baedeker łódzki: DOM TRAUGOTTA GROHMANNA

niedziela, 5 marca 2017

DOM TRAUGOTTA GROHMANNA

Dom Traugotta Grohmanna, ulica Targowa 81.

U zbiegu ulic Targowej i Tylnej stoi typowy dla początków Łodzi przemysłowej dom rzemieślniczy. Należał on do Traugotta Grohmanna - ojca rodu łódzkich fabrykantów.

Traugott Grohmann – urodził się w 1785 roku. Przybył do Polski około roku 1820 z Saksonii i osiedlił się w Warszawie. Początkowo wytwarzał wyroby skórzane. W 1827 roku przeprowadził się do Zgierza i tu założył manufakturę wyrobów bawełnianych. W tym samym roku ożenił się, a rok później urodził mu się jedyny syn, Ludwik. W roku 1833 w spółce z bratem Karolem, prowadził tkalnię płócien oraz przędzalnię bawełny.

W 1841 roku wraz z rodziną przeniósł się do Łodzi, tam przejął w dzierżawę teren zwany Lamusem i uruchomił przędzalnię mechaniczną. Wybudował fabrykę i dom przy zbiegu dzisiejszych ulic Tylnej i Targowej. Grohmannowie wówczas pisali się przez dwa n, potem nazwisko przybrało polską pisownię.

W 1853 roku Grohmann zatrudniał 122 osoby, a roczne obroty wyniosły 55 460 rubli. W latach 1852–1856 procesował się ze swoim bratem, który zarzucił mu oszustwa podatkowe. Proces przegrał, a Karol wystąpił ze spółki. W 1854 roku zainstalował w swoim przedsiębiorstwie maszynę parową.

Po śmierci Traugotta kierownictwo zakładów przejął jego syn, Ludwik, i przekształcił je w firmę „Ludwik Grohman”.

Lodzer Zeitung, rok 1874.

Traugott Grohmann zmarł w 1874 roku w Łodzi.

Grób Traugotta Grohmanna na starym cmentarzu przy ulicy Ogrodowej.

Grobowiec rodziny Grohmanów na starym cmentarzu przy ulicy Ogrodowej.

Kiedy Ludwik przejmował po ojcu zakłady, było to już pokaźne przedsiębiorstwo. Sąsiadowało bezpośrednio z zespołem fabryk Scheiblera na Księżym Młynie i stąd chyba zrodził się pomysł połączenia dwóch firm, ale doszło do tego dopiero po zakończeniu I wojny światowej, kiedy fabryki przeżywały poważne trudności i w ten sposób próbowano łagodzić skutki kryzysu.

Kalendarz Kościuszkowski, rok 1918.

Przy ulicy Tylnej 14 wznosi się kolejny dom Grohmannów, zbudowany w 1873 roku. Jest to willa w stylu dworkowym - budynek powstawał w dwóch fazach i uzyskał ostatecznie charakter skromnej rezydencji o klasycystycznych formach i skromnym detalu. Został wybudowany dla Ludwika Grohmanna, ale występuje też jako willa Alfreda Grohmana.

Po 1945 roku obiekt pełnił między innymi funkcję przedszkola, a na początku lat 90. XX wieku mieściło się tu Muzeum Artystów, które zostało założone podczas trzeciej edycji Konstrukcji w Procesie w 1990 roku.

Konstrukcja w Procesie jest rodzajem festiwalu sztuki. Artyści spotykają się, by razem tworzyć. W 1993 roku ich domem była właśnie willa Grohmannów.

KONSTRUKCJA W PROCESIE:

http://msl.org.pl/pl/ms/ksiegarnia/konstrukcja-w-procesie-1981-wspolnota-ktora-nadeszla.html

W 2001 roku budynek kupiła firma Gromar SA, która przeprowadziła generalny remont pod kuratelą konserwatora zabytków. Z ogromną dbałością o szczegóły zrekonstruowano to, co uległo zniszczeniu lub przemalowaniu.

Odnowiony zabytek kupiła Okręgowa Izba Radców Prawnych, która ma tu teraz swoją siedzibę.

Dawny dom Grohmanów, dziś siedziba Okręgowej Izby Radców Prawnych.

W 1881 roku naprzeciwko domku Traugotta Grohmanna stanęła wspaniała neorenesansowa willa Ludwika Grohmana. Była to jedna z pierwszych luksusowych rezydencji fabrykanckich w Łodzi. Stojące vis a vis budynki pokazują, jak błyskawicznie rozwijała się kariera łódzkich fabrykantów.

Willa Ludwika Grohmana. Jubileuszowe wydanie Lodzer Zeitung 1833-1888.

Willa Ludwika Grohmanna, a zwłaszcza jej właściciel, syn Traugotta Grohmana - Ludwik, przedsiębiorca i autor wielu cennych inicjatyw w Łodzi (między innymi organizator straży pożarnej w mieście) zasługują na osobną notkę.