GIMNAZJUM I LICEUM MĘSKIE ALEKSEGO ZIMOWSKIEGO

Piotrkowska 271, budynek dawnej Prywatnej Męskiej Szkoły Aleksandra Zimowskiego, później Państwowe Gimnazjum Męskie nr XVI.

Aleksy Zimowski założył swoją szkołę w 1907 roku. Początkowo były to tylko klasy przedwstępne. Szkoła miała charakter polski i katolicki, uczyli się tu tylko chłopcy. Teoretycznie przyjmowano do niej wyłącznie katolików, ale wśród uczniów byli też wyznawcy innych religii chrześcijańskich (ewangelicy i prawosławni).

"Rozwój", rok 1910.

Placówka miała wtedy siedzibę w wynajętych pomieszczeniach przy ulicy Piotrkowskiej 271. Ogłoszenie z lipca 1910 roku wspomina o przeniesieniu placówki na ul. Piotrkowską 271/ możliwe, że szkoła miała jeszcze inną wcześniejszą siedzibę.

"Rozwój", rok 1910.

"Rozwój", 1 września 1910 roku.

Piotrkowska 271, budynek dawnej Prywatnej Męskiej Szkoły Aleksandra Zimowskiego, później Państwowe Gimnazjum Męskie nr XVI.

"Rozwój", rok 1912.

Wraz z rozpoczęciem roku szkolnego 1913/1914 szkoła zarejestrowana została jako czteroklasowe progimnazjum męskie z językiem wykładowym polskim. 

"Rozwój", rok 1914.

Wybuch I wojny światowej zdezorganizował życie społecznie w mieście, również szkolnictwo przechodziło wojenny kryzys. Szkoła Zimowskiego wegetowała, ale nie została zamknięta. Co istotne, z każdym wojennym rokiem szkolnym przychodziły nowe roczniki.

"Nowy Kurier Łódzki", rok 1916.

W następnym roku szkolnym 1916/1917 szkoła Zimowskiego była już ośmioklasowym gimnazjum filologicznym męskim. Z każdym rokiem przybywało uczniów. Mieściła się wówczas w budynku przy ul. Gubernatorskiej 3 (obecnie ul. E. Abramowskiego 3). W tym, jak się okazało ciasnym obiekcie dla 250 osób powstał chór szkolny, kółko teatralne i muzyczne.

Dawny budynek gimnazjum przy ulicy Abramowskiego 3.

W każdym następnym roku właściciel otwierał klasy starsze. W roku szkolnym 1913-1914 dwuklasową szkołę przemianowano na czteroklasowe progimnazjum, w latach 1914-1915 na ośmioklasowe gimnazjum filologiczne.

W 1917 roku dotychczasowe pomieszczenia okazały się za ciasne i szkoła przeniosła się do budynku przy ul. Targowej 63. Został on wynajęty od Zarządu Towarzystwa Akcyjnego Karola Scheiblera.

Targowa 63.

"Rozwój", rok 1919.

Ważnym momentem w historii placówki jest rok 1919. Szkoła Zimowskiego otrzymała wtedy od Ministerstwa Religii i Oświecenia Publicznego w Warszawie koncesję na nauczanie w gimnazjum filologicznym. 

"Rozwój", rok 1919.

"Rozwój", rok 1919.
 

Od 1920 roku placówka posiadała niepełne prawa gimnazjum państwowego.

"Rozwój", rok 1920.

"Rozwój", rok 1920.

Po fuzji przedsiębiorstwa Scheiblera z zakładami L. Grohmana, Aleksy Zimowski został poinformowany o konieczności opuszczenia obiektu przy ulicy Targowej do 1 sierpnia 1922 roku. Wówczas zapadła decyzja o kupnie własnego budynku spełniającego wymogi szkoły.

"Rozwój", rok 1921.

W 1922 roku Aleksy Zimowski zakupił od Zjednoczonych Zakładów K. Scheiblera i L. Grohmana budynek przy ulicy Bocznej 5 (obecnie ul. Sienkiewicza 112). Utworzył w nim ośmioklasowe Gimnazjum Filologiczne, przekształcone w następnych latach w Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie.
W dniu 10 sierpnia 1922 roku szkoła zostaje przeniesiona do nowego lokum. Była to już czwarta lokalizacja tej placówki oświatowej. W tym okresie naukę pobierało ponad 400 uczniów. Aleksy Zimowski stał się twórcą jednej z najlepszych szkół średnich w Łodzi.

"Rozwój", rok 1922.

W sierpniu 1922 roku przeniosła się do własnej siedziby przy ul. Bocznej 5 (od 1988 roku ulica weszła w skład ul. Sienkiewicza).

"Rozwój", rok 1925.

Trzypiętrowy budynek przy ul. Sienkiewicza 112. Taryfa posesji wskazuje jako właściciela Towarzystwo Akcyjne K. Scheiblera przy ul. Bocznej 5 (ulica wchłonięta przez ul. Sienkiewicza).

Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.

"Nasze Życie", pismo Samopomocy przy Gimnazjum im. A. Zimowskiego, rok 1925.

(Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego)

"Nasze Życie", pismo Samopomocy przy Gimnazjum im. A. Zimowskiego, rok 1925.

(Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Łódzkiego)

"Rozwój", rok 1926.

W okresie międzywojennym funkcje dyrektorów pedagogicznych pełnili: 1921-1923 Bronisław Knothe, 1923-1926 Stanisław Przeździecki, 1926-1939 Ignacy Roliński. 

"Kurier Łódzki", rok 1929.

Kredyt uzyskany w Banku Gospodarstwa Krajowego umożliwił rozbudowę budynku:
1 czerwca 1931 roku - rozbudowa od strony wschodniej dwu-piętrowej przybudówki,
1 lipca 1936 roku - nadbudowa trzeciego piętra nad głównym budynkiem frontowym.

Po przeprowadzonej w 1932 roku reformie szkolnictwa funkcjonowały tutaj: 6-klasowa Szkoła Powszechna nr 75 A. Zimowskiego, 4-klasowe Gimnazjum i 2-letnie Liceum nr 199 A. Zimowskiego w Łodzi. Szkoła otrzymała pełne prawa szkół państwowych. Do grona wybitnych pedagogów zaliczali się m in : Marian Sokołowski (polonista), Eustachy Krak (w-f i sport), bracia Horbaccy (fizyka i chemia), Ignacy Roliński (matematyk) czy Jackowski ( historyk).

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1938.

Realizacja postawionych przed gronem nauczycieli priorytetowych celów wychowawczych wymagała od nich cierpliwości, zaangażowania a przede wszystkim zainteresowania problemami osobistymi uczniów. Taka postawa edukatorów i pedagogów powodowała, że nauka i wychowanie dorastającej młodzieży przebiegała w atmosferze wzajemnego zaufania i szacunku, ale też na podstawie obowiązujących codziennie reguł i zasad będących bodźcem do pracy nad sobą.
W 1925 roku zostało wprowadzone jednolite umundurowanie dla wszystkich uczniów co spotykało się z powszechną aprobatą.
Obowiązywał ubiór składający się z czapki kepi z metalową odznaką, mundurek koloru czarnego ściśle określonego kroju z tarczą na lewym rękawie, długie spodnie z kieszenią „z przodu na zegarek”, skarpety koloru czarnego do tego „trzewiki lub pantofle sznurowane, ciemne”. Uzupełnieniem stroju był dwurzędowy płaszcz, zapinany na pięć guzików „z białego metalu”, na którym również musiała znaleźć się tarcza szkoły. W Regulaminie szkoły znalazł się m.in. zapis zakazujący uczniom uczęszczanie „do restauracji i wszelkiego rodzaju jadłodajni, w których sprzedaje się napoje wyskokowe” a „na terenie szkoły młodzież winna panować nad głosem i nie prowadzić krzykliwych rozmów”. Zwrócono też uwagę, aby uczniowie nosili „czapki wg nowego wzoru” i nie brali udziału w publicznych kwestach.

W placówce urządzono m.in. salę gimnastyczną, boisko do gier zespołowych, bibliotekę, pracownię robót ręcznych, izbę harcerską i gabinet lekarski. 

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1928.

Bardzo dobrze wyposażone były pracownie chemiczna, fizykalna [zachowano oryginalną pisownię] i przyrodnicza, działały też w szkole koła zainteresowań. Zadbano o kompetentne i wykształcone grono nauczycieli oraz pedagogów.

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1928.

Dla najbiedniejszych uczniów szkoła organizowała wyjazdy na kolonie letnie (szkoła Zimowskiego miała własny ośrodek kolonijny w Wiadernie), wycieczki krajoznawcze i zwiedzanie Łodzi, rajdy górskie i obozy, zabawy taneczne.

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1932.

Młodzież brała udział w porankach organizowanych w Filharmonii przy ul. Narutowicza i oglądała spektakle wystawiane np.: w Teatrze Miejskim przy ul. Ogrodowej 18.

"Echo", rok 1929.

"Panorama", ilustracja tygodniowa, rok 1932.

W szkole prowadzano prelekcje, które w ocenie pedagogów miały dla młodych łodzian nie tylko walory poznawcze, ale przede wszystkim wychowawcze. Organizowano np.: spotkania na temat zwalczania alkoholizmu, szkodliwości palenia papierosów, konieczności aktywnego wypoczynku w czasie wolnym czy dbałości o higienę osobistą. Dodajmy, że uczniowie szkoły Zimowskiego mieli liczne osiągnięcia w zawodach sportowych organizowanych w nie tylko Łodzi. Najbardziej utytułowanym z wychowanków szkoły był Jerzy Bek, po 1945 roku wielokrotny mistrz Polski w kolarstwie.

"Hasło Łódzkie", rok 1930.

Wielu abiturientów wspominało m.in. wspólne wyjścia do Katedry, uroczystości z okazji ustanowienia Konstytucji 3 Maja, rocznice odzyskania niepodległości przez Polskę czy wybuchu powstania styczniowego...

"Rozwój", rok 1919.

...obchody imienin marszałka J. Piłsudskiego czy powitanie zwycięskich strażaków Łodzi, powracających z międzynarodowych zawodów w Turynie we wrześniu 1928 roku.

"Orędownik", rok 1938.

"Orędownik", rok 1938.

"Łódź w Ilustracji", dodatek niedzielny "Kuriera Łódzkiego", rok 1938.

1 września 1939 roku szkoła, zgodnie ze swą strukturą organizacyjną, przyjęła nazwę – Prywatne Gimnazjum i Liceum oraz Szkoła Podstawowa Aleksego Zimowskiego w Łodzi.

"Kurier Łódzki", rok 1939.

Klasa maturalna u Zimowskiego, czerwiec 1939 roku.

(źródło fotografii: archiwum Gazety Wyborczej. Pamiątkowe zdjęcia z archiwum Pana Józefa Przedpełskiego)

Dwa miesiące po wybuchu wojny, 1 listopada 1939 roku Niemcy zamknęli szkołę. Aleksy Zimowski zmuszony został do opuszczenia swojego mieszkania, które zajął dyrektor urządzonej tu szkoły niemieckiej. Okupant zniszczył księgozbiór i wszelkie polskie emblematy.

Po wyzwoleniu Aleksy Zimowski wrócił do Łodzi 21 stycznia 1945 roku z zamiarem kontynuowania swojej pracy. Po miesiącu szkoła została przejęta przez państwo i przekształcona w XVI Gimnazjum i Liceum im. Jana Kochanowskiego. Władze komunistyczne dyrektorem pedagogicznym mianowały jednego z przedwojennych nauczycieli biologii. Były właściciel zmuszony był prowadzić szkołę podstawową. W 1947 szkołę zlikwidowano i utworzono Państwowe Ogólnokształcące Liceum nr XVII, które działało do 1972 roku (inne źródła podają, że do roku 1969). Następnie gmach przeszedł w ręce Polskiej Akademii Nauk z przeznaczeniem na Centrum Badań Molekularnych i Makromolekularnych PAN które funkcjonuje do chwili obecnej.

Przeczytaj w baedekerze:

Profesor Jan Michalski i... dom przy ulicy Tylnej. (baedekerlodz.blogspot.com)

Szkoła Aleksego Zimowskiego na liście swoich absolwentów na wielu znanych łodzian. To m.in. Ludwik Jerzy Kern - poeta, literat, autor m.in. „Ferdynand Wspaniały”, „Karampuk”, Jerzy Grohman, prawnuk Karola Wilhelma Scheiblera - Karol Eryk Scheibler, Jerzy Urbankiewicz - dziennikarz, pisarz, oficer kawalerii WP i AK, autor książek o Łodzi, Jerzy Damsz– jeden z twórców dywizjonu 307 lotnictwa polskiego w Anglii, Jerzy Bek – kolarz, maksym Nikonorow – farmakolog, czy Władysław Piątkowski– wybitny konstruktor i mechanik. Przez pewien czas uczęszczał tu także Carl Dedecius - tłumacz, Jan Kryński – rektor Politechniki Łódzkiej, Andrzej Tomczak – historyk i archiwista.

"Orędownik", rok 1937.

Aleksy Wacław Zimowski urodził 17 lipca 1889 roku w Rudzie Pabianickiej. W wieku 22 lat rozpoczął pracę pedagogiczną w progimnazjum Radwańskiego.  wielokrotnie powtarzał: „Powinnością nauczyciela jest widzieć w podmiocie swojego działania istotę ludzką i szanować ją”. Podkreślał też, że „działalność wychowawcy – nauczyciela wpływa nie tylko na kształtowanie wzajemnych stosunków między nauczycielem i uczniem, ale także na stosunek ucznia do nauki, do pracy nad formowaniem siebie, do środowiska”. Tak sformułowane wymagania i dyrektywy wychowawcze sprawiły, że wśród łódzkich szkół, ta prowadzona przez pedagoga urodzonego w Rudzie Pabianickiej wpisuje się na listę jednych z najważniejszych i najlepszych przedwojennych placówek oświatowych w naszym mieście. Ponadto jej założyciel miał głęboką świadomość roli (zarówno kulturalnej i społecznej) czy inaczej ujmując misji, jaką jego szkoła miała do spełnienia. To z kolei wpływało na sposób edukacji młodych ludzi, wychowania ich w duchu patriotyzmu, poszanowania najważniejszych wartości, tolerancji, moralności, konieczności ciągłego rozwijania się, ale też umiłowania do polskiej tradycji i piękna ojczystego języka. Absolwenci szkoły często wspominają też klimat, jaki tu panował — pełen ciepła, życzliwości i zrozumienia, wiązał uczniów emocjonalnie ze szkołą oraz umożliwiał ich prawidłowy rozwój.

Aleksy Zimowski zmarł w 1955 roku i został pochowany na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej.

14 czerwca 2004 roku został zorganizowany zjazd byłych absolwentów szkoły, wychowanków Aleksego Zimowskiego. Na tę okoliczność została wydana tzw. „Jednodniówka” w kilkustronicowej formie z przedstawionym rysem historycznym szkoły Aleksego Zimowskiego.

(źródło fotografii: Polskie 8-okl. Gimnazjum Filologiczne A. Zimowskiego w Lodzi (A. Zimowski's Polish 8-grade Philology Gimnazjum in Lodz) | Library of Congress (loc.gov)

W 2004 nakładem Wydawnictwa „Papier” Wojciecha Grochowalskiego ukazała się monografia szkoły, autorstwa Stanisława Zimowskiego – syna założyciela szkoły, „Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Aleksego Zimowskiego w Łodzi”.

Stanisław Zimowski. Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Aleksego Zimowskiego w Łodzi

Źródła:
Beata Kamińska, Dział Historyczny Muzeum Miasta Łodzi
Stanisław Zimowski, Prywatne Gimnazjum i Liceum Męskie Aleksego Zimowskiego w Łodzi, Łódź/Warszawa 2004
wikipedia

Przeczytaj jeszcze:
Budynek dawnego Prywatnego Gimnazjum Męskiego Towarzystwa "Oświata" im. ks. Ignacego Skorupki. (baedekerlodz.blogspot.com)

Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej, Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Łódzkiego, archiwum Gazety Wyborczej 

oraz strony:

Polskie 8-okl. Gimnazjum Filologiczne A. Zimowskiego w Lodzi (A. Zimowski's Polish 8-grade Philology Gimnazjum in Lodz) | Library of Congress (loc.gov)

Fot. współczesne Monika Czechowicz