Pałac Scheiblera - filmowa rezydencja

O tym, że Łódź była i chyba długo jeszcze pozostanie najbardziej filmowo eksploatowanym miastem w Polsce, przesądził przede wszystkim fakt zlokalizowania tu w latach powojennych polskiego przemysłu filmowego i szkoły filmowej. Łódź ze swoją dziewietnastwieczną architekturą, kamienicami, pałacami i przede wszystkim zwartymi kompleksami fabrycznymi bywała znakomitą naturalną dekoracją dla bardzo wielu filmów, niezależnie od tematyki.
Zdarzało się, że  Łódź "grała" samą siebie, jak na przykład w "Ziemi Obiecanej" Andrzeja Wajdy:

Także w "Gorączce" Agnieszki Holland, "Kanalii" Tomasza Wiszniewskiego, czy "Czerwonych cierniach" Juliana Dziedziny albo - żeby pozostać przy filmach, których akcja toczy się w końcu XIX i początkach XX wieku - częściej bywała po prostu miejscem, w którym scenografowie urzeczywistniali swoją wizję fabuły. W filmie "Kawalerskie życie na obczyźnie" Andrzeja Barańskiego Łódź "gra" plenery niemieckich miast przemysłowych ostatnich lat XIX wieku.

Wśród łódzkich obiektów filmowych z pewnością pałacyk Karola Scheiblera przy placu Zwycięstwa 1 jest jednym z najczęściej i najchętniej filmowanych. Wybudowany w połowie XIX wieku w stylu włoskiego renesansu, przebudowany w larach 80-tych tego samego stulecia, przetrwał w niemal niezmienionym kształcie do dziś. Jego filmowa kariera wynikła najpewniej, jak wiele zdarzeń w Łodzi, ze splotu korzystnych okoliczności, wśród których najistotniejszą zapewne jest fakt, iż w bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się pałacyk innego łódzkiego przemysłowca, Oskara Kona, mieszczący od 1948 roku szkołę filmową. Pałac Scheiblera bardzo wcześnie stał się obiektem zainteresowania najpierw adeptów filmu, później pełnoprawnych twórców. Ile etiud szkolnych, ćwiczeń reżyserskich i operatorskich tu powstało, tego na razie nikt nie policzył, choć niewątpliwie jest to możliwe. Z pewnością jest to kilkadziesiąt pozycji. Podobnie nikt nie dokumentował zrealizowanych tu spektakli Teatru Telewizji i widowisk telewizyjnych; tych nakręcono to znacznie mniej.

"Dziennik Łódzki", rok 1986.

Muzeum Kinematografii, które 0d 1986 roku eksploatuje ten obiekt, stara się zdokumentować jego dzieje, także i te filmowe. Udało się jak dotąd potwierdzić realizację w różnych wnętrzach pałacu, najczęściej tych z zachowanym historycznym wystrojem, scen do kilkunastu polskich filmów fabularnych. Lista ta na pewno jest jeszcze otwarta i to nie z tego powodu, że będą powstawały kolejne, ale dlatego, że jeszcze nie do końca udało się rozpoznać obecność tych wnętrz w różnych obrazach.
Lista filmów fabularnych średnio- i długometrażowych, do których ujęcia i sceny powstawały w pałacu Scheiblera wygląda w układzie chronologicznym na razie tak:

"Mansarda", 1963. Reżyseria Konrad Nałęcki.
W sali balowej pałacu bohater filmu Aleksander Gierymski (Leszek Herdegen) prowadzi rozmowę z granym przez Tadeusza Łomnickego Hilarym.

"Pavoncello", 1967. Reżyseria Andrzej Żóławski.

Sala balowa zamieniona w sale kinową z początku XX wieku, w której bohater grany przez Stefana Friedmana akompaniuje na skrzypcach pokazom niemych filmów.

"Stawka większa niż życie", 1968. Reżyseria Andrzej Konic. Odcinek IV "Cafe Rose". Klatka schodowa pałacu wykorzystana jako schody do "Cafe Rose", sala balowa i dawny gabinet przemysłowca jako pomieszczenia kawiarni, scena z udziałem właścicielki kawiarni Rose Arens (Alina Janowska) i prawie wszystkich bohaterów tego odcinka.

 

"Stawka większa niż życie", 1968. Odcinek VI pt."Żelazny krzyż" , reżyseria Janusz Morgenstern.
Sala balowa zamieniona w reprezentacyjną salę w Berlinie, w której Hans Kloss (Stanisław Mikulski) zostaje udekorowany tytułowym Żelaznym Krzyżem; gra również sala mauretańska.

"Jak daleko stąd, jak blisko", 1972. Reżyseria Tadeusz Konwicki.

Wielka scena balu zrealizowana we wszystkich salach parteru pałacu, w tej scenie Jerzy Cnota śpiewa tytułowa balladę z muzyką Zygmunta Koniecznego.

"Ziemia obiecana", 1975. Reżyseria Andrzej Wajda.

Sale parteru grały wnętrza posiadłości Müllera (Franciszek Pieczka), sala mauretańska (dawna palarnia) zamieniona w buduar Lucy Zucker w scenie miłosnej z Karolem Borowieckim (Kalina Jędrusik i Daniel Olbrychski). Po realizacji zdjęć pozostała "pamiątka" w postaci pęknięć kryształowego ogromnego lustra w sali balowej. Pęknięcia te utrzymywały się przez wiele lat i "zagrały" w innych kręconych w tej sali scenach. Ostatecznie lustro zostało wymienione na identyczne w czasie prac konserwatorskich prowadzonych przez muzeum w drugiej połowie lat 90-tych XX wieku.

"Lalka", 1977. Reżyseria Ryszard Ber.


"Biały mazur", 1979. Reżyseria Wanda Jakubowska.


"Między ustami a brzegiem pucharu", 1987. Reżyseria Zbigniew Kuźmiński.
Buduar zamieniony w sypialnię bohatera filmu, hrabiego Wentzla (Jacek Chmielnik), liczne ujęcia plafonu i detali architektonicznych.


"Ludożerca", 1987. Reżyseria Łukasz Wylężałek.Większość sal parteru pałacu zamieniona w rezydencję bohatera - króla (Zbigniew Zamachowski). Film utrzymany w konwencji niezbyt spójnej artystycznie i plastycznie wizji nawiązującej do historyzmu. Parodia filmów kostiumowych.

"Łabędzi śpiew", 1989. Reżyseria Robert Gliński.
Sala balowa i inne wnętrza grają posiadłość bohaterów filmu - scenarzysty Stefana i jego żony, aktorki Ewy (Jan Peszek, Grażyna Barszczewska).

"Powrót wilczycy", 1990. Reżyseria Marek Piestrak.
Sale parteru, a zwłaszcza sala jadalna grają wnętrza XIX wiecznego pałacu Ziembalskich, bohaterów filmu (Marzena Trybała, Leon Niemczyk).

"Pożegnanie jesieni", 1990. Reżyseria Mariusz Treliński.
Wnętrza parteru grają pałac hrabiego Łohojskiego (Jan Peszek), filmowo wykorzystano także elewację od strony dziedzińca.

"Podróż na wschód", 1994. Reżyseria Stefan Chazbijewicz.
Scena balu w sali balowej pałacu z udziałem głównej bohaterki filmu (Katarzyna Skrzynecka).

"Nie ten człowiek", 2009. Reżyseria Paweł Wendorff.
Sala balowa zamieniona w sypialnię w posiadłości Barona (Wojciech Pszoniak), pomieszczenia kredensu zaadaptowane na kuchnię.

Na koniec tej listy, jeszcze jeden bardzo sławny, jak to się mówi kultowy film, w którym zagrał nie pałac, ale znajdujący się w zbiorach Muzeum Kinematografii zabytkowy fotoplastikon:
"Vabank" Juliusza Machulskiego z 1981 roku.
Fotoplastykon Duńczyka (Witold Pyrkosz) podczas realizacji filmu znajdował się w pomieszczeniach pałacu Poznańskich, czyli w Muzeum Historii Miasta Łodzi. Zakupiony w 1977 roku od prywatnego właściciela w Kielcach był w zbiorach przypisanych do Działu Kultury Filmowej, z którego w 1985 roku powstało autonomiczne Muzeum Kinematografii. Dziś jest jednym z najciekawszych obiektów kolekcji muzeum, z pewnością też jest jedynym oryginalnym w Polsce fotoplastykonem sygnowanym przez Augusta Fuhrmanna, niemieckiego wynalazcę i producenta tego urządzenia. Pozostałe znajdujące się w Polsce tego typu obiekty (3 lub 4 sztuki) są nieoryginalnymi składakami. 

"Vabank II, czyli riposta", 

film z 1981 roku w reżyserii Juliusza Machulskiego.

źródło: YouTube.pl

To nie wszystkie realizowane we wnętrzach pałacu Scheiblera filmy. Niestety zmieniające się losy budynku, ciągle nowi właściciele - wszystko to spowodowało brak odpowiedniej dokumentacji. Żeby stwierdzić z całą pewnością, jakie jeszcze inne sceny do polskich filmów tu powstały, należałoby podjąć żmudne i czasochłonne oglądanie kolejnych tytułów...

źródło:
Mieczysław Kuźmicki. Pocztówki z miasta Łodzi.

Fotografie pochodzą ze zbiorów: 
Muzeum Kinematografii w Łodzi, 
Filmoteki Narodowej
oraz:
YouTube.pl
Polskie Radio  https://www.polskieradio.pl
i inn.

Wycinek prasowy pochodzi ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Państwowej w Łodzi.
Fot. współczesne Monika Czechowicz

Przeczytaj jeszcze:
PAŁAC KAROLA SCHEIBLERA