Leon Jakubowicz (Jacobson), był żołnierzem Września. Po dostaniu się do niewoli niemieckiej, w 1940 roku został przewieziony do getta łódzkiego. Z zawodu szewc (przed wojną mieszkający w Łodzi), rozpoczął budowę modelu łódzkiego getta wiosną 1940 roku (praktycznie zaraz po jego utworzeniu). Wykorzystując swoje zamiłowania do modeli obserwował z okna swego mieszkania pracę nad budową drewnianego mostu nad ulicą Zgierską i budował jego model. Ta praca nasunęła mu pomysł zbudowania modelu całego getta.
Budowa modelu trwała aż do sierpnia 1944
roku, kiedy to podczas likwidacji getta wywieziono większość jego mieszkańców
do Oświęcimia.
Leon Jacobson mówił po latach, że
praca nad modelem pomogła mu przetrwać. Był nią tak pochłonięty, że jego
zaangażowanie udzieliło się innym. Przedstawiciele zakładów pracy i
administracji gettowskiej, na czele z samym Rumkowskim, wspierali jego wysiłki.
Dzięki nim Jacobson mógł nanieść na swój model, wykonane dokładnie w skali
1:5000, miniaturki domów mieszczących fabryczki i warsztaty, urzędy żydowskie i
administracji niemieckiej. Zdobył również stemple większości zakładów.
Cały model zamyka się jakby w futerale,
którego kształt odpowiada granicom getta.
Tuż przed deportacją do obozu pracy w Niemczech, Jakubowicz
ukrył swoje dzieło w metalowej skrzyni w piwnicy budynku na Brzezińskiej, w
którym mieszkał.
Po wyzwoleniu, w Niemczech, dowiedział się, że
jego dwóch braci Artur i Jakov przeżyło i mieszkają w Łodzi. Jacobson napisał
do nich, prosząc przede wszystkim o odnalezienie modelu i przywiezienie go do
Niemiec. Wydobyty z gruzów model przywiózł Leonowi do Niemiec jeden z braci. Jakubowicz wyemigrował do Izraela, a następnie do Stanów Zjednoczonych. W
1990 roku udostępnił, a w 1996 ofiarował model Muzeum Holokaustu w
Waszyngtonie.
Makietę można oglądać z dwóch perspektyw
na stronach muzeum:
PLAN LITZMANNSTADT GETTO:
- Kładka
- Stary cmentarz żydowski (obecnie nieistniejący, czytaj TUTAJ)
- Straż Pożarna
- Gestapo
- Siedziba żydowskich władz getta
- Policja Żydowska podlegająca judenratowi
- Rynek (czytaj TUTAJ)
- Policja kryminalna (czytaj TUTAJ)
- Aufräumkommando - Miejsce zakwaterowania grupy żydów (okolo 600 osób) mających uporządkować teren getta po jego ewakuacji ( Rembrandtstraße 16, Jakubastraße 16, obecnie ul Jakuba) czytaj TUTAJ
- Szpital nr 1 (obecnie ul. Łagiewnicka 36) czytaj TUTAJ
- Jeden z obozów dla osób deportowanych z getta (były Szpital Dziecięcy)
- Dom Kultury (Schneidergasse 3, obecnie ul. Krawiecka) czytaj TUTAJ i ... TUTAJ
- Więzienie
- Obóz Cygański (zobacz TUTAJ)
- Prewencyjny Obóz Policji Bezpieczeństwa dla Młodzieży Polskiej (upamiętniony Pomnikiem Martyrologii Dzieci, zobacz TUTAJ )
- Nowy cmentarz żydowski (zobacz TUTAJ)
- Stacja kolejowa Radogoszcz ( również Pomnik Radegast, zobacz TUTAJ )
źródło:
Pozostało. Tropem łódzkiego getta.
