Jego
patronka Zofia Garlicka była pierwszą w Łodzi lekarką fabryczną.
Gdy przybyła do miasta w 1907 roku, miała już za sobą między
innymi studia w Szwajcarii, nostryfikację dyplomu w Kazaniu,
działalność niepodległościową i bojową w strukturach Polskiej
Partii Socjalistycznej.
(źródło fotografii: CGK - Człowiek roku 1905 – Zofia Garlicka)
Zofia Garlicka
(źródło fotografii: Zofia Garlicka - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy)
Począwszy od 1900 roku, Garlicka działała pod pseudonimem Mata w Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS); prowadziła m.in. wykłady w kółkach partyjnych. W roku 1904 wstąpiła do Koła Inteligencji PPS w Częstochowie, a od lutego 1905 roku była członkinią techniki Organizacji Spiskowo-Bojowej PPS. Wraz z Zofią Prauss i innymi kobietami przewoziła do Częstochowy przez granicę w Herbach broń, amunicję i materiały wybuchowe. Jej mieszkanie niejednokrotnie służyło za lokal konspiracyjny i podręczny magazyn broni. Po ogłoszeniu manifestu październikowego, na początku listopada 1905 roku, Garlicka została wybrana w Częstochowie przewodniczącą Związku Kobiet, organizacji o charakterze socjalistycznym. Garlicka była też współzałożycielką, a od września 1906 roku członkinią zarządu Towarzystwa Szerzenia Wiedzy w Częstochowie.
Na
początku 1907 roku przyjechała do Łodzi, gdzie otrzymała posadę
lekarki fabrycznej w zakładach włókienniczych Scheiblera i
Grohmana. Wycofała się wtedy z czynnej pracy partyjnej i
zaangażowała się silniej w działalność społeczną, przede
wszystkim w organizowanie opieki nad matką i dzieckiem. W 1908 roku zrezygnowała z pracy lekarki fabrycznej i objęła kierownictwo
zorganizowanego przez siebie Przytułku Położniczego Towarzystwa
Dobroczynności, później pracowała także w szpitalu miejskim. Od
tegoż roku, w fabrykach włókienniczych Łodzi zbierała materiał
statystyczny dotyczący śmiertelności wśród niemowląt, których
matki były robotnicami fabrycznymi.
Garlicka była inicjatorką
tworzenia żłobków przyfabrycznych w Łodzi; działała również w
instytucji „Kropla mleka”, pomagającej dzieciom z
najbiedniejszych rodzin.
Przeczytaj w baedekerze:
Od 1907 roku Garlicka należała do Towarzystwa
Lekarskiego Łódzkiego.
W roku 1918 przeniosła się do Warszawy.
Początkowo pracowała w Szpitalu św. Ducha oraz w szpitalu
ginekologicznym Kasy Chorych, a od 1930 r. w Szpitalu Ujazdowskim,
gdzie kierowała oddziałem ginekologiczno-położniczym. W roku 1933
kierowała oddziałem położniczo-ginekologicznym Szpitala Szkolnego
Centrum Wyszkolenia Sanitarnego. Przez pewien czas pracowała również
jako lekarka szkolna w Gimnazjum i Liceum im. N. Żmichowskiej.
Garlicka działała w licznych organizacjach społecznych i
zawodowych; zasiadała w zarządzie Instytutu Radowego im. M.
Curie-Skłodowskiej, współtworzyła Zrzeszenie Lekarek Polskich
(którego później była przewodniczącą), należała również do
innych organizacji lekarskich, krajowych i zagranicznych.
Garlicka współpracowała z redakcjami czasopism medycznych: „Ginekologia”,
„Lekarz Polski”, „Opieka nad Dzieckiem”. W swoich artykułach
i odczytach nieustannie propagowała ideę opieki nad matką i
dzieckiem.
W
małżeństwie ze Stanisławem Garlickim (1875–1935), chemikiem i
matematykiem, profesorem Politechniki Warszawskiej, miała syna,
który zmarł w dzieciństwie (w 1902 roku), oraz trzy córki: Jadwigę, zamężną ze Stefanem Putowskim, Wandę, - i Zofię
(1912–1942), zamężną ze Stanisławem Jankowskim „Agatonem”,
żołnierzem AK, architektem.
Od
jesieni 1939 roku Garlicka przechowywała ściganych Żydów,
organizowała im pomoc oraz dostarczała papiery „aryjskie”. Jej
mieszkanie (przy al. Niepodległości 216 lok. 9) było „skrzynką”
poczty konspiracyjnej Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej-Armii
Krajowej, zatrzymywali się w nim kurierzy tras zagranicznych. Z
lokalu tego korzystała pisarka Maria Dąbrowska, przygotowująca
artykuły do prasy konspiracyjnej, odbywały się tam również
spotkania tajnej Szkoły Teatralnej. Wiosną 1941 roku, podczas akcji
„Dorsze”, przechowywano w nim trzech oficerów angielskich
zbiegłych z oflagu pod Poznaniem.
11 sierpnia 1942 roku Garlicka wraz z młodszą córką Zofią została aresztowana w swoim mieszkaniu przez Niemców. Przesłuchiwana przez gestapo w alei Szucha, niczego nie ujawniła. Podczas przewożenia karetką więzienną na Pawiak zażyła truciznę, lecz odratowały ją lekarki ze szpitala na Pawiaku. 14 października 1942 roku została wywieziona wraz z córką do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie starała się pomagać innym, m.in. opiekując się chorymi więźniarkami. Zmarła 18 listopada 1942 roku, po zarażeniu się tyfusem.
Zofia i Stanisław Garliccy.
Zofia Garlicka z mężem w ich przydomowym ogrodzie, Warszawa, ul. Topolowa 8 (obecnie al. Niepodległości 216).
(źródło: Maria Ciesielska, Szpital obozowy dla kobiet w KL Auschwitz-Birkenau (1942-1945).
Biographical notes on some Auschwitz prisoner doctors | Medical Review Auschwitz
Biographical notes on some Auschwitz prisoner doctors | Medical Review Auschwitz
11 sierpnia 1942 roku Garlicka wraz z młodszą córką Zofią została aresztowana w swoim mieszkaniu przez Niemców. Przesłuchiwana przez gestapo w alei Szucha, niczego nie ujawniła. Podczas przewożenia karetką więzienną na Pawiak zażyła truciznę, lecz odratowały ją lekarki ze szpitala na Pawiaku. 14 października 1942 roku została wywieziona wraz z córką do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie starała się pomagać innym, m.in. opiekując się chorymi więźniarkami. Zmarła 18 listopada 1942 roku, po zarażeniu się tyfusem.
Zdjęcia obozowe Zofii Garlickiej. Auschwitz 1942.
Zdjęcia wykonał Edward Brasse (1917-2012), więzień obozu. Na polecenie komendantury Auschwitz sfotografował kilkadziesiąt tysięcy współwięźniów.
(Fot. Edward Brasse ze zbiorów Państwowego Muzeum Auschwitz-Birke)
(źródło: Instytut Pamięci Narodowej)
Na okupacyjnych losach Zofii Garlickiej oparte zostało znane opowiadanie Marii Dąbrowskiej „W piękny letni poranek” (Warszawa, 1948).
Przeczytaj:
CGK - Człowiek roku 1905 – Zofia Garlicka
Instytut Pamięci Narodowej
CGK - Człowiek roku 1905 – Zofia Garlicka
Instytut Pamięci Narodowej
Muzeum Miasta Łodzi
Zofia Garlicka - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy
Maria Ciesielska, Szpital obozowy dla kobiet w KL Auschwitz-Birkenau (1942-1945).
Biographical notes on some Auschwitz prisoner doctors | Medical Review Auschwitz
Zofia Garlicka - ku pamięci. Ogrody Wspomnień. Cmentarz Internetowy
Maria Ciesielska, Szpital obozowy dla kobiet w KL Auschwitz-Birkenau (1942-1945).
Biographical notes on some Auschwitz prisoner doctors | Medical Review Auschwitz
Fot. współczesne Monika Czechowicz