017

KAMIENICA DAWIDA TEMPELA, ULICA SIENKIEWICZA.


Ulica Sienkiewicza bierze swój początek przy ulicy Narutowicza, a kończy bieg po około 3 km przy ulicy Tymienieckiego. Przed rokiem 1850 nazywana była drogą - ulicą Graffa od nazwiska właściciela pierwszych znajdujących się przy niej nieruchomości. Później zyskała miano ulicy Dzikiej. Nazwa ta wynikała z jej wyglądu, gdyż w stosunku do innych ulic w centrum miasta - szczególnie w swojej południowej części - była ulicą wyjątkowo zaniedbaną, porośniętą chaszczami, po prostu dziką. Od 1900 roku dla uczczenia cara Mikołaja II zmieniono jej nazwę, na Mikołajewską (Nikołajewską). Od 1919 roku do chwili obecnej funkcjonuje jako ulica Sienkiewicza. W ten sposób łodzianie uhonorowali wielkiego polskiego pisarza, noblistę Henryka Sienkiewicza.


Przy ulicy Sienkiewicza 4 wznosi się kamienica, wybudowana w roku 1896 dla kupca z Częstochowy Dawida Tempela. 


Zaprojektował ją architekt Gustaw Landau-Gutenteger, z przeznaczeniem jako kamienicę czynszową.
W początkach XIX wieku w miastach pojawił się ogromny, nieustannie wzrastający popyt na przestrzeń mieszkalną. Nowy miejski proletariat, wykonujący pracę najemną nie był w stanie zapewnić sobie własnego schronienia i skazany został na poszukiwanie mieszkania w budowanych specjalnie na wynajem wielorodzinnych budynkach mieszkalnych. Tak narodziła się nowożytna kamienica czynszowa. Oczywiście ta, przy ulicy Sienkiewicza 4 jest kamienicą bardzo okazałą - i nie mógł sobie pozwolić na zamieszkanie w niej zwykły łódzki robotnik. Obszerne mieszkania w kamienicy przeznaczone były dla łódzkiej inteligencji, prawników, lekarzy, czy dla piastujących wyższe stanowiska techniczne łodzian.


Model XIX wiecznego domu mieszkalnego był połączeniem wielu różnorodnych czynników, przede wszystkim zapotrzebowania, uwarunkowań przestrzennych i liberalnych regulacji budowlanych, ale także dążeń właścicieli do maksymalizacji zysku. Popyt, koniunktura, ale niekiedy również ograniczenia prawne, powodowały dążenie do jak najlepszego wykorzystania terenu. Fantazje architektów musiały sprostać tym wyzwaniom, co niekiedy przynosiło bardzo ciekawe efekty widoczne na planach kamienic czynszowych.
Wprawdzie zabudowa miast rozwijała się raczej organicznie i stopniowo, lecz w niektórych przypadkach, tak jak w Łodzi, proces ten ulegał znacznemu przyspieszeniu. Kiedy jeden dom na działce przestawał wystarczać, rozpoczynano proces dobudowy oficyn bocznych do istniejących budynków frontowych. Tak zapewne działo się przy Sienkiewicza 4 - kamienica składa się z budynku frontowego oraz dwóch oficyn bocznych.


Kamienica czynszowa stanowi formę rozwojową domu czynszowego, od którego różni się wysokością (od 3 do 5 kondygnacji) oraz ściślejszym powiązaniem oficyn z budynkiem frontowym (w Polsce na przełomie XIX i XX wieku używano określenia "dom dochodowy") i większym udziałem usług w parterach.

Rok 1930. Cukiernia "Esperanto", parter kamienicy przy Sienkiewicza 4. 

Kamienica przy Sienkiewicza ma trzy kondygnacje i użytkowy parter. W Łodzi, mimo braku jakichkolwiek ograniczeń wysokości, nie powstawały nigdy wysokie budynki czynszowe. Nawet wznoszone w początkach XX wieku tzw. kamienice wielkomiejskie nie przekraczały wysokości czterech-pięciu kondygnacji. Były to wprawdzie największe tego typu obiekty w Łodzi, ale trzeba pamiętać, że w tym samym czasie w Warszawie budowano kamienice liczące już nawet osiem-dziewięć kondygnacji.


Warto przyjrzeć się bardzo bogatej dekoracji frontowej. Fasada kamienicy, dzięki zastosowaniu dekoracji architektonicznych, rzeźbiarskich i malarskich ma sprawiać estetyczną przyjemność, być przedmiotem kontemplacji, także opowiadać, komunikować się z przechodniami. Znajdziemy tu maszkarony, kolumny jońskie, i inne bardzo fantazyjne elementy, w tym zdobienia w postaci wzorów z błękitnych kafelków.


Obiekt przy Sienkiewicza 4 jest wpisany do wojewódzkiego rejestru zabytków.  

1940-1944                                          2017

Źródła:
Dariusz Kędzierski. Ulice Łodzi.
Michał Domińczak, Artur Zaguła. Typologia łódzkiej kamienicy.
POLSKA NIEZWYKŁA http://www.polskaniezwykla.pl

Fot. współczesne Monika Czechowicz
Fot. archiwalne pochodzą ze strony Fotopolska (http://lodz.fotopolska.eu)

Przeczytaj jeszcze:
Henryk Sienkiewicz – park i ulica jego imienia w Łodzi.
Łódź. Park im. Henryka Sienkiewicza (instytut, targowisko, ogród..?)