Zabytkowa willa przy ulicy Czerwonej 3.
Willa została wzniesiona dla Ryszarda Geyera, przedstawiciela jednej z najznakomitszych łódzkich rodzin fabrykanckich, syna i współspadkobiercy Ludwika Geyera, pionera łódzkiego przemysłu, brata Eugeniusza Geyera.
Jubileuszowe wydanie "Lodzer Zeitung", 1863-1913.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
"Ilustrowana Republika", rok 1929.
(więcej o rodzinie Geyerów w baedekerze TUTAJ)
Ryszard Geyer był współwłaścicielem i od 1886 roku dyrektorem Towarzystwa Akcyjnego Manufaktur Bawełnianych Ludwika Geyera.
"Biała Fabryka" Ludwika Geyera, widoczny fragment stawu i część zabudowań fabrycznych. W tle wieża kościoła ewangelicko-augsburskiego św. Mateusza oraz bazyliki archikatedralnej pw. św. Stanisława Kostki. Staw utworzony na rzece Jasień pierwotnie znajdował się w ogrodzie przyfabrycznym. Przed II wojną światową zbiornik wodny był większy i znajdowała się na nim wyspa - obecnie, po zasypaniu części stawu, stanowi ona część parku im. Władysława Reymonta.
Willa Ryszarda Geyera została wzniesiona w latach 1897-1898.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1914.
W końcu lat 30. XX wieku obiekt został sprzedany przez spadkobierców. Po II wojnie światowej przejęły go komunistyczne władze i przekazały w użytkowanie Zespołowi Opieki Zdrowotnej Łódź-Śródmieście. Mieścił przychodnie zdrowia, następnie Przedszkole nr 82 i Dom Opieki Społecznej.
W 1996 roku willę zakupiła łódzka Okręgowa Izba Lekarska i zaadaptowała ją na swoją siedzibę po dokonaniu renowacji wnętrz. Zachowano jednak charakterystyczny dla wystroju eklektyzm. Budynek kupiony został za 1 mln zł, koszty remontu w całości pokryła Okręgowa Izba Lekarska w Łodzi.
Obiekt w 2000 roku został nagrodzony jako Najlepsze Wnętrze Roku w konkursie Fundacji Ulicy Piotrkowskiej i łódzkiego SARP.
Kopia projektu budowli znajdująca się w Archiwum Państwowym w Łodzi sygnowana jest przez znanego architekta Piotra Brukalskiego, absolwenta petersburskiej Cesarskiej Akademii Sztuk Pięknych, który wykonał nieco później także projekt rozbudowy.
Obiekt stanowi znakomity przykład neorenesansowej willi nawiązującej do wzorców włoskich, w redakcji bezlińsko-drezdeńskiej, jakie dominowały w budownictwie rezydencjonalnym w Łodzi w ostatniej ćwierci XIX wieku.
Willa położona jest w najbliższym sąsiedztwie Geyerowskich zakładów rozciągających się po drugiej - południowej - stronie ulicy Czerwonej. Otacza ją ogród, pierwotnie sięgający od ulicy Piotrkowskiej do Wólczańskiej, w późniejszym czasie znacznie okrojony. W jego części wschodniej wybudowano kościół ewangelicko-augsburski pw. św. Mateusza.
Widok na kościół św. Mateusza z okien willi Ryszarda Geyera.
Willa założona jest na rzucie zbliżonym do kwadratu z ryzalitami.
Parter zdobiony jest boniami, na piętrze okna ujęte są dekoracyjnymi aediculami, od południa znajduje się trójdzielne okno weneckie.
Od wschodu umieszczono wejście główne poprzedzone małymi schodkami, osłonięte żelaznym ażurowym przeszklonym daszkiem.
Na początku XX wieku od północnego zachodu dobudowano niższy ryzalit z tarasem na piętrze, obrzeżonym tralkową balustradą i kolumnami, pomiędzy które wbudowano duże okna.
Do zachodniej elewacji przylega taras z tralkową balustradą, z jednobiegowymi schodami prowadzącymi do ogrodu.
We wnętrzu zastosowano układ trójtraktowy. Westybul od wschodu, z jednobiegowymi schodami ujętymi dębowymi balustradami, prowadzi poprzez szeroki otwór ujęty kolumnami do centralnie usytuowanego hallu o wystroju neorenesansowym.
Z boku westybulu usytuowano klatkę schodową wiodącą na piętro.
Pokoje na parterze z częściowo zachowanym wystrojem.
Od strony ogrodu ustytowano dwa neorokokowe salony połączone szerokim otworem drzwiowym: od południa znajduje się salon muzyczny z fryzem o dekoracji sztukatorskiej z przedstawieniem instrumentów muzycznych, od północy sala balowa z kominkiem i dużym zwierciadłem.
Obok usytuwano "salę złotą" o wystroju neorenesansowym. Na piętrze znajdują się przekształcone pomieszczenia biurowe; w centrum hall ze świetlikiem wypełnionym witrażem z lat 20. XX wieku, przypisywanym warsztatowi Dezyderego Mocznaya ze Zbąszynia, współcześnie zrekonstruowanym.
Wyjątkowy, podświetlany witraż z wizerunkiem rogów obfitości i kwiatów.
Witraż od góry posiada specjalne podświetlenie.
Na poddaszu Okręgowa Izba Lekarska zgromadziła medyczne pamiątki i dawne narzędzia lekarskie, wyeksponowane w specjalnych gablotach. Wrażenie robią dentystyczne wiertła...
Warto przy tej okazji wspomnieć o zasługach nestora rodu, Ludwika Geyera, ktory mocno angażował się w podniesienie opieki zdrowotnej dla ludności Łodzi. To w znacznym stopniu dzięki jego wysiłkom powstał szpital miejski dla najuboższych pw. św. Aleksandra, wzniesiony w 1846 roku przy Rynku Fabrycznym (obecnie budynek Wyższego Seminarium Duchownego przy Placu Katedralnym Jana Pawła II).
Wyższe Seminarium Duchowne przy Placu Katedralnym,
dawniej szpital pw. św. Aleksandra, otwarty w 1846 roku.
(fot. archiwalna ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego)
S. Sterling, F. Adamowicz. Materiały do monografii sanitarnej miasta (1860-1932)
Geyer należał również do Obywatelskiego Komitetu Cholerycznego, powołanego w związku z dość często powracającymi epidemiami cholery w Łodzi, angażując się w organizowanie pomocy medycznej i materialnej dla najbiedniejszych.
"Dziennik Łódzki", rok 1892.
Opieką zdrowotną objął także swoich pracowników, organizując w 1857 roku równolegle z Scheiblerem, prekursorską kasę chorych, do której składki wpłacali robotnicy i pracodawca, a z powstałego funduszu utrzymywano lekarza, opłacano zakup lekarstw i wypłacano zapomogi podczas choroby.
Potomek Ludwika Geyera, Emil Geyer przyczynił się także do powstania w 1899 roku w Łodzi Pogotowia Ratunkowego.
źródła:
Krzysztof Stefański, Jacek Kusiński. Łódź. Pałace i wille.
Centralne Muzeum Włókiennictwa https://cmwl.pl/
https://uml.lodz.pl/
Fot. współczesne Monika Czechowicz
"Rozwój", rok 1902.
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi oraz Centralnego Muzeum Włókiennictwa.
Winieta okolicznościowa wydana z okazji 100-lecia istnienia
zakładów przemysłu bawełnianego "Ludwik Geyer", rok 1929
(zbiory Centralnego Muzeum Włókiennictwa)
Przeczytaj jeszcze w baedekerze:
BAEDEKER POLECA:
Krzysztof Stefański, Jacek Kusiński. Łódź. Pałace i wille.
Pierwsza publikacja w tak szeroki sposób ukazująca łódzkie rezydencje fabrykanckie i ich wnętrza, wspaniałe dziedzictwo epoki artystycznej świetności przemysłowego miasta, które dynamiką rozwoju na przełomie XIX i XX wieku ustępowało jedynie miastom amerykańskim. Ksiązka zawiera zdjęcia 62 rezydencji, w tym pałaców Poznańskich, Scheiblerów, Heinzlów, Kindermannów i Biedermannów, a także kilku mniej znanych, ale godnych uwagi obiektów.
Wydawnictwo Kusiński.
