BROWAR I WILLA ANSTADTÓW PRZY ULICY SĘDZIOWSKIEJ

Twórcą potęgi rodu łódzkich browarników był Karol Anstadt. 

Karol (Carl Gottlob) Anstadt (1801-1874)

Ten pochodzący z Saksonii "baron piwny" zaczynał od perkalu, skończył na browarze, który tuż po powstaniu styczniowym wybudował między obecnymi ulicą Północną i Pomorską. 

W branży tej pokonał znakomite zakłady browarskie Milscha i braci Gehligów. Po śmierci Karola Anstadta w 1874 roku jego dzieło kontynuowali trzej synowie: Karol Ludwik, Fryderyk i Zenon.

Browar powiększyli o chłodnie, kotłownię, suszarnię i magazyny beczek.

"Łodzianin", aklendarz informacyjno-adresowy, rok 1893.

"Gazeta Łódzka", rok 1918.

Najbardziej przedsiębiorczy okazał się Ludwik, który na początku XX wieku przy ulicy Sędziowskiej wybudował drugi browar, produkujący piwo jasne, monachijskie i pilzneńskie. Ludwik Anstadt był również współtwórcą parku położonego w dolinie rzeki Łódki i nazwanego od imienia jego żony „Helenowem”. Helena była córką znanego przedsiębiorcy budowlanego Roberta Nestlera.

Park Helenów

Browar Ludwika Anstadta, syna i sukcesora Karola zbudowany został w roku 1900, poza granicami ówczesnej Łodzi, na terenie Radogoszcza (dzisiaj ulica Sędziowska 15). Oficjalnie został otwarty 10 maja 1901 roku. Projekt budynków produkcyjnych i magazynów wykonał Alwil Jankau.

Podczas wznoszenia budynku po stronie południowej nastąpiło zarysowanie murów i zostały one podparte charakterystycznymi skarpami z arkadowymi przejściami.

Browar zatrudniał około 30 pracowników, produkował rocznie około 100 tysięcy wiader piwa (wiadro=12,29 litra).

"Lodzer Tageblat", rok 1903.

 

Browar posiadał maszynę parową o mocy 8 KM, dwa kotły, jedną kadź zacierną, jedną filtracyjną i 14 fermentorów, maszynę do ochładzania piwa, urządzenia do oczyszczania słodu i jęczmienia. Ludwik nie cieszył się jednak długo swoim nowym przedsiębiorstwem. Zmarł w dniu 29 sierpnia 1902 roku.  

"Rozwój", rok 1900.

Po śmierci Ludwika browarem kierował w imieniu spadkobierców jego syn Karol Ludwik – piwowar, który później przejął całość przedsiębiorstwa. W okresie międzywojennym browar pozostawał w jego rękach i nosił nazwę Browar i Fabryka Słodu Karola Anstadta. Działalność browaru została zawieszona tuż przed wybuchem wojny.

W okresie okupacji niemieckiej wznowiono produkcję (piwo, woda sodowa, lemoniady) i kontynuowano ją również po 1945 roku jako „Browar Trybunalski”, później Browar nr 3 ( browar znacjonalizowano i wszedł on w skład Zakładów Piwowarskich w Łodzi).

W połowie lat 70. XX wieku zaprzestano produkcji piwa, w późniejszych latach miejsce to służyło jako rozlewnia piwa. Taka działalność istniała przynajmniej do roku 1996, jednak później browar nie był już wykorzystywany, a opuszczone budynki sukcesywnie były rozkradane. 

W 2008 roku, na skutek fatalnej decyzji miasta, zapadła decyzja o wyburzeniu.

"Rozwój", rok 1908.

O browarze Anstadta było głośno wiosną 2008 roku, gdy z jednej strony rozpoczęły się procedury wpisywania kompleksu do rejestru zabytków, a z drugiej zaczęła się rozbiórka budynków. Konserwatorzy wstrzymali prace i wpisali do rejestru to, co zostało. Dzięki temu wciąż możemy podziwiać dawną słodownię. 

Do 2008 albo 2007 roku działał tu jeszcze sklep firmowy Browarów Łódzkich Znajdował się przy ulicy Urzędniczej. Obecnie także wyburzony.

Po Browarze nr 3 w Łodzi zostały tylko resztki. Zachowała się słodownia i mury innego budynku, posiadającego charakterystyczne skarpy z arkadowymi przejściami.

Najbardziej charakterystyczny element browaru przy Sędziowskiej - ceglane łuki chłodni oraz rosnąca przy nich ogromna topola.

Już w 2008 roku czytaliśmy w łódzkiej prasie, że na terenie zabytkowych browarów Ludwika Anstadta przy ulicy Sędziowskiej na Bałutach, gdzie przetrwała rezydencja fabrykanta i producenta piwa, powstanie nowy kompleks z mieszkaniami, biurami i punktami usługowymi. Prace miały ruszyć w połowie 2011 roku. Inwestorem była  znana warszawska spółka deweloperska Eko-Park. Wyróżnikiem kompleksu miały być zachowane mury oporowe i dawna słodownia. Po odnowieniu miały być one otoczone nowymi budynkami. Wewnątrz słodowni miała zostać zachowana drewniana konstrukcja i więźba dachowa, zewnętrzne tynki skute, by odsłonić czerwoną cegłę. Powstała nawet wizualizacja:

Jak na razie straszy w tym miejscu niezagospodarowany parking:

Tylko tyle pozostało po wyburzeniu części budynków browaru przy ulicy Sędziowskiej:

Po drugiej stronie ulicy Sędziowskiej, w dzisiejszym parku im. Andrzeja Struga znajduje się willa rodziny Anstadtów:

Park został założony już w 1900 roku, w sąsiedztwie dzisiejszych ulic: Olsztyńskiej, ks. Brzóski, Sędziowskiej. Był początkowo otoczeniem willi i browaru Ludwika Anstadta.

Miasto odkupiło teren wokól willi w 1937 roku i przekształcono w park publiczny z ogródkiem jordanowskim. Kiedyś były na tym terenie stawy rybne, z których wydobywano lód przeznaczony do schładzania piwa, ale zostały zasypane w latach 40. ubiegłego stulecia. Stare parkowe drzewa to najczęściej lipy i klony. W parku rosną trzy pomniki przyrody.

"Głos Poranny", rok 1938.

Willa rodziny Anstadtów wzniesiona została wraz z budową browaru, służyła jako dom rodzinny. W 1909 roku została częściowo rozbudowana o jedno piętro.

 

Jest to obiekt w formie dojrzałego renesansu włoskiego (cinquecento), wybudowany na planie prostokąta z ryzalitami. Brak danych o autorze projektu.

Budynek jest murowany, podpiwniczony, z piętrem w partiach ryzalitów i niskim nadbudowanym piętrem w pozostałych częściach, z poddaszem. Nakryty dachem czterospadowym z naczółkami ryzalitów nakrytych daszkami dwuspadowymi.

W elewacji frontowej na osi budynku, znajduje się jednoosiowy płaski ryzalit z wejściem głównym u dołu poprzedzonym schodkami – drzwi są z nadświetlem, osłonięte kratą, powyżej znajduje się mały balkonik z żelazną balustradą, w zwieńczeniu trójkątny fronton. We wnętrzach zachowała się stolarka drzwiowa, okienna oraz bogate sztukaterie.

 

W latach okupacji Niemcy prowadzili tu doświadczenia i badania pseudomedyczne, inne źródła podają (K.Stefański), że być może była użytkowana przez rodzinę Anstadtów aż do 1945 roku. Po wojnie, wraz z browarem została upaństwowiona, służyła jako siedziba przedszkola i różnych organizacji społecznych.

Od 1947 roku wydział oświaty podzielił park i budynki metalową siatką na dwie części, w jednej znajdowała się Szkoła Specjalna nr 13 z zapleczem rekreacyjnym, a w drugiej Państwowe Przedszkole nr 44. Następnie znajdowała się tu siedziba Związku Nauczycielskiego Łódź-Bałuty.

Od kilkunastu lat w dawnej willi Anstadtów działa Komisja Międzyzakładowa NSZZ „Solidarność” Pracowników Oświaty Łódź Bałuty i świetlica środowiskowa.

 Budynek należy do Gminy Łódź i jest…bardzo zaniedbany.
 

Przeczytaj jeszcze:
Sezon letni czas zacząć, czyli... o początkach browarnictwa w Łodzi
Park Helenów i dawna restauracja Benndorfa
Piwo od Anstatdów (część pierwsza, historia rodziny i firmy do wybuchu I wojny światowej). 
Piwo od Anstatdów (część druga, historia firmy od wojny do wojny). 

źródła:

Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.

Ryszard Bonisławski, Joanna Podolska. Spacerownik łódzki.

Krzysztof Stefański. Łódzkie wille fabrykanckie.

Marcin Jakub Szymański. Browary Łodzi i regionu. Historia i współczesność.

Dziennik Łódzki

Historyczne Browary / piwny rap.pl

  

Fot. Monika Czechowicz

Fot. archiwalne ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi

i inn.

MAPA GOOGLE