Zanim powstała tu murowana kamienica, plac przy ulicy Piotrkowskiej nr 127 (numer hipoteczny 775, dzisiaj Piotrkowska 69) miał kilku właścicieli. Pierwszym był tkacz przybyły z Czech, Ignacy Rütter. Na mocy Protokołu Deklaracyjnego z 1838 roku Rütter zobowiązywał się do utrzymania w ciągłym ruchu fabryki wyrobów bawełnianych (składającej się z trzech warsztatów) oraz do wystawienia drewnianego domu. W 1846 roku Rütter sprzedał plac Wilhelmowi Hassenmeierowi wraz ze stojącym już drewnianym domu. Hassenmeier z kolei, w 1849 roku sprzedał nieruchomość Traugottowi Geislerowi za 720 srb (srebrnych rubli). W 1862 roku nieruchomość nabył Józef Golda.
"Lodzer Zeitung", 1872.
Ojciec Józefa Goldy, Jan - urodził się już w Łodzi, w 1854 roku, był synem Józefa i Katarzyny z domu Wilang, którzy przybyli do Łodzi na początku lat 50. XIX stulecia.
"Führer durch Łódź", 1893.
Na początku XX wieku Jan Golda wystawił przy ulicy Lipowej 83 obiekty stolarni mechanicznej. Wcześniejsza produkcja stolarska (firma powstała w 1879 roku), również zmechanizowana, była prowadzona przy ulicy Długiej 101 (dzisiaj ulica Gdańska), na własnej posesji (działka przy ulicy Lipowej 83 należała do Alojzego Belle, który w pierwszych latach XX wieku stał się włascicielem nieruchomości przy ulicy Długiej 101; wygląda na to, że doszło to zamiany). Firma Jana Golda produkowała meble, posadzki, listwy do ram, listwy wykończeniowe do tapet i obić ściennych, przyjmowała także wszlkie roboty stolarsko-budowlane. Zatrudniala początkowo 20 robotników. Przeniesiona do nowych budynków przy ulicy Lipowej (w 1904 roku), zatrudniała już 70 robotników.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1910.
Własciciel posesji przy Potrkowskiej 69, Józef Golda był członkiem ( wybrany na podstarszego zgromadzenia w 1877 roku) w Zgromadzeniu Mastrów Tkackich w Łodzi.
W stetną rocznicę założenia Zgromadzenia Majstrów Tkackich w Łodzi, 1824-1924.
W 1914 roku w głębi posesji przy ulicy Lipowej zbudowano niewielka fabrkę należacą do Emila Goldy, która składała się z przędzalni, tkalni, oddziału przygotowawczego i pomieszczenia na maszynę parową. Budynki stolarni przeznaczono na magazyny, a samą stolarnię przeniesiono do wynaj etych pomieszczeń przy ulicy Podleśnej 26 (dzisiaj ulica Marii Skłódowskiej-Curie).
W okresie międzywojennym tradycję profesji stolarskiej kontynuował syn Jana (z drugiego małżeństwa), Maksymilian Golda.
Księga adaresowa m. Łodzi i województwa łódzkiego, 1937-1939.
Wróćmy jednak na ulicę Piotrkowską 69.
W latach 70. XIX stulecia nieruchomość należała do Juliusza Pfeiffera, póżniejszego właściciela sąsiedniej posesji, przy Piotrkowskiej 71.
Piotrkowska 71, dzisiaj.
Pod koniec lat 70. Juliusz Pfeiffer wykupił grunt działki po numerem 69, a wkrótce potem sprzedał nieruchomość Herszowi Nuchenowi Epsteinowi.
"Führer durch Łódź", 1898.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
W 1881 roku stała tu już dwupiętrowa frontowa kamienica, która została wzniesiona wraz z oficynami prawdopodobnie według planów architekta Gustawa Landau-Gutentegera.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1903.
Nieruchomość
przy Piotrkowskiej 69 należała do Epsteina jeszcze w pierwszych latach XX wieku. Tuż przed wybuchem I wojny światowej (w latach 1904-1912), włascicielami posesji byli Benjamin Weiner ...
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1904.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1907.
...oraz rodzina Heskielów.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1910.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1912,
W 1920 roku w Informatorze m. Łodzi jako własciciele posesji figuruje małżeństwo: Fajga i Henoch Fajwisz.
Informator m. Łodzi, rok 1920.
Od końca XIX stulecia mieścił się tutaj skład znanej firmy "J. Fraget" (istniejącej od 1824 roku), oferującej wyrobu srebrne i platerowane. Józef Fraget miał również swoje sklepy w Warszawie. Baedeker wyszukał wiele reklam tej firmy, działającej jeszcze w czasie I wojny światowej.
"Rozwój", rok 1898.
"Rozwój", rok 1900.
"Rozwój", rok 1908.
"Rozwój", rok 1909.
"Rozwój", rok 1910.
"Rozwój", rok 1910.
Kalendarz Handlowo-Przemysłowy, rok 1910.
"Lodzer Informations und Hause Kalender", 1911.
"Rozwój", rok 1912.
"Nowa Gazeta Łódzka", rok 1913.
Jednodniówka "Ratujcie dzieci" z 11 czerwca 1916 roku.
Od początku XX wieku funkcjonowały pod tym adresem eleganckie delikatesy, prowadzone przez spółkę "Okojew i Czkwianow", później prowadzone przez samego Czkwianowa. Firma istniała do wybuchu II wojny światowej.
Informator m. Łodzi, rok 1920.
Przed I wojną światową drugi sklep Artema Czkwianowa działał przy Piotrkowskiej 23.
Piotrkowska 23.
W okresie międzywojennym magazyn z towarami kolonialnymi przy Piotrkowskiej 69 został poszerzony o cenioną w Łodzi winiarnię i restaurację, a nazwisko właściciela zmieniło się na nieco... mniej rosyjskie.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
"Ilustrowana Republika", rok 1928.
"Głos Polski", rok 1928.
"Łodzianin", rok 1928.
Restauracja działała przy Piotrkowskiej 69 do wybuchu II wojny światowej.
"Głos Poranny", rok 1931.
"Głos Poranny", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Poranny", rok 1938.
W 1936 roku otworzyła się tu kawiarnia i cukiernia "Café George".
"Głos Poranny", rok 1936.
Na przełomie XIX i XX wieku (od 1898 roku) mieściła sie tu popularna Szkoła Rzemiosł dla kobiet Zofii Knorozowskiej.
"Rozwój", rok 1898.
"Rozwój", rok 1898.
"Rozwój", rok 1899.
W latach 1901-1903 działała przy Piotrkowskiej 69 redakcja "Gońca Łódzkiego".
"Goniec Łódzki", rok 1901.
"Goniec Łódzki", rok 1901.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1902.
Pismo miała duży format gazetowy o objętości czterech stron i posiadało następujące działy i tubryki: "Z bliska i z daleka", "Z sąsiedztwa", "Z nad Newy", "Teatr i sztuka", "Dziś i jutro", "Goniec handlowy", "Z sąddddu", "Kronika sportowa", "Z pism i książek". Na pierwszej stronie zwykle drukowano większy artykuł lub felieton o treści aktualnej oraz odcinek utworu powieściowego, przy końcy trzeciej strony podawano zwięzłe informacje pod stałym tytułem "Telegramy", ostatnią stronę zajmowały ogłoszenia.
Z gazetą współpracował znany łódzki literat, Zygmunt Bartkiewicz.
"Goniec Łódzki", wydanie z 1904 roku.
"Goniec Łódzki", wydanie z lipca 1905 roku.
"Goniec Łódzki", rok 1901.
"Goniec Łódzki", rok 1901.
Na przełomie wieków łodzianie odwiedzali w tym miejscu fotoplastikon.
"Rozwój", rok 1900.
"Rozwój", rok 1901.
"Rozwój", rok 1901.
"Rozwój", rok 1901.
"Rozwój", rok 1901.
"Rozwój", rok 1901.
"Rozwój", rok 1902.
W pierwszej dekadzie XX wieku swoją siedzibę miał tu "Magazyn petersburskich wyrobów gumowych".
"Rozwój", rok 1907.
Kalendarz Handlowo-Przemysłowy, rok 1910.
... oraz sklep galanteryjny pod nazwą " Maison Margot", oferujący eleganckim łodziankom szeroki wybór kapeluszy, rękawiczek, wachlarzy, koronek, pończoch i wielu innych artykułów dla pań.
"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.
"Rozwój", rok 1908.
Wyroby tytoniowe oferowała firma Miślickiego, później Prądzyńskiego, która była przedstawicielem warszawskiej fabryki tytoniu "Kalinowski i Przepiórkowski".
"Goniec Łódzki", rok 1905.
"Rozwój", rok 1906.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1909.
"Rozwój", rok 1912.
W okresie międzywojennym przy Piotrkowskiej 69 znajdowała się administracja fabryki "Perła i Pomorski" - produkcja maszyn do szycia i oksydowanie motocykli.
Dziennik Urzędowy Komisariatu Ludowego m. Łodzi, rok 1919.
"Republika", rok 1923.
...oraz sklep Mirtenbauma oferujący wyroby z gumy, obuwie, artykuły sportowe, wojskowe i inne.
Lodzer Informations und Hause Kalender, 1919.
Informator m. Łodzi, rok 1920.
Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1923.
Jeszcze w czasie trwania I wojny światowej otworzył tu swój sklep z wyrobami jubilerskimi Dawid Peszes.
"Gazeta Łódzka", rok 1917.
Kalendarz Kościuszkowski, rok 1918.
Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.
Kalendarz-Informator, rok 1923.
"Ilustrowana Republika", rok 1926.
W latach 30. ubiegłego stulecia sklep jubilerski Dawida Peszesa znalazł się w grupie placówek oferujących sprzedaż ratalną w ramach działalności Powszechnej Spółdzielni Towarowej "Posto".
"Głos Poranny", rok 1930.
Mieścił się tutaj sklep firmy Józefa Stillera, zajmującej się sprzedażą luksusowej galanterii.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Ilustrowana Republika", rok 1932.
Przy Piotrkowskiej 69 mieściła się filia sklepu warszawskiej firmy z wyrobami jedwabnymi, wełnianymi i trykotarzami M. Bechera.
"Głos Poranny", rok 1936.
"Głos Poranny", rok 1936.
W latach 30. ubieglego sulecia, do wybuchu II wojny światowej miał tu swoją siedzibę kantor wymiany walut Leona Lebsona.
"Ilustrowana Republika", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1933.
"Głos Poranny", rok 1937.
Przy Piotrkowskiej 69 miało swoje gabinety i przyjmowało pacjentów kilku lekarzy i dentystów:
"Rozwój", rok 1898.
"Rozwój", rok 1898.
"Goniec Łódzki", rok 1898.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1908.
"Gazeta Łódzka", rok 1913. "Nowy Kurier Łódzki", rok 1913.
W oficynach znajdowało się biuro i skład fabryczny Fabryki Wyrobów Jedwabnych i Wełnianych Grzegorza Szapowała.
"Głos Kupiectwa", rok 1935.
"Głos Poranny", rok 1936.
Prowadziło tu swoją działalność Warszawskie Towarzystwo Pożyczkowe "Lombard".
"Rozwój", rok 1905.
"Rozwój", rok 1905.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1907.
W budynku fronowym i w oficynach znajdowało się wiele innych firm, sklepów i składów:
"Łodzianin", rok 1893.
"Rozwój", rok 1897.
"Rozwój", rok 1898.
"Rozwój", rok 1898.
"Rozwój", rok 1900.
"Goniec Łódzki", rok 1901.
"Rozwój", rok 1901.
"Rozwój", rok 1900.
"Goniec Łódzki", rok 1901.
"Rozwój", rok 1903.
"Rozwój", rok 1905.
Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.
Informator Handlowo-Przemysłowy, rok 1911.
"Rozwój", rok 1912.
"Rozwój", rok 1912.
"Rozwój", rok 1913.
"Kalendarz Kościuszkowski", rok 1918.
"Rozwój", rok 1918.
"Nowa Gazeta Łódzka", rok 1914.
"Rozwój", rok 1914.
"Godzina Polski", rok 1917.
"Gazeta Łódzka", rok 1918.
Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.
Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.
Informator m. Łodzi z kalendarzem, rok 1920.
"Rozwój", rok 1922.
"Rozwój", rok 1922.
Kalendarz Informator, rok 1924.
Kalendarz Informator, rok 1924.
"Republika", rok 1925.
"Republika", rok 1925.
"Głos Kupiectwa", rok 1927.
"Głos Poranny", rok 1931.
"Głos Poranny", rok 1932.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Poranny", rok 1937.
"Głos Kupiectwa", rok 1939.
... i po II wojnie światowej:
"Dziennik Łódzki", rok 1945.
"Dziennik Łódzki", rok 1948.
źródła:
Jacek Kusiński, Ryszard Bonisławski, Maciej Janik. Księga fabryk Łodzi.
Polska Niezwykła http://www.polskaniezwykla.pl/
Janina Jaworska. "Goniec Łódzki" (1898-1906) wobec rosyjskiej cenzury.
Wikipedia.pl.
"Rozwój", rok 1912.
"Rozwój", rok 1912.
"Rozwój", rok 1912.
Fot. Monika Czechowicz
Fot. archiwalne pochodzą ze zbiorów Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Łodzi oraz Cyfrowej Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego.
"Rozwój", rok 1907.
"Rozwój", rok 1914.
