baedeker łódzki: Dom dyrektorów fabryki Grohmanów, ulica Tylna 12.

wtorek, 7 marca 2017

Dom dyrektorów fabryki Grohmanów, ulica Tylna 12.

Budynek przy ulicy Tylnej 12 pierwotnie został wybudowany jako mieszkanie dla dyrektorów fabryki Grohmanów. Po wojnie przechodził z rąk do rąk. Przez wiele lat stał pusty…

Zabiegała o niego szkoła filmowa. W połowie lat 90. Urząd rejonowy przekazał w końcu pałacyk szkole, miała tam powstać studencka scena teatralna, ale willa była już bardzo zdewastowana. Remont wymagał dużych nakładów i kurateli konserwatora zabytków.

Uczelni nie udało się zdobyć funduszy i budynek oddała miastu. Wtedy został wystawiony na przetarg. Wygrała go spółka Midas.
Budynek po gruntownym remoncie wypiękniał nie do poznania, zajmuje go dzisiaj filia firmy Midas-Bis, ma tu także swoją siedzibę Prywatna Polsko-Brytyjska Szkoła Podstawowa (http://www.szkolapol-ang.pl/) oraz Centrum Neurologii/Krzysztof Selmaj (http://selmaj.com/rezonans.html).

Budynek zwraca na siebie uwagę. Wzniesiony w 1899 roku.
Zbudowany z czerwonej cegły - wygląda niezwykle efektownie.

Odrestaurowany z wielką dbałością. Jest to obiekt dwukondygnacyjny z użytkowym poddaszem. Wpisany do gminnej ewidencji zabytków.

Post Scriptum

… i uwaga: jedynie nazwisko nestora rodu Grohmanów pisane było przez dwa n. Potomkowie Traugotta uprościli pisownię.

Traugott Grohmann

Urodził się w 1785 roku. Przybył do Polski około roku 1820 z Saksonii i osiedlił się w Warszawie. Początkowo wytwarzał wyroby skórzane. W 1827 roku przeprowadził się do Zgierza i tu założył manufakturę wyrobów bawełnianych. W tym samym roku ożenił się, a rok później urodził mu się jedyny syn, Ludwik. W roku 1833 w spółce z bratem Karolem, prowadził tkalnię płócien oraz przędzalnię bawełny.

W 1841 roku wraz z rodziną przeniósł się do Łodzi, tam przejął w dzierżawę teren zwany Lamusem i uruchomił przędzalnię mechaniczną. Wybudował fabrykę i dom przy zbiegu dzisiejszych ulic Tylnej i Targowej.

U zbiegu ulic Targowej i Tylnej stoi typowy dla początków Łodzi przemysłowej dom rzemieślniczy. Należał on do Traugotta Grohmanna - ojca rodu łódzkich fabrykantów.

Ludwik Grohman

Ludwik w miarę dorastania angażował się w działalność swojego ojca, a po jego śmierci w 1874 roku objął kierownictwo i przekształcił zakłady w firmę „Ludwik Grohman”. Ożenił się z Pauliną Adeliną, córką kupca Karola Trenklera, co wzmocniło jego pozycję finansową. W latach 1861–1869 był radnym miejskim. W latach 80. zbudował okazałą willę przy ulicy Tylnej. Dzięki częściowej polonizacji Ludwik zaczął nazwisko pisać Grohman (jedno n na końcu).

Grohman był założycielem pierwszej fabrycznej Straży Ogniowej w swojej fabryce i współzałożycielem Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej, w latach 1876–1888 pełnił funkcję prezesa i komendanta całej Łódzkiej Ochotniczej Straży Ogniowej.

Należał do przeciwników powstania styczniowego 1863 roku. Był jednym z autorów adresu dziękczynnego dla carskiego naczelnika wojennego okręgu łódzkiego, za zdławienie działań powstańczych.

Był współzałożycielem Banku Handlowego w Łodzi (1872 ), długoletnim prezesem zarządu, współzałożycielem Towarzystwa Kredytowego Miejskiego w Łodzi (od 1881 roku prezesem dyrekcji). Był również współzałożycielem Łódzkiego Chrześcijańskiego Towarzystwa Dobroczynności.

Gmach dawnego Towarzystwa Kredytowego Miejskiego.

W październiku 1884 roku za gorliwość okazaną przy dziele budowy Soboru św. Aleksandra Newskiego w Łodzi przy ulicy Widzewskiej (obecna Kilińskiego 56) został odznaczony orderem Świętej Anny III klasy.

Sobór św. Aleksandra Newskiego.

W październiku 1888 roku otrzymał Order Świętego Stanisława II klasy.

Zmarł w 1889 roku pozostawiając córkę Annę Melanię oraz pięciu synów: Henryka, Karola, Pawła, Alfreda i Leona, przygotowanych do przejęcia władzy i pokierowania rozwojem zakładów. Po śmierci ojca prowadzenie firmy przejął Henryk Grohman.

Ludwik Grohman (1828-1889) – fabrykant i przemysłowiec.

Czas, kalendarz na rok 1901.

Henryk Grohman

Najstarszy z czterech synów Ludwika, który przejął prowadzenie firmy po śmierci ojca i wprowadził w niej zmiany. Rozbudował zakład i postawił nowoczesny wielowydziałowy kombinat włókienniczy. Głównym obiektem rozbudowującej się fabryki była wielka tkalnia mechaniczna zlokalizowana przy ulicy Targowej. Wiodła do niej monumentalna brama zwana potocznie „beczkami grohmanowskimi”.

„Beczki Grohmana” już wkrótce stały się symbolem całego przedsiębiorstwa i jednym z najbardziej znanych symboli ówczesnej Łodzi przemysłowej.

W 1889 firma Grohmanów przekształciła się w spółkę akcyjną „Towarzystwo Akcyjne Zakładów Przemysłowych Ludwika Grohmana”.

"Czas", kalendarz informacyjno-adresowy, rok 1900.

Henryk Grohman był pracownikiem Komitetu Ofiary Narodowej Tymczasowej Rady Stanu. Mianowany członkiem Rady Stanu w 1918 roku.

W 1921 roku firma Scheiblerów połączyła się z fabryką Grohmanów wskutek czego powstał największy kompleks przemysłowy Łodzi – „Zjednoczone Zakłady Włókiennicze Karola Scheiblera i Ludwika Grohmana – Spółka Akcyjna w Łodzi”.

"Głos Poranny", rok 1933.

Grohman był mecenasem kultury. Zbierał grafikę polską i obcą, interesował się sztuką wschodu. Zapraszał do swego domu artystów, w sali balowej urządzał koncerty fortepianowe, grał tam między innymi Paderewski, gościł Witkacy. Grohman był też znawcą dzieł sztuki i kolekcjonerem. Bogaty zbiór egzotycznych instrumentów muzycznych zapisał na rzecz Muzeum Etnograficznego Warszawie (spłonął w 1939 roku), zdeponowane przez niego w Muzeum Narodowym skrzypce Stradivariusa uległy zniszczeniu podczas działań wojennych. Do Muzeum Narodowego przekazał zbiory ceramiki i grafiki japońskiej, które gromadził przed 1914 rokiem. Bogaty zbiór grafik japońskich oddał do Gabinetu Rycin Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. Księgozbiór podarował bibliotece publicznej w Łodzi. Był pierwszym prezesem Łódzkiego Towarzystwa Muzycznego.

Pochowany został w rodzinnym grobowcu Grohmanów na Cmentarzu Starym w Łodzi.

Henryk Grohman (1862-1939)

– łódzki fabrykant, dziedzic imperium Ludwika Grohmana.

Alfred Grohman

Urodził się 24 maja 1874 roku w Łodzi, syn Ludwika Grohmana. Po ukończeniu szkoły średniej na Łotwie i odbyciu służby wojskowej rozpoczął studia w Charlottenburgu i Monachium, otrzymując w 1900 roku stopień doktora filozofii. W 1901 roku wstąpił w szeregi strażackie, wyróżniając się gorliwością i poświęceniem w służbie. Dwanaście lat później został zastępcą komendanta jednostki. Wybuch wojny zastał go za granicą, ale już w 1915 roku powrócił z niewoli do Łodzi i zajął się organizowaniem pomocy dla głodujących mieszkańców. W tym samym roku został komendantem Łódzkiej Ochotniczej Straży Pożarnej. W 1918 roku urządził w swoim mieszkaniu skład broni i amunicji, którą przemycano na wozach strażackich z terenów sąsiednich. W listopadowych dniach 1918 roku z powodzeniem podjął akcję rozbrajania okupantów niemieckich, zapewniając mieszkańcom Łodzi bezpieczeństwo i chroniąc majątek państwowy. W roku 1920 wstąpił do czynnej służby wojskowej, wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, oddając jednocześnie do dyspozycji władz całą łódzką straż.

Pracował dużo na rzecz pożarnictwa krajowego. Jeszcze przed I wojną światową uczestniczył w pracach nad zjednoczeniem strażactwa polskiego, dostrzegając w tym warunek jego rozwoju i umocnienia. We wrześniu 1916 roku brał udział w organizacji I Ogólnokrajowego Zjazdu Straży Ogniowych z Królestwa Polskiego. Powołany do Zarządu Głównego, utworzonego na zjeździe Związku Floriańskiego, dał się poznać jako wytrawny działacz społeczny i wybitny pożarnik. W późniejszym okresie przyczynił się wydatnie do powstania we wrześniu 1921 roku Głównego Związku Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej. Od utworzenia w roku 1923 Związku Straży Pożarnych Województwa Łódzkiego energicznie pracował w jego władzach.

Jego zdolności szkoleniowe i organizacyjne przyczyniły się do spektakularnego zwycięstwa pożarników polskich podczas międzynarodowych zawodów pożarniczych w Turynie w 1928 roku.

Alfred Grohman, będąc komendantem łódzkiej straży, pokonał wszystkie trudności (także finansowe - część kosztów sam pokrył) i wysłał do Turynu drużynę strażaków, która pod dowództwem Tadeusza Brzozowskiego zdobyła złoty medal. "Republika", rok 1928.

Hasło Łódzkie. Dodatek ilustrowany, rok 1927.

Dziełem Grohmana była znakomita organizacja straży, szereg ważnych inwestycji, unowocześnienie taboru. Z jego inicjatywy powstał też chór strażacki, zaliczany później do I klasy państwowej. Przejawiał wielką inicjatywę na polu dobroczynności, sportu, wychowania itp. A przy tym nie było w Łodzi większego pożaru, podczas którego nie kierowałby osobiście akcją ratowniczą.