BAŁUTY WELCOME TO...

Fot. Monika Czechowicz

WŁADYSŁAW JASZCZOŁT – „Człowiek Marszałka” w Łodzi.

12 lipca 1926 roku został powołany na urząd wojewody łódzkiego Władysław Jaszczołt.

Władysław Jaszczołt, wojewoda łódzki. 

Urodził się w 1883 roku w Brześciu nad Bugiem. Ukończył gimnazjum w Siedlcach. Tam też rozpoczął działalność w konspiracyjnych organizacjach uczniowskich o charakterze samokształceniowym i patriotycznym.

Po zdaniu matury podjął naukę na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim. Nie zaprzestał jednak nielegalnej aktywności politycznej, za którą przyszło mu zresztą drogo zapłacić. Za udział w strajku szkolnym w 1905 roku został rok później wydalony z Uniwersytetu Warszawskiego. Podobnie jak wielu innych młodych studentów w Królestwie Polskim, zaangażowanych w działalność konspiracyjną i ukaranych przez władze carskie relegowaniem ze studiów oraz wilczym biletem, uniemożliwiającym kontynuowania kształcenia na wyższych uczelniach w Imperium Romanowów, wybrał studia na Uniwersytecie Jagiellońskim w cieszącej się autonomią Galicji.

Uniwersytet Jagieloński w Krakowie.

Zapisał się na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagielońskiego. W 1911 ukończył także wydział prawa Uniwersytetu w Moskwie.

Po zakończeniu edukacji Jaszczołt pracował w adwokaturze wileńskiej i w Wileńskim Banku Ziemiańskim. W czasie pierwszej wojny światowej zaangażował się w działalność społeczną i polityczną. Wstąpił do Towarzystwa Niesienia Pomocy Jeńcom Słowianom, znalazł się też w jego zarządzie. Był aktywny w Towarzystwie Pomocy Ofiarom Wojny. Działał w stowarzyszeniach oświatowych na terenie Wileńszczyzny. Z ramienia Komitetu Polskiego w Wilnie utrzymywał kontakty z organizacjami polskimi w Kownie i w Suwałkach. W 1917 roku współzakładał Towarzystwa Obrony Kresów Wschodnich. Równolegle piął się po szczeblach zawodowej kariery. W 1918 roku ze stanowiska prokuratora Sądu Okręgowego w Siedlcach przeszedł do Prokuratury Okręgowej w Warszawie.

Już po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, w czasie wojny polsko-sowieckiej Jaszczołt służył jako ochotnik w Wojsku Polskim. Od 1922 roku był naczelnikiem Wydziału Bezpieczeństwa w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych, a od roku 1924 dyrektorem departamentu.

Po przewrocie majowym i dojściu do władzy  Józefa Piłsudskiego z dniem 12 lipca 1926 roku został powołany na urząd wojewody łódzkiego, który piastował do 5 marca 1933 roku.

"Ilustrowana Republika", rok 1926.

Nowe władze postawiły przed Jaszczołtem szczególnie trudne zadania. Miał przede wszystkim „uspokoić” sytuację w regionie i w samej Łodzi. A miasto targane było konfliktami społecznymi, wywołanymi kryzysem miejscowego przemysłu włókienniczego i wysokim bezrobociem.

"Rozwój", rok 1926.

Łódź, rok 1930. Wiceminister pracy i opieki społecznej Stefan Hubicki (z lewej) w towarzystwie wojewody łódzkiego Władysława Jaszczołta.

Równocześnie Jaszczołt w imieniu rządzących piłsudczyków miał podjąć bój o „dusze” łodzian, próbując ograniczyć tradycyjne w Łodzi wpływy socjalistów, a także obozu narodowego. Władze oczekiwały też od niego „oczyszczenia” wojewódzkiej administracji z przeciwników Sanacji. Wreszcie miał on ułatwić budowę politycznego zaplecza i organizacyjnych struktur, wspierających rząd.

Zjazd wojewodów w Warszawie, rok 1929. Stoją w pierwszym rzędzie od lewej: Stanisław Zaćwilichowski, wojewoda poznański Piotr Dunin-Borkowski, wojewoda kielecki Władysław Korsak, wojewoda lubelski Antoni Remiszewski, wojewoda śląski Michał Grażyński, komisarz Rządu na m.st. Warszawę Władysław Jaroszewicz, wojewoda krakowski Mikołaj Kwaśniewski, wojewoda lwowski Wojciech Gołuchowski, wojewoda łódzki Władysław Jaszczołt, dyrektor Departamentu Weiszbort, wojewoda poleski Jan Krahelski, wojewoda pomorski Wiktor Lamot, dyrektor Departamentu Strzelecki, dyrektor Departamentu Zygmunt Zabierzowski.

"Głos Poranny", rok 1932.

O ile w drugiej połowie lat dwudziestych, w przypadku wykonania pierwszych dwóch zadań sukcesy nowego wojewody były raczej ograniczone, o tyle z powodzeniem przeprowadził on czystki w podległej mu administracji i przyczynił się do powstania i rozbudowy w Łodzi i województwie struktur piłsudczykowskiego Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Po wybuchu wielkiego kryzysu gospodarczego intensywnie, choć z niedużym skutkiem, działał na rzecz ograniczenia jego społecznych konsekwencji. Przyczynił się do stworzenia administracyjnego zaplecza do akcji filantropijnych i zmierzających do zwiększenia zatrudnienia w Łodzi i województwie.

"Głos Poranny", rok 1933.

Po opuszczeniu Łodzi Jaszczołt został przeniesiony na równorzędne stanowisko wojewody wileńskiego. Pełnił je przez ponad półtora roku.

XX - lecie 1 Pułku Artylerii Lekkiej w Wilnie, rok 1934. Na trybunie przyjmujący defiladę na placu Łukiskim, stoją od lewej: gen. Bolesław Popowicz, wojewoda Władysław Jaszczołt, gen. Juliusz Rómmel, inspektor armii gen. dyw. Daniel Konarzewski.

Fot. Wilno, rok 1933. Obchody rocznicy wyzwolenia Wilna. Msza polowa. Siedzą w pierwszym rzędzie od prawej: generał Gustaw Orlicz-Deresz, generał Stefan Dąb-Biernacki, Aleksander Prystor, Władysław Jaszczołt.

Od 13 października 1935 roku do 15 maja 1936 roku Jaszczołt był ministrem opieki społecznej w gabinecie Mariana Zyndrama-Kościałkowskiego.

Warszawa, rok 1936. Powrót prezydenta RP Ignacego Mościckiego z Wisły. Powitanie prezydenta RP Ignacego Mościckiego na dworcu. Widoczni od lewej: minister spraw wojskowych generał Tadeusz Kasprzycki, minister opieki społecznej Władysław Jaszczołt, prezydent RP Ignacy Mościcki, premier Marian Zyndram Kościałkowski, generał Wacław Stachiewicz, komisarz Rządu na m.st. Warszawę Władysław Jaroszewicz (z prawej).

Dramatyczne były losy wojewody po wybuchu drugiej wojny światowej. Jego nazwisko znalazło się na sporządzonej w kwietniu 1941 roku przez NKWD w Wilnie liście polskich uchodźców przewidzianych do deportowania. Jego dalsze wojenne losy były do niedawna nieznane. Dziś wiemy, że został osadzony w łagrze, gdzie przeżył pomimo ciężkich warunków, ale pobyt na „nieludzkiej ziemi” przypłacił zrujnowaniem zdrowia. Obóz opuścił „amnestionowany” przez władze sowieckie na mocy ustaleń układu Sikorski-Majski z lipca 1941 roku. Zmarł daleko od rodzinnego kraju, o którego niepodległość i granice walczył niegdyś jako konspirator, żołnierz i polityk – zakończył życie w Londynie, który stał się dla niego (podobnie jak dla innych polskich emigrantów-tułaczy) miejscem przymusowego, politycznego uchodźstwa.

źródła:

Julian Baranowski.  Organizacja władz administracji ogólnej szczebla wojewódzkiego w Łodzi w latach 1919-1939-1945 [w: Rocznik Łódzki].

Przemysław Waingertner. Włodarze województwa łódzkiego.

źródła fotografii:

Narodowe Archiwum Cyfrowe (NAC) https://audiovis.nac.gov.pl

Stare Fotografie https://stare-fotografie.flog.pl

oraz zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi.

BAEDEKER POLECA:

Przemysław Waingertner. Włodarze województwa łódzkiego.

W książce przedstawione zostały sylwetki 26 osób – wojewodów dwudziestolecia międzywojennego, okresu Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Trzeciej Rzeczypospolitej, przewodniczących Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Łodzi w latach 1950–1973 i Prezydentów Miasta Łodzi w latach 1975–1989.

W tej bogatej galerii znalazły się osoby z talentem administracyjnym, organizujący struktury piastowanego urzędu, odpowiedzialni za losy miasta i województwa, zaangażowani w działalność publiczną. Ludzie z wizją i marzeniami, których urzeczywistnienie stało się celem życia. Są jednak i tacy, których działania budziły kontrowersje i nie zyskały uznania opinii publicznej.   

Trudne zadanie kierowania miastem i regionem wymagało od nich zdolności organizacyjnych, zaangażowania w podjęte działania, konsekwencji. W nowej rzeczywistości politycznej musieli się sprawdzić jako zdolni menadżerowie zabiegający o rozwój gospodarczy województwa, by Łódź i region stały się atrakcyjnym miejscem dla zagranicznych inwestorów. Wyzwaniem stało się także podjęcie działań mających na celu obniżenie bezrobocia. 

Czy sprostali oczekiwaniom mieszkańców? Czy zmielili oblicze miasta? Czy byli wystarczająco zdeterminowani i skuteczni? Czy zapamiętano ich jako postaci zasłużone dla regionu? Ocena ich dokonań spoczywa na kolejnych pokoleniach. 

Książka wypełnia lukę w literaturze historycznej, dotyczącej dziejów województwa łódzkiego i związanego z nim aparatu administracyjnego, zarówno wśród opracowań naukowych, jak i o charakterze popularnym. Czytelnik ma okazję zapoznać się nie tylko ze szczegółową  biografią łódzkich włodarzy, ale także szerzej z historią regionu i państwa, które nieustannie zmieniały swoje oblicze. Publikacja zachęca do głębszego poznawania dziejów swej „małej ojczyzny”. 

Przeczytaj jeszcze:

BURMISTRZOWIE, NADBURMISTRZOWIE, PREZYDENCI, PRZEWODNICZĄCY I KOMISARZE MIASTA ŁODZI

ANTONI KAMIEŃSKI. Życie przełamane polityczną tragedią.

PAWEŁ GARAPICH – świadek pięciu epok, wojewoda łódzki przez... cztery miesiące.

MARIAN REMBOWSKI - wojewoda, którego polubili łodzianie.

- czas jest ze mną

Fot. Monika Czechowicz